Microsoft Word Mead Mekarim doc
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnhiraflar (azğınlıqlar)
- Fitrətdən dönüş və azğınlıq
Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò 27 qəribə və maraqlı cümlələr vardır. Belə ki, ölü onları tanrının hüzurunda deməli və pak olmalıdır. Məktubda yazılırdı: Ey ali məqam, ey ədalət və düzlük tərəfdarı olan tanrı, sən böyüksən. Mən insanlar qarşısında dəyişməmişəm, dul qadınları incitməmişəm, məhkəmədə yalan demə- mışəm, hiyləyə əl atmamışam, fəhləni gücü çatmadığı işə məcbur etməmişəm, vəzifəmi yerinə yetirərkən süstlük etməmişəm, tənbəl olmamışam, müqəddəslərə hörmət- sizlik etməmişəm, bir qula ağasının yanında töhmət vur- mamışam, birinin çörəyini kəsməmişəm, birini ağlar qoy- mamışam, adam öldürməmişəm, ölülərin azuqələrini oğurlamamışam, heç kəsin yerini qəsb etməmişəm, südə- mərin ağzından südünü almamışam, bir arxın suyunun qarşısını tutmamışam. Mən pakam, pak! Ey qazilər! Bu gün hesab günüdür. Bu mərhuma özünüzə tərəf yol verin. Ona günah tozu qonmayıb, yalan danışmayıb. Pisliyin nə olduğunu bilmir. Həyatında, dolanışığında insaf həddini keçməyib. İşləri camaatın və tanrıların (mələklərin) razılığına səbəb olub. O, tanrı yolunda acları doyurmuş, ölülərə qida vermişdir. Ağızı pakdır, hər iki əli də pak!” Müəllif bunları qeyd etdikdən sonra yazır: “Bu cüm- lələrdən rahatlıqla başa düşmək olur ki, Misir camaatı bö- yük günahları, yaxşı işləri, bəyənilmiş əməlləri çox yaxşı tanıyırdılar.” 1 1 Şərq millətləri tarixi, cild 1, səhifə 47-48. Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè 28 Qəti şəkildə demək olar ki, onların bu “həyat prin- sıpi”ndən məqsədləri bizim bu gün tətbiq etdiklərimiz deyil. Çünki o zamanın insanlarının bu yolları kəşf etmələri uzaq görünür. Hər bir halda tarix bizə deyir ki, Misir sivilizasiyası ilə eyni zamanda, ya ondan sonra yaranmış kəldanilər, aşurilər, yunanlar, iranlılar kimi müxtəlif sivilizasiyalarda da ölümdən sonrakı həyata etiqad bəsləmək xüsusi bir mövqeyə malikdir. Bunu nəzərə alaraq dünyanın böyük dini məzhəblərində də bu əqidənin olması açıq-aydın görünür ki, bundan artıq şərh etməyə lüzum yoxdur. Yeri gəldikcə onlardan bəzi nümunələri qeyd edəcəyik. Burada sizin diqqətinizi “Ruhud-dinil-islami” əsərinin müəllifi, məşhur islam aliminin 1975-ci ildə “The Riders Digest” jurnalında N. Vincent Billdən nəql etdiyi maraqlı bir sitata yönəltmək istəyirik. O, deyir: “Həqiqət budur ki, ölümdən sonra başqa bir aləmə meyillilik hissi bu məsələnin ən möhkəm dəlillərindən biridir. Çünki Allah insanı bir həqiqətlə tanış etmək istəyərkən onun toxumunu insanın qərizə və fitrətində əkir. Başqa bir aləmdə əbədi həyata əqidə bəsləmək bütün insanların daxilində olan kiçik sayılmayacaq dərəcədə ümumi bir hissdir. Sözsüz ki, bu sürətlə istiqamət aldığımız tərəf vücudumuzun daxilində olan bir kök və əsasdan yaranan əksul-əməl və nəticədir. Biz bu cür həqiqətlərə maddi dəlilər əsasında iman gətirmirik, əksinə bu, daxili dərk və ilham yolu ilədir. İlham həmişə həqiqətləri dərk etmək üçün ayrı-ayrılıqda mühüm bir amil hesab olunur. Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò 29 Berguson deyir: Alimlər sübuta ehtiyacı olan elmi bir həqiqətə yetişdikləri zaman ani surətdə ilham gəlməsi ilə həmin həqiqəti dərk edirlər.” 1 Ölümdən sonrakı həyata əqidə bəsləmək də həmin fitri ilhamlardandır. İnhiraflar (azğınlıqlar) Ölümdən sonrakı həyatın müəmmalarını kəşf etməkdə fitri ilhamlar insanın köməyinə çatsa da, düzgün kontrol olunmadıqda qəribə xurafatlara yol açır. Məsələn, Afrikada, Meksikada kahinlər gözəl qızları padşahların ölmüş cəsədləri ilə birlikdə diri-diri basdırırdılar. Təxminən altı min il bundan əvvəl dünya bu günlə mqayisədə çox fərqli idi. O zamanlar indiki kimi filiz alətlər yox idi, insanlar daş, taxta, heyvanların sümük və dərilərindən istifadə etməklə özlərinə həyat qururdular. Bu halda yaşamaq sözsüz ki, çətindir. Lakin buna baxmayaraq dünya bu günkündən daha sakit idi. Nə böyük maşınların səs-küyü, nə bombaların partlayışı, nə də təyyarələrin uğultusu eşidilirdi. Həyat ölüm kimi sonsuz dərəcədə sadə və bəzəksiz idi. Həqiqətdə bilmirik ki, o zamanın insanı ölüm və həyat barədə nə hisslər keçirirdi. Əgər yazmağı bacarsaydı, bu günkü nəsilləri üçün keçirdiyi hissləri yazıb qoyardı. Amma təəssüf ki, o zaman hələ yazı ixtira olunmamışdı və nəticədə bu, baş vermədi. Bu, baş verməsə də o zamanın insanlarının həyatını bizim üçün kəşf edən dəyərli xəzinələr bu günümüzə gəlib çatdı. Ötən bəhsdə dediyimiz kimi bu 1 Ruhud-dinil-İslami, səhifə 116. Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè 30 əsərlər, xüsusilə ölülər üçün hazırlanan qəbirlərin vəziyyəti məada əqidələrinin olmasından irəli gəlirdi. Ölünün yanına qoyulan alətlər bunu açıq göstərirdi. Onlar bunu etməklə belə güman edirdilər ki, ölmüş insan diriləndən sonra həmin alətlərdən istifadə edə biləcəklər. Yazı və filizin kəşf olunduğu sonrakı dövrlərdə isə insanın məada inamının olmasında heç bir şübhə yoxdur. Bu, bütün millətlərin tarixində sabit bir həqiqətdir. Deyildiyi kimi bütün bunlar bu əqidənin insanın fitrəti və varlığı ilə vəhdətindən xəbər verir. Fitrətdən dönüş və azğınlıq Fitri ilhamlar müstəqil bir meyl olmaqla insanı cisminin və ruhunun ehtiyac duyduğu müxtəlif məsələlərin ardınca getməyə vadar edir. Əgər bu fitri ilhamlar olmasaydı və hər şeyi biz öz ağıl və təcrübəmizlə kəşf etməli olsaydıq, bu iş bizim üçün çox çətin olardı. Bu iki dəzgahın (fitri ilhamlar və əqli-təcrübi kəşflərin) harmoniyası insanın sivilizasiya və təkamül yolunda bu qədər sürətlə irəliləməsinə səbəb olmuşdur. Lakin unutmaq olmaz ki, bu fitri ilhamlardan düzgün nəticə almaq insanın zehni bacarığına və təfəkkür tərzinə bağlıdır. Yəni əgər bəziləri elm və təfəkkür baxımından zəif və gücsüz olsalar, onların fitri ilhamları tənəzzülə uğramış və naqis, bəzən də darmadağın olaraq özünü göstərəcək. Başqa sözlə desək, fitri ilhamlar elm suyu ilə suvarılmalıdır ki, diri və dəyərli məhsula malik olsun. Əks təqdirdə xurafat və mövhumatlarla dolu olacaq. Hətta bəzən əks nəticə verməsi də mümkündür. Buna aydın Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|