Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 жц ил

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил 

 

 

 

16 

 

Bibiheybət neft ərazisində təmizlənmə işlərindən sonra salınan yaşıllıq. 

 

Rekultivasiya  əsasən  mühəndis  texniki,  aqrotexniki  aqronomik,  meliorativ, 

heliotermik,  termik,  aqromeliorativ,  bioloji,  mikrobioloji  və  kimyəvi  üsullarla 

aparılır.  

 

Qeyd  olunan  üsulların  ayrılıqda  və  kompleks  həyata  keçirilməsi  Abşeronda 

mümkündür, xüsusən texnikanm işləməsi üçün hər hansı maneə olmadığına görə hər 

cür tədbirlərin aparılmasına şərait vardır. 

 

Abşeronun  torpaq-iqlim  şəraitini  nəzərə  alaraq  hər  texnogen  pozulmuş  və 

neftlə  çirklənmiş  torpaqların  bərpasma  fərdi  (xüsusi)  yanaşmaq  tələb  olunur. 

Yarımadada neftlə çirklənmiş ərazilərdə fitokultivasiya işlərinin aparılması öz müsbət 

nəticələrini göstərmişdir. 

 

Neft  və  neft  tullantıları  ilə  çirklənmiş  torpaqların  bərpası  iki  mərhələdə 

aparılmalıdır: 

 

Texniki  rekultivasiyada  neft  istismarı  qurtardıqdan  sonra  ərazidən  buruqlar, 

onun  beton  əsasları,  buruqarası  zibil  töküntüləri,  tikililər  və  bütün  kommunikasiya 

sistemləri  tam  yığışdırılmalıdır.  Çirklənmə  maili  yamaclarda  olmuşsa,  sahəni 

hamarlamalı, örüş altında, meşəsalmada və tikintidə istifadə etmək olar. 

 

0-50 sm-dən dərin maye və bərk halda çirklənmiş sahələrdə təkrar şorlaşmalara 

da  təsadüf  edilir,  səthində  bəzi  yerdə  su  toplanmış  olur  neftli,  gilli,  qumlu,  maye 

halda  su  qarışıq  çirklənmələri  mexaniki  yolla  yığışdırmaq,  ərazidən  çıxarmaq  və  ya 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил 

 

 

 

17 

hərəkət  edən  qurğu  ilə  yerindəcə  termik  və  kimyəvi  üsulla  təmizləmək  lazımdır. 

Təmizlənmiş torpaq-qrunt qalığını öz yerinə qaytarmalı. Sahəyə kənardan gətirilən və 

çirklənmənin  ətrafında  olan, təmiz  torpaq  -  qrunt,  duzlu, şorakətli,  radiasiya  və  ağır 

metallarla  çirklənmiş  olmamalıdır.  Texniki  rekultivasiyadan  sonra  bərpa  olunan 

sahələri suvarmaq məqsədi üçün irriqasiya sistemi yaradılmalıdır. 

         Bioloji  rekultivasiya.  Abşeron  yarımadasında  yayılmış  boz-qonur  torpaqlar 

yüngül qranulometrik tərkibi, çox yerdə nazik torpaq qatı və qida elementləri ilə zəif 

təmin  olunduğuna  görə  rekultivasiya  olunmuş  torpaqlarda  bioloji  rekultivasiyaya 

başlamazdan  əvvəl  zonal  aqronomik  qaydalara  uyğun  üzvi,  mineral  və  yerli 

gübrələrdən istifadə olunmalıdır. 

 

Rekultivasiya  olunan  torpaqlar  texniki  rekultivasiyadan  sonra  əkin  altında 

istifadə  edilərsə,  ilk  növbədə  həmin  sahə  qarışıq  otlar  altında  istifadə  olunmalıdır. 

Dənli bitkilərdən arpa, vələmir və qarğıdalı səpilir. Sonra yonca altında istifadə edilir. 

Bütün  bitkilərin  aqrotexnikası  Abşerona  xas  olan  aqronomik  qaydalara  uyğun 

aparılır. 

 

Rekultivasiya  olunan  torpaqlar  meşə  və  park  salmağa  ayrılarsa,  onda  planlı 

surətdə  suvarma  tətbiq  etməklə  yaşıllaşdırma  aparılır.  Abşeronda  təkrar  şorlaşmış 

torpaqları meliorasiya etmək üçün vertikal drenaj sistemindən istifadə etməklə yuma 

aparmaq 

məqsədyönlüdür. 

Rekultivasiya 

prosesindən 

sonra 

torpaqlar 

mənimsənilərkən  torpaqda  gedən  fıziki-kimyəvi  və  bioloji  proseslərin  monitorinqi 

məqsədilə torpaq tədqiqatlarının dövri davam etdirilməsi məsləhətdir.  

 

Ədəbiyyat 

 

1.

 

A.B.Dolxanov  –  Təbiətdən  istifadənin  hüquqi  əsasları.  Dərslik.  Bakı 

Universiteti -2008, s.495. 

2.

 

Dolxanov  A.B.,  L.Dadaşova,  A.Qarayev,  Azərbaycan  meşələrinin  davamlı 

idarə  edilməsinin  bioekoloji  əsasları.  Bioekoloji  tələblər.  Dərslik  FLEG  – 

Bakı-2012, s. 223. 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил 

 

 

 

18 

3.

 

F Əmirov – Məhsuldar meşələrin yetişdirilməsi. Azərbaycan nəşriyyatı. Bakı-

2003. səh. 181. 

4.

 

H. Bədəlov, G.Əliyeva, H.İsayeva, Ş.Abbasova – Laborator analiz üçün meşə 

ağac  və  kol  toxumları  nümunələrinin  götürülməsi  qaydaları.  (Azərbaycan 

Respublikası  Ekologiya  və  Təbii  Sərvətlər  Nazirliyi  Meşələrin  inkişaf 

departamenti). Bakı «Ziya», NPM, 2013, 32 s. 

5.

 

Bakı Dövlət Universiteti – Görkəmli Azərbaycan alimi, akademik H.Əliyevin 

105  illik  yubileyinə  həsr  olunmuş  «Ekologiya:  Təbiət  cəmiyyət  problemləri 

mövzusunda  II  Beynəlxalq  Elmi  konfransın  materialları».  Bakı  7,8  noyabr-

2012. səh.131. 

6.

 

B.H.  Təhməzov,  E.F.Yusifov,  K.S.  Əsədov  –  Azərbaycanın  Bioloji  Təbiət 

abidələri. Adiloğlu nəşriyyatı. Bakı-2004. səh. 567.  

 

 

 

Биоэкологические основы фитокультивативных мероприятий 

нефтезагрязненных  территории почвенных и климатических условий 

Абшеронского полуострова  

Резюме 

А.Б. Долханов  

Бакинский Государственный Университет 

 

Улучшение методов и исследование фактов Абшеронского полуострова и 

других  источников  загрязнения  исследования  состояния  нефтезагрязненных 

почв, биоэкологические воздействия на окружающую среды.  

Оценка почвенно-климатических условий на Абшеронском полуострове, 

рассматривая  пейзаж,  ландшафтные  работы  и    основы  озеленения  

биоэкологических  мероприятий. 

 

Биоcолоэиcал cщараcтеристиcс оф натурал форст Анд cултурал форест 

---