Microsoft Word Mead Mekarim doc
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bu qorxunun mənbəyi nədir
Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò 19 unutdurmağa çalışırlar. Hətta insanları təhlükəli yerlərdən uzaqlaşdırmaq üçün (və ya təhlükəli olmasa belə, bir şeyə insanların yaxınlaşmasını istəmədikdə) onun üstünə belə bir lövhə vururlar: “Toxunma, öldürər!” Bu lövhədə adətən insanın kəllə sümüyü və “X” şəklində iki bazu sümüyünün təsviri də olur. İnsanın ölüm qorxusu müxtəlif dünya ədəbiyyatında da geniş yayılıb, “əcəl seli”, “ölüm pəncəsi” və bu kimi onlarla ifadələr hamının iztirab və narahatçılığının nişanəsidir. Harunər-Rəşidin məşhur yuxu əhvalatı var. O, yuxuda görür ki, bütün dişləri tökülüb. Yuxu yozanlardan biri deyir: Bu yuxunun mənası budur ki, sənin bütün adamların sənin gözünün qarşında öləcək. O biri isə deyir: Xəlifənin ömrü bütün tabeçilərindən daha uzun olacaq. Burada Harunun qərarı yuxarıda dediyimiz həqiqəti bir daha təsdiq edir. Belə ki, ikinci yuxu yozana yüz dinar verir, birinciyə isə yüz taziyanə vurdurur. Əslində hər ikisi yuxunu eyni mənaya yozmuşdular. Lakin xəlifənin adamlarına nisbət verilən “ölüm” ifadəsi bu sözü deyənin yüz taziyanə ilə cəzalanmasına səbəb oldu, onların ölümünü “xəlifənin ömrü daha uzun olacaq“ ifadəsilə çatdıran isə yüz dinar qazandı. Bu həqiqəti təsdiqləyən zərbul-məsəllər, atalar sözləri də çoxdur. Məsələn “torpağı sanı yaşayasan” sözü məşhurdur. Yaxud birini ölmüş bir kəsə bənzətmək istəyəndə deyərlər: “Səndən uzaq, filankəs də beləydi...” Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè 20 Həmçinin insanlar qəti şəkildə xurafat və əsassız olsa belə, ölümdən uzaqlaşdıran və ömrü uzadan hər şeyə böyük inam göstərir, “daim”, “əbədi” ifadələriylə bəzənmiş dualar edib deyirlər: “Ömrün uzun olsun”, “kölgən əskilməsin”, “mülkün əbədi olsun”, “yüz il bu il kimi olsun” və s. Göründüyü kimi bunların hər biri həmin həqiqətin təsdiqinə xidmət edir. Əlbəttə, bəzi insanların ölümdən qorxmadığını da inkar etmək olmaz. Hətta bəziləri ölümə cəsarətlə qucaq açır və ona tərəf tələsirlər. Amma belə fərdlərin sayı azdır. Bu iddianı edənlərin içində bunu həqiqətən icra edə biləcək kəslər ondan da azdır. Bu qorxunun mənbəyi nədir? Ümumiyyətlə insan yoxluqdan qorxur. Məsələn, yoxsulluqdan qorxur, çünki sərvətin yoxluğudur. Xəstəlikdən qorxur, çünki sağlamlığın yoxluğudur. Qaranlıqdan qorxur, çünki işığın yoxluğudur. Kimsəsiz səhradan, kimsəsiz evdən qorxur, çünki kimsə yoxdur. Hətta ölüdən qorxur, çünki ruhu yoxdur, bir halda ki həmin ölü sağlığında onun üçün qorxulu deyildi. Deməli insanın ölümdən qorxması onun nəzərində ölümün “mütləq fəna” olmasından irəli gəlir. Əgər insan zəlzələdən, ildırımdan, yırtıcı heyvandan qorxursa, bu onun yoxluq və fəna ehtimalının yaranmasına görədir. Əlbəttə, fəlsəfi nəzərə görə belə bir ruhiyyə yersiz və əsassız deyil. Çünki insan varlıqdır. Varlıq da varlıqla mütənasıb və aşinadır. Yoxluqla isə heç vəchlə mütənasibliyi yoxdur. Təbii ki, ondan qaçmalıdır. Niyə də qaçmasın? Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò 21 Lakin burada bir məqam qalır. Bütün bu deyilənlər düzdür, əgər ölüm yoxluq və fəna mənasına təfsir edilərsə. Həqiqətən də belə təfsir olunarsa, bundan dəhşətli və qorxulu nə ola bilər? O zaman ölüm haqqında deyilən qorxunc ifadələrə və deyimlərə də bəraət verərik. Əgər əksinə, ölümü bir körpənin anadan olduğu kimi ikinci mərhələli bir təvəllüd bilsək və bu çətin keçiddən keçməklə bu cahandan daha böyük, əzəmətli, aramlıq gətirən və nəhayət bu dünyada təsəvvür belə edə bilmədiyimiz nemətlərlə dolu başqa bir cahana addım atmaq kimi anlasaq və əqidə bəsləsək, xülasə olaraq əgər ölümü bu həyatdan daha kamil və ali bilsək, bu surətdə nifrət bəslənilməli və qorxunc olmayacaq. Əslində bu dünya onun yanında ölüm kimi, o cahan isə ürək açan və sevilməli bir həyat kimi görünəcək. Çünki ölüm əgər insandan cismini alırsa, ona ruhlar aləminin sonsuz asimanında təsəvvür həddindən yüksək olan lətafət və gözəlliklə, hər cür qəm-qüssə, münaqişədən uzaq bir səmada uçmaq üçün qanad verir. Bu təfəkkür tərzinə malik olan bir şair də öz şerində hikmət sahibi olan bir alimə belə deyir: Ey həkim, öl bu həyatdan qurtar, Ölməyin qurtuluşundur aşkar. Can quşun ülvi səfərlər edərək, Arzu-istək tələsindən can apar. O cahana səfərindən qorxma, Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè 22 Bu cahandır ki, necə qorxusu var. Həmçinin başqa bir şair fəxr və sevinclə öyünərək deyir: Hicabi-çöhreyi-canım olub qubari-tənim, Xoş ol zamana ki, ol pərdədən çıxım, ələnim. Deyil rəva bu qəfəs küncü ruhuma əsla, Çıxım uçum o cahana, odur mənim çəmənim. Başqa biri deyir: Mələkutun quşuyam, aləmi-xakın neyiyəm, Neçə günlük qəfəs olmuş mənə burda bədənim. Gəzirəm bir günü pərvaz eləyim, dost qapısın Pərü balım havasıyla döyüm, olsun vətənim. Başqa bir şair isə ölümü özünə tərəf çağıraraq ona meydan oxuyur: Cürəti varsa, de gəlsin ölümə, Onu ağuşa alım mən təng-təng. Cavidan bir həyat allam ondan, O da zillət ala məndən rəng-rəng. Elə bu məqamda mətləb tamam dəyişir, başqa bir şəkil alır və əvvəlki surətindən əsər-əlamət qalmır. Aydındır ki, ölümü bu cür qəbul edən hər kəs onu mənasız və əsassız hesab etmir, yaxud intihar yolu ilə o aləmə giriş kimi Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|