Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 жц ил
Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил
- Summary А.Б.Долханов Баку Стате Университетй
Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил
19
cроппинэ ин тще форест фунд ланд оф Абсщерон Пенинсула Summary А.Б.Долханов Баку Стате Университетй Analysis of bioecological situation oil-contaminated soils of Absheron peninsula, investigation of facts and improvement methods of the environmental impacts of the other pollution sources. Landscape evaluation due to the investigation of soil and climate condition of Absheron peninsula, greenery and the bioecological measurements basics in the park creating works.
Neft və neft məhsulları nəqledən boruların izolyasiya örtükləri ilə korroziyadan mühafizə üsulları Metal konstruksiyaların təbii mühit şəraitində xidmət müddəti çox vaxt olduqca qısa olur. Bu müddəti təcrübədə geniş tətbiq olunan əsas dörd üsulla uzatmaq olar. Bu üsullara aiddir: 1)
Qurğunun xarici səthini izolyasiya etməklə aqressiv ətraf mühitlə təmasının qarşısının alınması; 2)
3)
Ətraf mühitin aqressivliyinin zəiflədilməsi üçün müəyyən təsirlər və tədbirlərin görülməsi; 4)
Yeraltı metal qurğular üçün elektromühafizənin tətbiqi Birinci üsul passiv mühafizə adlanır və özündə aşağıda sadalananları ehtiva edir: a)
Metala və ətraf mühitə nəzərən inert olan və yüksək diellektrikliyə malik materialla metalın xarici səthinin örtülməsi. Mühafizə materialı kimi müxtəlif sütrgü yağları, boyalar, emallar, laklar, plastik kütlələr ola bilər. Bu materiallar səthə çəkillmə zamanı qatı maye halında olur, sonra quruyaraq davamlı və yüksək ilişgənliyə (adgeziyaya) malik bərk örtük əmələ gətirir. Metal səthlərin izolyasiya materialları ilə örtüklənməsi olduqca geniş yayılmış üsuldur. Bundan əlavə məmulatın, zəif korroziyaya sürətinə malik digər metalla üzlənməsi də tətbiq edilir (məs.: sinkləmə, xromlama). b)
Şəhər ərazisində tətbiq olunan boruların xüsusi döşənməsi üsulu. Məs.: kollektor döşənmə üsulu. Bu üsulda borular xüsusi kanalların daxilində yerləşir. Bu üsulda mühafizə qatı funksiyasını kanalla boru arasında qalan hava boşluğu yerinə yetirir. c)
Məmulatın xüsusi məhlullarla işlənməsi. Bu zaman səthdə metalın az həll olan duzlarından ibarət təbəqə yaranır. İkinci mühafizə üsulu korroziyaya davamlı boruların hazırlanmasıdır. Bu üsul metalın kristal quruluşuna korroziyaya davamlı komponentlərin daxil edilməsi və ya korroziya sürətini artıran qarışıqların kənarlaşdırmasından ibarətdir. Bu üsul metalın hazırlanması mərhələsində, həmçinin metal məmulatların termiki və mexaniki emalı zamanı tətbiq edilir. Metalların aşqarlanması onların korroziya sürətini xeyli azaldır. Bu üsulla bir çox korroziyaya davamlı ərintilər, məsələn, xromla və nikellə aşqarlanan paslanmayan polad, titan və alüminium ərintili borular alınıb.
Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил
20
Üçüncü üsul mühitin aqressivliyinin zəiflədilməsidir. Bunun bir necə yolu var. Ən geniş yayılanı inhibitorlardan istiadədir. İnhibitorun fəaliyyəti korroziya prosesini zəifləməsinə yönəlir. İnhibitorlar metalın səthində fiziki örtük adsorbsiya və kimyəvi birləşmə hemosorbsiya əmələ gətirirlər. Fiziki örtük əmələ gəldikdəbu dönən proses, hemosorbsiya olduqda isə dönməyən proses adlanır. Hər bir şərait üçün mütləq konkret inhibitor seçilməlidir. Müxtəlif korroziya mühitlərində eyni müsbət nəticəni verən universal inhibitor yoxdur. Üçüncü üsula korroziya mühitindən aqressiv komponentlərin kənarlaşdırılmasını da (sulu məhlulların deaerasiyası) aid etmək olar 1
.
Korroziya mühitinin müxtəlif zəhərli kimyəvi maddələrlə işlənməsi mikroorqanizmlərin fəaliyyət intensivliyini zəiflədir və bu da metalların biokorroziyaya uğrama təhlükəsini aşağı salır.
Yeraltı korroziya ilə mübarizədə aqressiv qruntun hidrofobizasiya, deaerasiya, qələvi və ya turşularla neytrallaşması məqsədi ilə işlənməsi, həmçinin qismən az aqressiv qurntla əvəzlənməsi və ya xüsusi tökmə-dolğu təmin edilməlidir Dördüncü üsul aktiv mühafizə üsulu adlanır. Bura aşağıdakılar aiddir: a)
Kifayət qədər yüksək elektrik keçiriciliyinə malik mühitdə istismar olunan metal qurğuların daimi katod polyarizasiyası; b)
c)
Azmış cərəyanla mübarizədə tətbiq olunan elektrodrenaj mühafizəsi Neft və neft məhsulları nəql edən borularda korroziya ilə təkmilləşmiş mübarizənin əsas istiqamətlərinə aşağıdakılar aiddir: a)
Müasir mühafizə örtüklərinin yeni texnologiyalarla çəkilməsi b)
Müxtəlif texnoloji tədbirlərin görülməsi c)
Yeni inhibitorların tətbiqi d)
İstismarda olan boru xətlərinin iş rejiminin pozulmaması şərti ilə etibarlı müayinəsi Bu boruların istismar şəraiti olduqca müxtəlifdir və belə şəraitdə korroziyadan mühafizə problemini uğurla həll etmək üçün yeni və müasir texnologiyalarla hazırlanmış mühafizə örtüklərinə ehtiyac var. Son illər xaricdə boruların üst səthinə termostabilləşmiş polietilendən istifadə edilir. ABŞ-da borunun daxili və xarici səthinin mühafizəsi üçün epoksid tozu materialından istifadə edilir. Bu material elekrostatik üsulla qızdırılmış səthə çəkilərək, 0,25mm qalınlıqda mühafizə örtüyü yaradır. Böyük Britaniyada daş kömür qətranı əsasında yeni mühafizə örtüyü hazırlanmışdır. Bu örtük çənləri, yerüstü və sualtı magistral boru kəmərlərinin korroziyadan mühafizəsi üçün nəzərdə tutulub. Örtük yüksək mühafizə keyfiyyətini hətta 120 0 C-də qoruyub saxlaya bilir. Xarici örtüyün çəkilməsinin ən geniş yayılmış üsulu ekstruziya (şnek) üsuludur. Polad borunun təmizlənmiş səthi qızdırılmadan polietilen örtük çəkilə bilər. Örtüyün metalın xarici səthə daha yaxşı yapışması üçün polietilenin ekstruziyası zamanı yapışqan materialdan aralıq aralıq qat kimi istifadə olunur. Polietilenin bu üsulla çəkilmə texnologiyası ilk dəfə “SUMİTOMO” şirkəti tərəfindən hazırlanmışdır. Aralıq qatın yapışdırıcı xüsusiyyəti polietilenin sıxlığını xeyli artırmışdır. ABŞ-ın “Armstrong Word İnd.” şirkəti borulara fosfat-keramik izolyasıya örtüyünün çəkilməsi patentini almışdır. Örtüyün qalınlığı 5-20mm arasında dəyişir. İzolyasiya materialının keyfiyyəti magistral neft boru kəmərlərinin xidmət müddətinə təsir edən əsas amillərdən biridir. Materialların müxtəlifliyinə baxmayaraq mastika örtüklər həm dəyərinə, həm də çəkilmə texnologiyasına görə münasib sayılır. “Asmol” şirkəti tərəfindən magistral neft boru kəmərlərinə həm qış, həm də yay fəsilində çəkilə bilən antikorroziya mastikaları hazırlanıb. Almaniyanın “T.İ.B. Chemie” şirkəti yeraltı boru kəmərlərinin mühafizəsi üçün iki komponentli poliuretan izolyasiya materialı hazırlayıb. Bu yeni material işçi temperaturu 70 0 C olan borularda tətbiq edilir 2 .
Hazırda dünya təcrübəsində qaz sənayesində istifadə olunan polad boruların polietilenlə izolyasiyasının üç əsas metodu var: aqlometrasiya, manjetli və bürümə ekstruziyası. Məlumdur ki, izolyasiya materiallarının özlərində də müəyyən qüsurlar yaranır. Buna səbəb kimi aşağıda sadalananları göstərmək olar 3
. Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|