Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
7 tendensiyalara, yeni texnologiyalara, o cümlədən yeni təhsilə yiyələnmək zərurəti meydana çıxdı. Yeni təhsilin strategiyası kimi metodikası da dəyişdi. Indi elm aləmində baş verən saysız-hesabsız nailiyyətlərin hamısını şagirdə çatdırmaq mümkün deyil. Həm də gələcəkdə ona bu elmi nailiyyətlərin hansının gərəkli olacağını əvvəlcədən müəyyənləşdirmək imkan xaricidədir. Buna görə də yaddaşa əsaslanan təhsil öz yerini bacarığa əsaslanan təhsilə vermək məcburiyyətində qaldı. Indi şagirdə elm qazanmaq yolunu öyrətmək lazımdır. O, özünə lazım olan elmi müddəanı tapmağın yollarını öyrənməlidir. Belə olsa lazımi məqamda istədiyi biliyi əldə edəcək və öz fəaliyyətinə tətbiq edəcəkdir. Bu gün ibtidai siniflərdə təhsil alan uşaqlar XXI əsrin, onlara dərs deyənlər isə XX əsrin nümayəndələridir. Bu sözlər təmtaraq xatirinə deyil. XXI əsr müstəqil Azərbaycanın sürətli inkişafına güclü təkan verdi. Bu inkişaf məktəblə az bağlıdır. Həyatımızın ümumi mənzərəsində yaranan yeni təsirlərlə daha çox əlaqədardır. Texnologiyalar qısa müddətdə həyatımıza daxil oldu. Bu prosesdə yaşlı insanlar onu ya ləng qəbul etdilər, ya da ümumiyyətlə ondan imtina etdilər. Uşaqlar isə günəş görməyən bitkilərin üstünə şüa düşəndə cana gəldiyi kimi elektron texnologiyalarını sürətlə mənimsədilər. Siz cib telefonunuzda yalnız zəng etməyi və zəngləri qəbul etməyi bacarırsınız. 7-8 yaşlı uşağınız isə onun altını üstünə çevirir. Bu balaca aparatın nə qədər böyük imkanları olduğuna siz ancaq heyrət edirsiniz. Övladınız isə onun “dilini bildiyi üçün” ondan hesablama maşını, maqnitafon, radio, məktub yazan və qəbul edən, elektron oyuncağı və s. kimi istifadə edə bilir. Belə bir məqamda böyüklərdən cürbəcür şikayətlər eşidirik: indiki uşaqlar kitab oxumur, onlar sözə baxmır, məktəbə getmək istəmir. Təəssüf ki, bunların hamısı doğrudur.
8
uşaqlar pozulub. Xeyr! Indiki uşaq bir sıra cəhətlərinə görə valideynlərindən və müəllimlərindən xeyli qabağa getdiyi üçün bizim dediklərimiz onları maraqlandırmır. Çünki dediklərimizin çoxunun mənasız ya da gərəksiz olduğunu uşaqlar çox gözəl başa düşürlər. “Şagirdlər sərbəst mövzuda inşa yazmışdılar. Qızlardan biri öz arzu-istəklərinin qanadında dünyanı xəyalən gəzib-dolaşandan sonra özü-özünə sual vermişdi: - bu dünyadan mən nə istəyirəm? Xoşbəxt olmaq üçün mənə nə lazımdır? Özünün bu səmimi fəlsəfi sualına da uşaq sadəlövhlüyü ilə hikməti cavab yazmışdı: - Mən istəyirəm ki, evim olsun... Evim olsun!!! Məşhur Amerika psixoloqu A.Q. Maslou “Motivasiya və şəxsiyyət” monoqrafiyasında bu kövrək tələbatı özünün önəmli tələbatlar piramidasının interpretasiyasında prioritet tələbatlardan biri kimi dəyərləndirir. Ömrü boyu, görəsən, kim bu arzu-istəklə yaranmır?! Təzə gəlinlərin ailə konsepsiyasında isə bu motivlər həmişə hisslərin dilində qaynaqlanır: onların möcüzəli baxışlarında bənzərsiz toy nəğmələri kimi səslənir. ... Təəssüf! Min təəssüf! Müəllim inşanı oxuyanda kinayə ilə güldü... Vərəqdə isə ləkə vardı. Ləkə onun nəzərindən qaçmadı. Bu anda müəllimin ürəyindən bir fikir keçdi: - Bir bunun iştahasına bax! Dəftərini səliqə ilə saxlaya bilmir, könlündən ev keçir. Vərəqdəki adi ləkə deyildi, ləkə göz yaşlarının izləri idi. Iz “evim olsun” kəlmələrini yazanda bəlkə də həyəcanlanmışdı, gözündə tumurcuqlanan bir damla yaş vərəqin üstünə düşmüşdü. Və göz yaşı vərəqin üstündə gilələnəndə onun xəyalında bəzədiyi evli dünyası da bir anın içində dağılmışdı, qızın təkcə ləkələnmiş inşası qalmışdı, bir də acı-acı göynəyən ev həsrəti. Müəllim onun göz yaşlarına məhəl də qoymadı. Bu 9 fikir bəlkə heç ağlına da gəlmədi. O, qızın qəribə uşaq fəlsəfəsində də hikmət görmədi. Dərsdə isə onu ələ saldı. Ürəyi bununla da soyumadı. Onu gülə-gülə “xüsusi mülkiyyətçi” adlandırdı. Acı baxışlarla qızı süzüb kinayə ilə güldü və dedi: “Boyu çıxmamış könlündən ev keçir... Görəsən, müəllim şagirdin kövrək arzu-istəyi ilə niyə maraqlanmadı? Onun qaynaqlarını nə üçün axtarmadi? Ən başlıcası isə onu nə üçün ələ salıb acıladı? Bu sualların cavabı aydındır. Müəllim şagirdə təlim prosesinin subyekti kimi deyil, obyekti kimi yanaşmışdı. Inşanın məzmunu, səliqə-səhmanı onun üçü şagirdin özündən daha əhəmiyyətli idi. Ənənəvi dərslərin məntiqi də mahiyyətcə bu ehkamlara əsaslanırdı”. (32, 60-61)
Bəs belə bir məqamda nə etməliyik? Necə etməliyik ki, uşaqlar parta arxasında oturmağa ehtiyac duysunlar? Necə edək ki, onlar bizim dediklərimizi acgözlüklə dinləsinlər? Işi necə təşkil edək ki, yazılan kitablar uşaqlar üçün telefon, kompyuter digər elektron texnologiyaları qədər gərəkli olsun? Bu gün Avropada, Türkiyədə, Amerikada təhsil alan gənclər hətta tətil günlərində belə Bakıya gəlmək, oxuduqları unuversitetlərdən qırağa çıxmaq istəmirlər. Nə üçün? Həmin ölkələrdə təhsil sistemi necədir? Kitablar hansı qaydada yazılır? Müəllim-şagird münasibətləri necədir? Necə olur ki, Ankara məktəblisini sinifdən çıxarmaq, bizim uşaqları sinfə salmaq olmur.
Suallar çoxdur. Həmin sualların cavablarından biri budur. Biz uşaqlarımız üçün gözəl dərsliklər yaratmalıyıq. Bu dərsliklərin mətnləri, sual və tapşırıqları sözün həqiqi mənasında cazibədar olmalıdır. Mətnlər müdrik və ibrətamiz, tapşırıqlar uşaq ruhunu yerindən oynadan, ona düşünmək xoşbəxtliyi verən, uşaq qəlbində çoxdan uyuyan həqiqi bacarığı oyatmağa qadir olan tapşırıqlar verilməlidir.
10 Indiyə qədərki dərsliklərimiz öz zəmanəsinin tələblərinə uyğun yazılmışdır. O zaman uşağa hazır bilikləri vermək təhsilin əsas vəzifəsi idi. Hazır biliklər isə cansıxıcı müddəalarla zəngin olduğu üçün şagird orta məktəbi qurtaranda elə bil Məlikməmməd kimi qaranlıq dünyadan işıqlı dünyaya qayıdır. Müasir təhsil isə məktəbi elm öyrədən yer kimi təsəvvür etmir. Əksinə, buraya elmi öyrənməyə gəlirlər. Onu müəllimdən hazır şəkildə almağa yox, şagirdin özü onu kəşf etməyə gəlir. Bu “kəşfetmə” mənəvi prosesdir. Insanın yüksək bir dağa çıxanda keçirdiyi nəşə kimi, heç kəsin keçə bilmədiyi bir çayı üzüb keçəndə aldığı sevinc hissi kimi ona sevinc verir. Uşağı məktəbə bağlayan bu ləzzətdir. Müəllim isə həmin ləzzəti almaq üçün şagirdə şərait yaradır. O şagirdə elm vermir. Elm əldə etmək bacarığı verir. Bu zaman uşaq internetə də konkret məqsədlə girir, elmi biliklərini yeni-yeni məlumatlarla zənginləşdirmək üçün saatlarla kompyuterin arxasında oturur. Bir sıra hallarda uşaqların əldə etdiyi elmi məlumatlar müəllimin özünün də biliklərini zənginləşdirir. O da geridə qalmamaq üçün öz üzərində daim çalışır. Beləliklə məktəb bir yarış meydanına çevrilir. Yarış isə insan psixologiyasında ən önəmli yer tutan bir anlayışdır. Hər kəs yarışda qalib gəlmək istəyir. Avropa məktəblərinin əsas cəhətlərindən biri budur. Bizim təhsilimiz də Avropaya inteqrasiya edir. Köhnə düşüncədən imtina etməli, məktəbimizi yeni tələblərə uyğun qurmalıyıq. Bunun üçün birinci növbədə dərsliklərimizdən başlamalıyıq. 2008-ci ildən başlayaraq ibtidai məktəblərimizdə yeni tələblərə uyğun dərsliklər tədris olunmağa başladı. Bu kitabda biz ana dilinin tədrisi ilə bağlı sual və tapşırıqların qoyuluşu probleminə toxunmuşuq. Göründüyü kimi bu dərs probleminin hamısı deyil, cüzi bir hissəsidir. Lakin bizim fikrimizicə sual və
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|