Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tapşırıq 1.
- Tapşırıq 2.
- Tapşırıq 3.
71
etdiklərini və fəxrlə dillərinə gətirdikləri işləri hər gün edir və onu adi həyati hadisə hesab edir. Beləliklə Selcanın hərəkəti gözəl bir nümunə kimi çatdırılır. Lakin müəllif onu ənənəvi qaydada deyil, müasir təhsilin verdiyi imkanlardan istifadə yolu ilə əks etdirir. Artıq söz, gurultulu ifadələr işlənmədən gözəl bir ideya məzmunu açılır. Intellektin çevikliyi şagirdlərin əldə etməli olduğu ən mühüm bacarıqlardan biridir. Danışanın fikrinin alt qatında gizlənən mənanı tez dərk etmək bacarığına yiyələnmək üçün şagirdlərə müxtəlif növ tapşırıqlar vermək olar. Bu tapşırıqlar ən sadə, elementar nümunələrdən başlamış şagirdin yaşına uyğun gələn mürəkkəb tapşırıqlara qədər yüksələ bilər. Təfəkkür çevikliyinin inkişaf etdirilməsi müasir təhsilin qarşısında duran vəzifələrdəndir. Şagird hər hansı sualın cavabını mümkün qədər tez vermək bacarığına yiyələnməlidir. Bu bacarıq xüsusi məşq tələb edən oyunlar vasitəsilə mənimsənilir. Bütün sinfə uzun bir söz verilir. Məsələn, “Azərbaycanşünaslıq”. Bu sözdən istifadə edərək yeni sözlər yazılması tələb olunur. Kənar hərflərdən istifadə etmək olmaz. Həmçinin sözdə cəmi bir məsələn, “Ə” hərfi varsa yeni yaranan sözdə iki “Ə” ola bilməz. Bu şərtləri nəzərə almaqla uşaqlar yarışa başlayırlar. Məqsəd söz ehtiyatının nə qədər zəngin olduğunu yoxlamaqdan ibarətdir. Uşaqlar yazdıqlarını oxuyanda bir-birini zənginləşdirir, leksikonunda olmayan yeni sözləri öyrənirlər. Başqa bir oyun – tapşırıq “Sonra nə oldu? Ardını fikirləş” adlanır. Şagirdlərə təklif edilir ki, bədii əsəri öz variantları əsasında davam etdirsinlər. Bunun üçün aşağıdakı suallardan istifadə edilə bilər: Siz necə fikirləşirsiniz, sonra nə olacaq? Hadisələr necə cərəyan edəcək? Bu situasiya necə sona çatacaq?
72 Qəhrəmanın başına hansı işlər gələcək? Şagirdlərə təklif etmək olar ki, öz variantlarını qeyd etsinlər və əsər oxunub qurtardıqdan sonra fərziyyələrinin nə dərəcədə doğrulduğuna baxsınlar. Təfəkkür çevikliyini formalaşdıran başqa bir tapşırıq tipi də diqqəti cəlb edir. Həmin tapşırığı şərti olaraq “Kim daha cəld” adlandırırlar. Bunları da tətbiq etmək çox faydalıdır.
Müəllimin əlində top var. Təlimat: “Təsəvvür edin ki, bu (müəllim topu göstərir), portağaldır. Indi biz onu bir-birimizə ataraq onun necə olduğunu deyəcəyik. Diqqətli olun! Çalışın portağalın söylənilən xüsusiyyətləri təkrarlanmasın və hamı oyunda iştirak etsin”. Müəllim təsəvvür olunan portağalın hər hansı bir xüsusiyyətini söyləyərək, misal üçün “şirin”-deyib, işə başlayır. Tapşırığı yerinə yetirən zaman müəllim “Gəlin daha cəld işləyək!” deməklə şagirdləri daha cəld işləməyə təhrik edir.
Müəllimin əlində top var. Təlimat: “Indi biz topu bir-birimizə atacağıq. Bu zaman biz hər hansı bir rəngi, topu tutduqda isə bu rəngdə olan obyekti deyəcəyik. Diqqətli olun: söynəlilən rəng və obyektləri təkrarlamayaq və hər hansı bir iştirakçıya oyunda iştirak etmək imkanı verək”.
Müəllimin əlində top var. Təlimat: “Indi biz topu bir-birimizə atacağıq. Topu atan üç sözdən birini deyir: “Hava”, “yer” və ya “su”. Əgər “hava” sözü deyilirsə topu tutan şəxs quş adı, ikinci halda (“yer”) heyvan, “su” dedikdə isə balıq adı deyir. Cavabı mümkün qədər tez vermək lazımdır.” (71,110)
73
Şagird təfəkkürünə təsir etmək üçün folklor nümunələrindən də istifadə etmək olar. Belə nümunələr isə kifayət qədər çoxdur. Uşağı çaşdırıb gülünc vəziyyətinə qoyan bəzi folklor nümunələrindən istifadə etmək olar. Bir dəfə gülünc vəziyyətinə düşən uşaq diqqətcil olur ki, ikinci dəfə belə vəziyyətə düşməsin. - Gəl gedək bağa - Mən də, mən də - Görək qurbağa - Mən də, mən də - It bizə hürsün - Mən də mən də Sonuncu misrada uşaq özünü itə bənzədir. Əlbəttə, tələsdiyi üçün belə edir. Bu nümunə uşağın daha diqqətcil olmasını tələb edir. Başqa nümunələr də çoxdur. Belə nümunələr adətən dialoq şəklində olur. Ilk baxışda uşağı çaşdırmır. Amma onu ehmalca sancır. Məsələn, - Deyinən ad! - Ad!
- Dostun olsun sənə yad. ***
- Deyinən Adam! - Adam!
- Ağzına badam. ***
- Deyinən az! Az!
-Get özünə qəbir qaz. ***
- Deyinən azan! - Azan!
- Başına keçsin qazan.
74 *** - Deyinən ay! - Ay! - Oldun ayıya tay. - Deyinən ayaz! - Ayaz!
- Ağlın olsun dayaz. ***
- Deyinən ayğır! - Ayğır! - Çıx dama hayqır. ***
- Deyinən ayna! - Ayna!
- Meymun ol oyna. ***
- Deyinən alan! - Alan!
- Belinə qoyum palan. Uşaqların diqqətini daha çox toplaması üçün yanıltmaclar da gözəl nümunələrdir. Burada eyni cinsli səslər bir-birini izlədiyi üçün bəzən səslərin yeri dəyişik düşür, onu deyən adam çaşır. Bu da gülüş doğurur. Uşaqlar belə vəziyyətə düşməmək üçün diqqətcil olurlar. Yanıltmaclarla sinif yarışmaları da keçirmək olar. Bir neçə yanıltmaca diqqət edək. Ay ağquyruq qırqovul, qara qılquyruq qırqovulu gördünmü? ***
Aşbaz Abbas bozbaş asar o başda, bu başda. ***
Bazarda nə ucuz? Mis ucuz, duz ucuz, küncüt ucuz ***
Bir bərbər o biri bərbərə dedi ki, bir bəri bax. Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|