Microsoft Word history of east theatre
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ali məktəblər üçün dərslik BAKI - 2008
- Rəyçilər
- “ŞƏRQ TEATRI TARİXİ”
| _____________Milli Kitabxana_____________ 2 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT MƏDƏNİYYƏT VƏ İNCƏSƏNƏT UNİVERSİTETİ Elmi redaktor: Timuçin Əfəndiyev ADMİU-nun rektoru, filologiya elmləri doktoru, professor Rəyçilər: İ.Rəhimli sənətşünaslıq doktoru, professor M.Əlizadə sənətşünaslıq doktoru, professor Dərs vəsaiti ADMİU-nun “Teatrşünaslıq” kafedrasında müzakirə olunduqdan sonra Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 17.07.07 tarixli 887 saylı qərarına əsasən çapa məsləhət görülmüşdür. Bakı 2008 _____________Milli Kitabxana_____________ 3 Ön söz Giriş əvəzinə yazdığım bu Ön söz dərslik və predmet barədə bəzi elmi düşüncələrdən, mülahizələrdən, izahat tipli qeydlərdən, qısa açıqlamalardan və lakonik təsvirlərdən ibarətdir. Onları şərtləndirən başlıca səbəb budur ki, bizim Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin “Teatrşünaslıq” kafedrasında hazırlanmış “ŞƏRQ TEATRI TARİXİ” dərsliyinin bütün dünya masştabında analoqu, bənzəri yoxdur. Hər halda mən beləsinə nə Azərbaycanın, nə Rusiyanın kitabxanalarında, nə də ki İnternet səhifələrində rast gəlmişəm. Düzdür, hələ 1929-cu ildə qonşu Rusiyanın Sankt- Peterburq, o zamanların Leninqrad, şəhərində şərqşünas A.M.Mervartın rəhbərliyi ilə “Şərq teatrı” adı altında bir məqalələr toplusu çapdan çıxmışdı. Lakin bu kitab geniş oxucu kütləsinə ünvanlanıb Şərq teatrının eqzotik formaları ilə ümumi tanışlıq məqsədi güddüyündən dərslik xarakteri daşımırdı və tədrisin tələblərinə birbaşa cavab vermirdi. Bu dövrdə, yəni təqribən 1925-30-cu illər intervalında, adı çəkilən topludan əlavə böyük şərqşünaslar N.İ.Konradın, A.Y.Krımskinin, Y.E.Bertelsin, R.A.Qalunovun Şərq teatrının bu və ya digər təzahür formalarına həsr olunmuş kitab və ya məqalələri də işıq üzü _____________Milli Kitabxana_____________ 4 görür. Onların tədqiqatlarının müstəqim obyekti heç vaxt teatr olmadığından bu alimlər həmin formalara yalnız öyrəndikləri xalqın mədəniyyətinin eqzotik gerçəkliyini təsdiqləyən bir element kimi yanaşmış və teatr formalarının tarixini, poetikasını, təbiətini, estetik hüsnünü sistemli şəkildə araşdırmağı qarşılarına məqsəd qoymamışlar. Belə olan su- rətdə, əlbəttə ki, dərslik barəsində düşünmək əbəs və mənasız bir xülyadır. Hərçənd XX əsr boyunca dünyanın müxtəlif mər- kəzi şərqşünaslıq məktəblərində mütəmadi şəkildə, şübhəsiz ki, yuxarıda adları çəkilən alimlərin verdikləri dolğun infor- masiyalara əsasən, ayrı-ayrı Doğu ölkələrinin məzmun və qayəcə fərqli, eqzotik xislətli teatr formalarını təsvirləyən, on- ların yaranma tarixini, estetik xüsusiyyətlərini təhlilə çəkən çoxsaylı monoqrafiyalar nəşr etdirilmişdir. Ancaq, təəsüf ki, bunların heç biri “Şərq teatrı tarixi” predmetini əhatələyəcək dərs vəsaiti qismində işlənilməmişdir. Buna görə də mən tam teatrşünas və şərqşünas arxayınlığı və məsuliyyətilə bəyan edi- rəm ki, Şərq teatrı ilə bağlı bilgiləri, nəzəri fikirləri bir yerə toplamaq, onları tarixilik prinsipinə, zaman və məkan para- metrlərinə uyğun bir tərzdə sistemləşdirmək baxımından uni- versitetin “Teatrşünaslıq” kafedrasında görülən bu iş həm sə- nətşünaslıq, həm də şərqşünaslıq elminin koordinatlarında ilk təcrübədir, sınaq nümunəsidir və təbii ki, mümkün səhv və xə- talardan xali deyil. Məhz Azərbaycan teatrşünaslıgı bu mühüm elm və təhsil probleminin aradan qaldırılmasında, çözül- məsində birinci olmağa iddialıdır. Çünki “Şərq teatrı tarixi” fənni “teatrşünaslıq” ixtisası üzrə bakalavr və magistr pillələrində aparılan tədrisin ayrılmaz, vacib bir hissəsidir. Universitetin tədris sistemində bu predmet “Xarici teatr” fənninin bərabərhüquqlu bölmələrindən biri olub mütləq kurs hesab edilir. Teatrşünasın topladığı bilgilər panoramında və ya şəbəkəsində “Şərq teatrı tarixi” tələbəyə _____________Milli Kitabxana_____________ 5 yeni elmi-nəzəri, fəlsəfi-estetik məlumatlar verməklə yanaşı, həm də onun dünya görüşünün dəyişməsində, formalaşmasında və sistemləşməsində ciddi rol oynayır. Təbii ki, bu prosesdə bir çox məsələlər “Şərq teatrı tarixi”ni tədris edən müəllimin şəxsiyyətindən, onun natiqlik və tələbəni söylədiyinə inandırmaq bacarığından asılıdır. Təkcə teatrşünaslıq şöbəsində təhsil alan gənc teatr yazarlarının yox, həm də universitetin aktyor və rejissor tələbələrinin də bu predmetə ehtiyacı var: belə ki, “Şərq teatrı tarixi”nin köməyilə onların sənət təssəvvürləri, sənət düşüncələri xeyli zənginləşir, fantaziyalarının hüdudları genişlənir, teatr bilgiləri keyfiyyətcə tamam yeni bir müstəviyə yüksəlir və haradasa kökündən başqalaşır. Odur ki, bu fənnin tədris saatları çərçivəsində oxunan hər bir mühazirə, mən bunu çoxillik müşahidələrimin nəticəsində deyirəm, tələbələr tərəfindən həvəslə, diqqətlə dinlənilir və asanlıqla, əlüstü qavranılır. Şərq teatrı dünya teatrı mədəniyyətinin elə bir möcüzəli, sirli və füsünkar hücrəsini təşkil edir ki, burada, yəni nağıl və gerçəkliyin sərhəddində yerləşən səhnə məkanında, tanrılar və iblislər, divlər və əcinələr, mələklər və şeytanlar, ruhlar və vəhşilər, kuklalar və kölgələr sadə insanlarla birgə gəzib dolanır, “kosmos” adlı bir tamın eyni hüquqa, eyni təbiətə və eyni uyuşqanlığa malik zərrəcikləri kimi görünürlər. Doğu məmləkətlərində teatrın təzahür formalarının hamısı eqzotikdir, alabəzəkdir, unikaldır, qeyri adidir, bənzərsizdir; yəni yalnız yeganə, tirajlanmayan nüsxədədir. Ol səbəbdən “Şərq teatrı tarixi” dərsliyinin müəllifi onların bircəciyini belə nəzərdən qaçırmaq istəmir. Busa müəllif qarşısında həməncə bir sıra ciddi problemlər törədir. Həqiqətən, “Şərq teatrı tarixi” üzrə dərslik hazırlamaq olduqca çətin və məsuliyyətli bir işdir. Nədən ki, tədqiqatçılar bu sahədə hələ bir çox məsələlərə Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|