Microsoft Word history of east theatre
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
_____________Milli Kitabxana_____________ 53 Daşaratha öz hərəmlərindən biri hiyləgər Kaykeyanın təhrikilə oğlu Ramanı 14 illik sürgünə göndərir. Onun ardınca Ramanın arvadı Sita da, sadiq qardaşı Lakşman da cəngəlliyə yollanırlar. Ramanın cəngəllikdəki həyatı rakşaslarla, yəni əcinələrlə daimi mübarizədə keçir. Rakşaslar sultanı Ravan bir gün Sitaya aşiq olur. Həm bunun ucbatından, həm də Rama tərəfindən sevgisi rədd edilmiş bacısının, - Şurpanakhanın, - intiqamını almaq məqsədilə qüdrətli rakşas Ravan Sitanı öz yaşıl səmavi atlarında rakşaslar səltənətinə qaçırır. Dərdli Rama bir yerdə qərar tuta bilmir, dünyanı dolaşır. Bu işdə ona meymunlar padşahı Suqriva və meymun ordusunun sərkərdəsi Xanuman kömək edir. Məhz Hanuman Sitanı Lank adasında tapır. Eposun zirvə məqamı Rama ilə Ravanın döyüşüdür. Bu döyüşdən sonra qa- lib Rama öz məmləkətinin paytaxtına qayıdır. Odur ki, Hindistanda meymunları müqəddəslər bilirlər və onları çox sevirlər. Haradasa demək olar ki, Hanuman “Ramayana” eposunun ikinci əsas qəhrəmanıdır. Lakin bu xeyirxah meymunlar Ramaya düşmən kəsilmiş rakşaslara qarşı yaman aman- sızdırlar. Elə buna görə də Hanumanın qrimində qara rəngə mühüm yer verilib. Meymunların qrim əsasını qara və qırmızı rəng təşkil edir: gözlərin həndəvəri, alın nahiyyəsi qaradır, ağız ətrafı qırmızı. Ancaq ağ nəbati naxışlar hiddət, qorxu, hədə rəmzi olan bu rənglərə sakitlik, yumşaqlıq gətirir. Hanumanın _____________Milli Kitabxana_____________ 54 burnunun üstündəki gavalı formalı yaşıl rəng ağ haşiyəyə alınıb; hər iki yanağında dəmir pul boyda qırmızı həlqələr çəkilib. Yaşıl rəng bildirir ki, Hanuman meşə sakinidir. Onun baş geyimi “VATTA” adlanır. Bu papaq haradasa latın amerikası xalqlarının milli papağı sombreroya bənzəyir; o fərqlə ki, meymunlar sultanının vattasının kənarları düppədüzdür, heç hayana qatlanmır. Papağın yuxarı hissəsində isə modern gecə lampasının şarını xatırladan iri yumru kürə var; eləsən ətrafa işıq saçar. Kari qadın əcinələrin qrimidir, “qara” mənasında anlaşılır. Onların geyimləri də qaradır. Bu veşam (paltarlar) rakşaslar və əcinə xanımlar tərəfindən geyilir. Ravanın qəzəbli, zalım bacısı Şurpanakha belə personajlar cərgəsindədir. Aktyorlar bu qadını həmişə eybəcər bədən görkəmində rəsm edirlər. Kari düşmənlərini amansızcasına məhv edən qadın-əcinə tipidir, meşə sakinidir, yalnız yanaqlarında və çənəsində qırmızı pulcuqlar var. Qrim əsası paçha, kathi, thadi, kari olan qəhrəmanlardan başqa Kathakali teatrında ikinci dərəcəli personajlar da mövcuddur ki, onlar MİNAKKA (sanskritcə “parlaq” mənasını verir) tipinə aid edilir. Bunlar qadınlar və müdriklərdir. Belə personajların adi üz rəngi, adi qrimi və realistik davranış tərzi olur. Aktyorlar minakkadan brəhmənləri bildirmək üçün də yararlanırlar. Onların _____________Milli Kitabxana_____________ 55 da qrimini hindli zahidlərin saç düzümünü xatırladan və “mukut” adlanan papaq tamamlayır. Kathakali teatrında indiyə kimi 60 qrim növü aşkarlanmışdır. Haqqında danışdıqlarımızdan əlavə Kathakali tamaşalarında bu qrimlərin daha üç növündən geniş istifadə edilir: çuvappu (qırmızı) günəş və od təmsilçiləri üçündür, teppu (çəkilmiş) quşlar və ilanlardan, poymukham (maska) heyvanlardan ötrüdür. Əsasən, maskalarla qaban, maral, cüyür eyhamlaşdırılır. Kathakali teatrında qrimlənmə cərrahiyyə ilə incəsənət arasında ortaq bir mövqe tutur. Bu proses adətən 3-4 saat çəkir. Aktyor arxası döşəməyə həsir üstündə uzanır və onun üzünə usta və ya öz tərəfmüqabili qrim vurur. Elə bu vaxt aktyor gözünün içinə hind badımcanının tumunu qoyur və bir-iki saata onun göz ağı qırmızı rəngə boyanır. Bu prosesdən sonra əgər aktyorun üzündə qrimlənməmiş bir yer qalırsa, o da onun bəbəkləridir. Göz ağının belə qırmızıya tutulması estetik mahiyyət kəsb edir. Lakin bu həm də bədənin hərarətini normal saxlamaqdan ötrüdür. Çünkü sifət tam qrimləndiyindən üzün dərisi tamam nəfəs almır və bədənin hərarəti qalxır. Belə qrimlənmə bacarığı sənət əsəridir və onun nəticəsi haradasa cənubi afrikalıların ritualları üçün xarakterik maska və qrimləri xatırladır. Qrimlənmə qurtardıqdan sonra aktyorlara onun kostyumunu geyindirirlər. Kathakali teatrında _____________Milli Kitabxana_____________ 56 aktyorlar gen ətəkli tumanlar geyinib səhnəyə çıxırlar. Alicənab qəhrəmanlar açıq rəngli, məkrli personajlar isə qara və qırmızı rəngli tumanlarda olurlar. Aktyorların hazırlığı prosesi başa papaq qoyulması tamamlanır. Nədən ki, papağın yerini bərkitdikdən sonra onu tərpətmək olmaz. Geyimlər adətən sadə və ucuz parçadan tikilir. Kathakali aktyorlarının kostyumlarının ən xarakterik əlamətlətindən biri də onların boğazlarna dolayıb iki tərəfdən üç-üç sinə boyunca dizlərə qədər uzatdıqları şərf buğumlarıdır. Bu buğumların sonuna kiçik, girdə bir güzgü bağlanır. Lazım gəldikdə aktyor güzüyə baxıb qrimini, üst-başını sahmana salır. Çünki o, səhnəni uzun müddət, bəlkə də haradasa 6-8 saat, tərk etmir. Bu şərf buğumları “UTTARİYA” adlanır. Kostyumlar bir qayda olaraq ucuz materiallardan tikilir; bəzəklər taxtadan, quş lələklərindən, metal və güzgü parçalarından hazırlanır. Kathakali “absolyut teatr”dır, fiziki hərəkətə, jestə, rəqsə, musiqiyə əsaslanan teatrdır, sənətin təsviri formasıdır. Tamaşalar gecə oynanılır, gün batandan başlayıb gün çıxana qədər davam edir. Burada final sübh çağı olacaq. Personajlar üçün gös- tərilən hadisələr müstəvisində zaman məhtudiyyəti yoxdur. Tamaşa gur bir səhnə ilə qurtaracaq. Təbillər bir-birinə qoşulacaq. Aparıcı xanəndə oxumaqda davam edərək əlindəki qısa qalın çubuqla çenqalanı, - metal diski, - döyəcləyəcək. İkinci xanəndə dəmir Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|