Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TƏTBIQETMƏ PROBLEMIN HƏLLI
- Problemin həllinə yönəlmiş çalışma modelləri 1. Siyahını tamamla.
- 2. Sözlərin düzgün ardıcıllığını tap.
- 4. Anaqram
39
Istər dinləmə, istərsə də oxu üçün verilmiş mətn şagirdlər tərəfindən tam mənimsənilməlidir. Buna görə də mətnlə bağlı müxtəlif növlü tapşırıqlar verilir: - boş buraxılmış yerlərə müvafiq sözlər qoymaq: - mətni adlandırmaq; - mətndən çıxış edərək şəkildəki obrazları adlandırmaq; - şəkildən çıxış edərək mətni tamamlamaq; - mətnlə şəkil arasında uyğunsuzluğu tapmaq; - mətnlə bağlı faktoloji, məntiqi və düşündürücü suallara cavab vermək. Mətn oxunduqdan sonra tərkibində keçilən hərf olan sözlər bir daha xatırlanır və bu sözlərdə həmin hərfin yerini tapmaq tələb olunur. Bir sıra hallarda aşağısında möhkəmləndirici tapşırıqlar verilir: - Adının tərkibində müvafiq hərf olan şəkilləri müəyyənləşdirmək; - Müxtəlif sütunlarda qeyri-ardıcıl şəkildə verilmiş sözləri mənasına görə düzgün birləşdirib söz birləşməsi yaratmaq; - Şəkil adlarının heca sxemində hecaların yerini müəyyənləşdirmək; - Verilmiş hərflərdən istifadə etməklə mümkün qədər çox söz yaratmaq və s. Ana dilinin tədrisində yazı dörd məzmun xəttindən biridir. 1-ci sinifdə əsas məqsəd uşaqlarda yazı texnikasının formalaşdırılması və inkişafıdır. Əlifbaya hazırlıq dövründə uşaqlar sadədən mürəkkəbə doğru müxtəlif cizgi çalışmaları yerinə yetirirlər ki, bu da uşaqların əlini qələmə alışdırmaq və yazı vərdişi yaratmaq məqsədi güdür.
40 Səhifənin yuxarı hissəsində hərfin əl yazısı şəkli verilir. Uşaqlar qələmi konturla əhatə olunmuş ağ zolaqlar boyu oxlar istiqamətində hərəkət etdirməklə hərfi yazırlar. Bu ox hərfin yazılışında başlanğıc nöqtəni göstərir. Əvvəlcə uşaqlar nümunəyə baxaraq nöqtələri birləşdirməklə kiçik hərfi yazırlar. Daha sonra hərfin bir elementi verilir. Uşaqlar nöqtələri birləşdirməklə bu elementi, sonra isə çatışmayan elementi yazmaqla hərfi tamamlayırlar. Nəhayət, şagirdlər qırmızı nöqtəni başlanğıc nöqtəsi kimi qəbul edərək müstəqil şəkildə hərfləri yazırlar. Eyni mərhələlər üzrə şagirdlər böyük hərfin yazılışını mənimsəyirlər. Bu səhifədə verilmiş söz və cümlələrin tərkibində müvafiq hərf iştirak edir. Bu nümunələr şagirdə hərfləri düzgün birləşdirməklə sözlər yazmaq və öz yzı texnikasını təkmilləşdirmək imkanı verir. (48,201)
41
TƏTBIQETMƏ PROBLEMIN HƏLLI Hərfin tanıdılması ilə bağlı sonuncu səhifə tətbiqetmə mərhələsi üçün materiallar verir. Buradakı çalışmaların əksəriyyəti “problem həlli” xarakteri daşıyır. Belə ki, şagirdlər çalışmanı yerinə yetirməklə hər hansı problemi həll etmiş olurlar. Sözsüz ki, hər bir dərsin hədəfi Milli Kurrikulumda təsbit olunmuş müəyyən bir məzmun standartı ilə bağlı olur. Lakin çalışmada məzmun standartının məqsəd kimi qoyulması çox zaman uşaqlar üçün darıxdırıcı olur. Məzmun standartı hər hansı problemin həllinə xidmət edən vasitə rolunu oynadıqda şagirdlər dərs prosesinə daha fəal qoşulurlar. Bu üsul mövzulararası və fənlərarası inteqrasiya üçün də şərait yaradır.
1. Siyahını tamamla. Bir neçə şəkil verilir. Onlardan bəzilərinin adları siyahıda yazılmış olur. Qalanlarını şagird yazmalıdır.
Cümlədəki sözlər pərakəndə şəkildə verilir. Şagird sözlərin düzgün sırasını tapıb cümlə qurmalıdır.
Adı müvafiq hərflə başlanan (bitən) şəkli rəngləməlidir.
Sözlərdəki hərflərin yerləri dəyişdirilir. Şagird verilmiş şəkillərdən çıxış edərək sözləri tapıb yazmalıdır.
Eyni məna qrupuna aid olan sözlər verilir. Şagird şəkillərdən istifadə etməklə söz sırasını tamamlamalıdır.
42 6. Cümlələri tamamla. Şagird cümlədə boş buraxılmış yerlərdə müvafiq sözləri yazmalıdır. Tapşırıq təlimin ən mühüm təkərciyidir. Onsuz bu nəhəng mexanizm işləyə bilməz. Buna görə də tapşırığın xarakteri müasir təlimin ümumi xarakterini əks etdirməlidir. XXI əsrin təhsili “bilik-intellekt-cəmiyyət” parametrinə əsaslanır. Bilik adlanan şey dərsliklərdə və müəllim tərəfindən şagirdə ötürülən fakt, bilgi, qaydalar, mətnin məzmunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərinin qavranılmasıdır. Bilik fenomeni bütün zamanlarda olduğu kimi bu gün də zəruridir. Biliksiz şagird inkişafının sonrakı mərhələlərindən danışmaq olmaz. Onun əhəmiyyətini azlatmağa çalışan müəllimlər dərin səhv edirlər. Lakin elə buradaca qeyd edək ki, biliyin qazanılması və üsulları, onların şagirdə çatdırılması metodikası dəyişir və hökmən dəyişməlidir. Müxtəlif faktları, dil qaydalarını, bədii əsərin keyfiyyət ölçülərini uşağa birbaşa ötürmək yaramır. Bu öz yerində. Lakin bu gün təkcə biliklə kifayətlənmək olmaz. Mövcud bilik şagird intellektinə təsir etmək üçün enerji mənbəyi olmalıdır. Müəllim şagird biliyini onun düşüncəsinin məhsuluna çevirməlidir. Bunun üçün ana dili tapşırıqlarının mündərəcəsinə xüsusi əhəmiyyət vermək başlıca amildir. Zəngin tapşırıqlar sisteminin bir hissəsini motivasiya prosesində həyata keçirmək mümkündür. Motivasiya başlanğıc olsa da o dərsin bütün mərhələləri üçün impuls verə bilər. Bu tapşırıqlar şagirdləri “darıxma xəstəliyi”ndən xilas edə bilər. Dərsdə şagirdin darıxması passivlik yaradır. Dərs onun maraqlarına uyğun deyil. Şagirdin darıxması dərsin keyfiyyət göstəricisidir. Belə hallar çox zaman ana dilinin qanun və qaydalarının öyrənilməsi prosesində bir-birinə oxşayan qaydaların və cümlələrin şagirdlər və müəllimlər tərəfindən təkrar olunması zamanı baş verir. Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|