Microsoft Word history of east theatre
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “qurukula”
_____________Milli Kitabxana_____________ 43 ədəbiyyatında, eposlarda olduğu kimi burada da pyeslər nəzmlə yazılırdı. Kathatakali teatrında ədəbi material səhnə fəaliyyətinin inkişaf istiqamətini müəyyənləşdirən əsas amildir. Bu material yaradılarkən birinci növbədə xanəndənin ifası nəzərdə tutulur. Təsadüfi deyil ki, Kathakali teatrında ədəbi material həmişə çoxsaylı poetik nəğmələrdən ibarətdir. Elə buna görədir ki, Kathakalinin dialoqundan ibarət parçaları PADA (nəğmə) adlandırılır. Bu padaların ünvanı, əlbəttə ki, xanəndədir. Ancaq gərək unudulmasın ki, pada həm də aktyor tərəfindən ifa ediləcək rəqsin ədəbi güzgüsüdür. Kathakali tamaşalarının vacib elementlərindən biri orkestrdir. Bu tamaşalarda orkestr azsaylı olsa da dramatik gərginliyə malik qəhrəmanlıq ovqatının bildiricisidir. Kathakali teatrında həmişə iki xanəndə və iki təbilçi olur. Xanəndələr ritmi saxlamaq üçün digər alətlərdə də çala bilərlər. Burada iki zərb alətindən istifadə olunur. Maddalam mridanqa oxşar, lakin ondan böyük bir nağaradır. Təbilçi tamaşadan öncə barmaqlarını düyü xəmirinə batırır. Az bir zamanda həmin bu xəmir gips kimi bərkiyir. Bu, həm səs, həm də fiziki baxımdan təbilçiyə sərfəlidir. İkinci təbil çenda adlanır. Onu çiyindən asıb ayaq üstə çalırlar. Edakka isə balaca təbildir, formaca qum saatına oxşayır. Bu təbili qadın personajları səhnəyə çıxarkən səsləndirirlər. Çünki kişi çendasından fərqli olaraq edakkanın səsi yumşaq və şirindir. Bu təbillərin imkanları bəlkə də hüdudsuzdur. Təbiətdə elə bir səs yoxdur ki, hind təbili onu yamsılaya bilməsin. Kathakali teatrının aktyorlarının tamaşa boyu bir dəfə də olsun belə dodaqları tərpənmir. Səhnə obrazının yaradılmasında həmişə iki ifaçı iştirak edir: xanəndə və rəqqas. Xanəndənin ifa etdiyi nəğmənin mətni, onun səslənmə xarakteri rəqsin xoreoqrafik rəsmini, onun vizual görkəmini _____________Milli Kitabxana_____________ 44 müəyyənləşdirir. “Natyaşastra”nın təsiri altında formalaşmış Kathakali teatrında rəqsin olduqca zəngin ifadələri var. Lakin Kathakalidə “təmiz” rəqs heç də oxunulmuş nəğmənin məkanda çıxarılmış dəqiq surəti deyil. Rəqs, ilk növbədə, emosional dolğunluğa can atır. Kathakali rəqsləri öz gözəlliyi, plastikliyi, cəldliyi, yüngüllüyü və yumşaqlığı etibarı ilə nümunəvidir. Kathakaili teatrında fiziki treninqə, - karaliyə, - xüsusi diqqət yetirilir. KARALİ aktyorların tərbiyəsi üçün olduqca vacibdir. Çünki bu tamaşalarda akrobatikadan, tullanışlardan, qrup şəklində ifa olunan hərbi rəqslərdən istifadə edilir. Hindistanda mövcud olan ənənəvi teatr formalarından ən universalı Kathakalidir. Kathakali teatrı, əgər müasir teatrşünaslığın elmi dililə desək, aktyor teatrıdır. Burada aktyorun yaradıcılığı dedikdə bədii ifadə vasitələrinin tam bir kompleksi nəzərdə tutulur. Kathakali teatrında aktyor həm xanəndədir, həm rəqqasdır, həm akrobatdır, həm himcim ustasıdır, həm də dramatik sənətin bilicisidir. Ortabab aktyora Kathakali teatrında yer yoxdur. Öz-özlüyündə “kathakali aktyoru” deyimi artıq sənətçi məharətinin yüksək pilləsinin simvoludur. Belə sənətçi məharətinə nail olmaq üçün aktyor Kathakali teatr məktəbində 12 illik təlim kursu keçməlidir. Aktyor sənətinə yiyələnməkdən ötrü şagirdlər əsasən 5-7 yaşlarından məktəbə yığılırlar. Mümkündür ki, təlim prosesi bəzən 20 ilə yaxın bir müddəti əhatə eləsin. Malabarada, Hindistanın Kerala ştatında, o yerdə ki, Katha- kali bir teatr forması kimi təşəkkül tapmışdı, aktyorlar ən ali kastalardan seçilirdi. Kathakali teatrının aktyorları həmişə brəhmən və kşatri kastalarına mənsub olublar. Brəhmənlər tanrı məbədgahlarının rahibləri, kşatrilər isə hərbçi feodallar idilər. Bu günün özündə belə klassik sənət akademiyasında _____________Milli Kitabxana_____________ 45 uşaqların aktyor sənətinə yiyələnməsi eynilə Kathakali məktəblərində tətbiq edilən “qurukula” sistemi üzrə aparılır. Qurukula iki sözdən ibarətdir: quru və kula. Quru ustad, kula isə şagird deməkdir. Bu çətin və asketik bir təlim sistemidir. Qurukula qaydalarına görə şagird aktyorluq sənətinə tam yiyə- lənənə qədər ustadın yanında yaşamalıdır. Aktyor Kathakali teatrında məsuliyyət daşıyan əvvəlinci şəxsdir. Çünki tamaşanın bütün ağırlığı onun çiyinlərinə düşür. Kathakali teatrında aktyor heç bir ənənədən kənara çıxa bilməz. Burada aktyor yeniliyi nonsensdir, cəfəngiyatdır. Ona görə ki, hər hansı bir ənənə pozuntusu Kathakali teatrında aktyor səriştəsizliyi, aktyor bacarıqsızlığı deməkdir. “Qurukula” sisteminin çətinliyi və asketlikliyi ondadır ki, burada təlim-məşq prosesi sübh tezdən başlanıb axşam ala-qa- ranlığında qurtarır. Hər gün profesional massaj ustaları uşaq- ların bədənini yaxşıca ovurlar. Əvvəlcə bədənə əzələləri yum- şaltmaq üçün xüsusi yağ sürtürlər. Bundan sonra massaj ayaqla aparılır. Rəqqas üzüqoylu döşəməyə uzanır və massaj ustası ayağı ilə onun bədəninin hər bir əzələsini, hər bir bəndini, sini- rini ideal vəziyyətə gətirir. Aktyorun əlləri və ayaqları, ələlxü- sus da ki ayaq barmaqları, əla massaj edilir. Bu sayaq massajdan sonra aktyorun bədəni sanki muma dönür və o, öz bədənilə istədiyi kimi rəftar edə bilər, hər bir əzanı istədiyi kimi oynatmağı bacarar. Kathakali teatrının səhnəsində aktyorun əsas pozası oturaq pozadır. Kənardan isə seyrçiyə elə görünə bilər ki, aktyor kətil üstündə əyləşmişdir. Ancaq bu, yalnış təsəvvürdür. Aktyorun altında heç bir kətil-filan yoxdur. Sadəcə bu, oyun üslubundan irəli gələn pozadır: dizlər yanlara geniş açılır, bel bükülür, kürək (sinə) azacıq qabağa verilir. Oturaq poza Kathakali aktyorunun bütün hərəkətlərinin, davranışlarının çıxış nöqtəsidir. Dizlər nadir hallarda birləşir. Bunun üçün rəqqas Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|