Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ev tapşırığı bu mövzularda qurula bilər
- Nağıletmə bacarıqları
35
Şagirdlərin “mən”i ilə daha müfəssəl tanış olmaq üçün sinif məşğələsinin davamı olaraq onlara ev tapşırığı verilir. Verilmiş ev tapşırığı da məqsədyönlü səciyyə daşımalıdır. Burada, əsasən, şagirdlərin duyum və düşüncəsi, öz yaşları səviyyəsində həyat, məişət məsələlərinə baxışları, evə, ailəyə, valideynlərinə münasibətləri və s. əksini tapmalıdır. Şagirdlərdən biri şeir, hekayə yazmağa meyl göstərir. Başqa birisi şəkil çəkməyi xoşlayır. Digəri televiziya verilişlərinə, filmlərə baxmağa üstünlük verir. Təbiət lövhələrini sevənlər, qurub-yaradan insanların işlərinə tamaşa etmək istəyənlər də az olmur və s. odur ki, müəllimin evə verəcəyi tapşırıqlarda da fikir daha çox bu istiqamətlərə yönəldilməlidir.
1. Yaşadığın mənzilin şəklini çək, yaxud yazı ilə təsvirini ver. 2. Eviniz, ailəniz haqqında bildiklərini yaz. 3. Ilin hansı fəsli daha çox xoşuna gəlir? Nə üçün? Bu haqda yaz. Fəsli çəkdiyin rəsmlərlə əks etdir. 4. Şeir, hekayə yaza bilirsəmi? bacarırsansa, yaz. Əvvəldən yazdıqlarını da “Mənim ilk kitabım”a köçür. 5. Mənim ilk kitabım” a xoşladığın mövzularda şəkillər çək. 6. Məktəbdən evə gedərkən gördüklərin, müşahidə etdiklərin haqqında yaz, rəsmini çək. 7. Sinif yoldaşların haqqında nə deyə bilərsən? onlardan hansını özünə daha yaxın, dost hesab edirsən? Nə üçün? 8. Baxdığın filmlərdə, televiziya veriliş və tamaşalarında xoşuna gələn nə oldu? Nə üçün? Bu haqda ayaz, şəkil çək və s. Şəxsiyyət kimi formalaşmasına, vətəndaş kimi böyüməsinə səy edilən şagirdin hər biri ayrılıqda fərdidir. Və
36
fərqli-fərqli hisslərlə yaşayır. Əhatə olunduqları mühitə münasibətləri başqa-başqadır. Istər sinifdəki suallara verilmiş cavablardan, istərsə də yerinə yetirilmiş ev tapşırığından da bunu açıq-aydın görmək olur. Və ev tapşırıqları yoxlanılarkən, sonrakı mərhələdə öyrənilərkən (müəllimin özü) bəlli olur ki, şagirdlərin bəziləri şəkil çəkməyə daha çox meyl göstərirlər. Yazanların bir qrupu öz hiss və duyğularını poetik şəkildə ifadə etməyə, yəni şeir, hekayə (sözsüz ki, bunlar şagirdlərin kövrək, bərkiməmiş qəlb, qələm işləridir) yazmağa, digərləri isə gördükləri haqda təsəvvür yaratmağa çalışırdılar. Şəkil şəkənlərin bəziləri tünd rənglərlə, başqaları isə açıq rənglərlə işləməyi sevirlər. elələri də var ki, təbiəti, təbiət lövhələrini xoşlayırlar. Getdiyi yolun yaxınlığında, evlərinin yanında ucaldılan tikililərə tamaşa etməkdən zövq alanlar da az olmur. Bütün bunlarla şagirdlər, sözsüz ki, öz hiss, duyğu, düşüncələrini açıqlamış, daxili aləmlərini üzə çıxarmış olurlar. Deməli, bu yolla şagird “Mən”ini tanımaq üçün daha bir uğurlu addım atılmış olur.
Məktəb təcrübəsi göstərir ki, öz sözləri ilə nağıletmə bir qədər çətindir. Bu işə II sinifdən başlanmalıdır. Kiçik mətnlər dörd-beş dəfə oxunduqdan, yaxud yoldaşlarından bir və ya bir neçəsinin nağılı dinlədildikdən sonra şagirdlər onları əzbərləyirlər. Ona görə də qabaqcıl müəllimlər bu işin müxtəlif variantlarından istifadə etməyə çalışırlar. Belə ki, müəllim mətnin məzmunu ilə əlaqədar yazı taxtasına müvafiq sözlər yazır. Sonra həmin sözlərdən istifadə etməklə məzmunu danışmağı şagirdlərdən tələb edir. Şagirdlər yazı taxtasından sözləri oxuyur, məzmunla tutuşdurur, hər birini işlətmək üçün yer, məqam axtarmalı olurlar. Beləliklə, şagird cümlələri, bütövlükdə məzmunu əzbərləmiş olsa da, təqdim olunan sözlər
37
onu hazır qəlibdən çəkindirir, öz üslubuna, hissinə uyğun ifadə (nitq) materialı seçir, forma yaradır. Məsələn, III sinifdə “Vətən onu qoruyanındır” mətni üzrə ana Vətən Azərbaycan, neft,
ifadələr şagirdlərə təqdim olunur. Bu materiallar şagirdlərin qarşısında problem yaradır, onlar düşünür, hər sözü, ifadəni daxil
etməklə məzmunu verməyə çalışırlar.” (64,412-413) Səs və hərfin tanıdılması Vəsaitdə hər bir səs və hərfə 4 səhifə ayrılmışdır. 1-ci səhifə müvafiq səs və hərfin tanıdılmasına xidmət edir. 2-ci səhifədə dinləmə, danışma və ya oxu üçün materiallar verilir. 3- cü səhifə yazı texnikasının inkişafına, 4-cü səhifə isə problemin həllinə yönəlmiş düşündürücü çalışmalardan ibarətdir. Səhifənin sol yuxarı küncündə müvafiq hərfin çap şəkli verilir. Burada əks olunan şəklin adında həmin səs iştirak edir. Bu şəkil hərfin tanıdılması üçün motivasiya rolunu oynaya bilər.
Hərf qatarı indiyə qədər keçilmiş hərfləri əks etdirir. Adının tərkibində müvafiq hərf olan şəkillər və şəkil adlarının hərf sxemləri verilir. Sxemdə hərfləri bildirən xanalar nömrələnir. Bu, sxemdə hərfin yerini müəyyən edən şagirdlə sorğu-sualı asanlaşdırır. Yazı taxtasında müvafiq hərfin iştirak etdiyi açıq hecalar və hecalardan sözlərin yaranması sxemləri verilmişdir. Vəsaitdə bəzi sözlərin deyilişi ilə yazılışı arasındakı fərq sxematik şəkildə göstərilir ki, bu da şagirdlərdə fonetik qaydalar haqqında ilkin təsəvvürlərin formalaşmasına xidmət edir.
Şagirdlər hərfin əl yazısı şəklini müşayiət edən oxların istiqamətinə baxaraq barmaqları ilə havada müvafiq hərfi çəkirlər. Səsləri və hecaları düzgün birləşdirərək sözlər yaratmaq oxu texnikasının inkişafına xidmət edən tapşırıqlardandır. Bunun üçün müxtəlif fiqurlu loqolardan istifadə olunur ki, şagirdlərin özünü yoxlamaq imkanı olsun. (48, 200) Şübhəsiz ki əyaniləşdirmək dərketmənin mühüm vasitələrindən biridir. Lakin təqdim olunan variantın hər bir elementi ayrıca götürülsə daha əhəmiyyətli olardı. Məsələn, pişik şəkli ilə birlikdə “P” hərfi, keçirilən hərflərin qatarı və s. Hər biri ayrılıqda verilsə dərketməni sürətləndirərdi. Axı müasir təlimdə dərketmənin sürəti, fikrin çevikliyi də əsas amildir. Az vaxtda mümkün olandan çox dərk etmək! Uşağa bu vərdişi aşılamaq vacibdir. Təklif olunan variantda isə uşağın fikrini dağıtmağa xidmət edən faktlar çoxdur. Onların hər biri lazımdır. Amma bir yerdə yox, təklikdə. Dinləmə, danışma və oxu materialları haqqında təklif olunan elementlər sadədir. Təklif olunan elementlər sadədir, uğurludur. Ondan hər bir müəllim asanlıqla istifadə edə bilər. Səs və hərfin tanıdılması ilə bağlı materiallar blokunun ikinci səhifəsi mətnlə bağlı olur. Sözsüz ki, ilk dərslərdə kompozisiyalı şəkillərə üstünlük verilir. Şagirdlər şəkillər əsasında mətn qurub danışmalı və ya müəllimin səsləndirdiyi mətnə qulaq asaraq və müvafiq şəkli nəzərdən keçirərək sualları cavablandırmalı və müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirməlidirlər. Bu kompozisiyalarla bağlı dinləmə materialları vəsaitin sonunda verilmişdir. Səhifənin sağ yuxarı küncündəki işarə bu səhifədəki materialalrın dinləmə, yoxsa oxu məzmun xətti ilə bağlı olduğunu bildirir.
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|