Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 жц ил

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил 

 

 

 

21 

1)

 

Keyfiyyətsiz  və  ya  müfaviq  tələblərə  cavab  verməyən    izolyasiya  materiallarından 

istifadə 

2)

 

Boru  kəmərlərinin  üzərinə  astarlıların  keyfiyyətsiz  çəkilişi.  Məsələn,  küləkli  havada 

astarlıq çəkilərsə onda onun üzərində hava qabarcıqları yaranacaq 

3)

 

Polimer  izolyasi  materiallarının  mexanikləşdirilmiş  çəkilişi  zamanı  büzmzlərin, 

qırışların yaranması ilə alınan qüsurlar 

4)

 

Boruların çəkilməsi zamanı  mühafizə örtüklərində yaranan zədələnmələr 

5)

 

Boruların  istismarı  zamanı  izoylasiya  örtüyünün  qruntun    mexaniki  təsirinə  məruz 

qalması. Bu zaman mühafizə örtüyü  “çatlayır” və büzmzlərin, qırışlar yaranır. 

6)

 

Qrunt  mühitinin  fiziki-kimyəvi  təsirindən  izolyasiya  örtüyündən  plastifikatorların 

yuyulmaı  

7)

 

Kəmərin  qeyri-düzgün  istismarı    (nəql  olunan  məhsulun  tempetatunun  kəskin  düşməsi 

və ya layihədə verilən temperatur dərəcəsindən yüksək olması)  

8)

 

Elektrikimyəvi mühafizə tədbirlərinin lazimi səviyyədə olmaması 

9)

 

İzolyasi örtüklərinin çəkilməsində  ilin mövsumünün nəzərə alınmaması  

Yeraltı boru kəmərlərində mühafizə örtüklərinə təsir edən  tangensial təzyiq, əsas etibati ilə 

qruntun  xassəsindən  aslıdır 



4



.  İzoylasiya  qatı  olan  boru  kəmərinə  təzyiq  azaldılması    mühafizə 

örtüklərinin səthində  “çatların”, büzmə və qırışların  yaranma ehtimalını azaldır.  

Qruntun  nəmliyinin    yüksəlməsi  “çatların”,  büzmə  və  qırışların    yaranma  ehtimalını 

yüksəndir və boru kəmərinin istismar müddətini azaldır.  

Qeyd edilənləri nəzərə alaraq belə qənaətə gəlmək olar ki, mühafizə örtükləri və izolyasiya 

materialları  aşağıda sadalanan tələbləri və şərtləri ödəməlidir: 

1.

 

Su keçirməməlidir 

2.

 

Yüksək yapışqalığa malik olmalıdır 

3.

 

Etibarlılığı təmin edən tamlığa (bütöv) malik olmalıdır 

4.

 

Kimyəvi davamlı olmalıdır 

5.

 

Elektrokimyəvi cəhətdən neytral olmalıdır 

6.

 

Mexaniki davamlı olmalıdır 

7.

 

İstiliyə (termo) davamlı olmalıdır 

8.

 

Dielektrik xüsusiyyətlərə malik olmalıdır 

9.

 

Mafizə etdiyi səthə korroziya və ya kimyəvi təsiri olmamalıdır 

10.

 

 İstənilən şəraitdə çəkilməsi mümkün olmalıdır 

11.

 

 Defisit olmamalıdır. Ən çox o örtüklər və materiallar tətbiq olunur ki, onların tapılması 

asandır və qıt deyillər. 

12.

 

 Ucuz olmalıdır. Müfazə örtükləri  və izolyasiya materiallarının dəyəri  mühafizə olunan 

qurğunun dəyərindən  dəfələrlə aşağı olmalıdır 

Bu tələblərə heç bir nə təbii, nə də süni material cavab verir. Bu səbəbdən də boru kəmərləri 

üçün izolyasiya örtüyünün seçilməsində  boruların döşənmə və  istismar şəraiti, xammal bazasının 

mövcudluğu,  izolyasiya  örtüyünün  çəkilmə  texnologiyası  və  digər  amillər  mühafizə  örtüyü 

materiallarının seçim diapazonu  təyin edir 

  

      ƏDƏBĠYYAT 

 

1.

 

Кузнецов М.В. и др. Противокоррозионная защита трубопроводов и резервуаров. 

M.: Недра 1992.-238 с 

2.

 

Polyurethane  coating  developed  for  corrozion  protection 



Pipeline  and  Gas.    1995-3- 

C12 

3.

 

Л.П.  Скугорова  Материалы  для  сооружения  газонефтепроводов  и  хранилищ: 

Учебник для ВУЗ ов  М: Нефть и газ 1996 -350 с 

4.

 

Б.И.  Борисов  Защитная  способность  изоляционных  покрытий  подземных 

трубопроводов -М: Недра 1987 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил 

 

 

 

22 

 

В.В. Мамедова  К.Г. Абдуллаева  Т.Г. Кулиева 

 

Обзор методов защиты нефтяных и нефте-продуктовых трубопроводов от коррозии 

изоляционными покрытиями 

 

Pезюме 

 

В  статье  дано  сведения  о  современных  антикоррозионных  изоляционных  материалах 

применяемых магистральных нефтепроводах    

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                      Y. M. Mahmudov 

                        AMEA A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun dissertantı 

                               NƏQLĠYYATIN ƏTRAF MÜHĠTƏ TƏSĠRĠ 

 

Açar sözlər: nəqliyyat vasitələri, ekoloji problem, ətraf mühit, zərərli maddələr 

Keywords: transportation, environment, hazardous substances. 

Ключевые слова: транспортные средства, окружающая среда, вредные вещества 

 

     Ətraf  mühitin  çirklənməsi  və  onun  qarşısının  alınması  müasir  dövrün  əsas  ekoloji 

problemlərindən  biridir.  Keçmiş  SSRİ-nin  dağılması  ilə  nəticələnən  iqtisadi  əlaqələrin  qırılması 

sənaye  müəssisələrinin  tədricən  sıradan  çıxmasına  səbəb  oldu.  Buna  baxmayaraq,  istehsal 

sahələrinin  ətraf  mühitə  neqativ  təsirləri  tamamilə  aradan  qalxmadı.  İlk  növbədə  ölkəyə  müxtəlif  

təyinatlı  nəqliyyat  növlərinin  gətirilməsi  və  onların  sayca  durmadan  artması  ekoloji  vəziyyəti 

gərginləşdirdi.  

Müzakirələr  və  nəticələr.  Nəqliyyat  vasitələri  atmosfer  havası  ilə  bərabər  torpağı  da  çirkləndirir. 

Latviyada aparılmış  tədqiqat nəticəsində torpağın, bitkinin və qarın müxtəlif məsafələrdə çirklənmə 

səviyyələri  öyrənilib.  Avtomobilin  hərəkət  etdiyi  yoldan  30-50  m  məsafədə  çirklənmiş  qar 

kütləsinin tərkibində Mn, Zn, Sn, Cu, Pb, Cd, Co, Ni və Sr olduğu müəyyən edilib. Bir ay ərzində 

çirkləndiricilərin  miqdarı  4-40  q/kv.m.  olub  [1].  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  benzinlə    işləyən 

avtomobil ətraf mühiti qurğuşun kimi zəhərli maddələrlə çirkləndirir. Avtomobillərin hərəkət etdiyi 

yolların  ətrafında  (200  metr  məsafədə)  torpağın  məhsuldarlığı  2-3  dəfə  azalır.  Daxiliyanma 

mühərrikləri  işləyərkən  intensiv  olaraq  azot  oksidi,  qurğuşun,  karbohidrogen  və  başqa  zərərli 

maddələr  ayrılaraq  torpağın  üst  qatına  çökür  Nəticədə  bu  maddələr  torpağa  nüfuz  edərək  qida 

zənciri  yolu  ilə  təbiət  dövranına  qoşulur.  Beləliklə,  torpaqla  bərabər  onunla  əlaqəsi  olan  bütün 

canlılar  neqativ  təsirə  məruz  qalır.  Bitkilərin  yarpaqlarınının  toz  və  ya  zərərli  maddələrlə 

zədələnməsi isə həyati fəaliyyət üçün zəruri olan fotosintez prosesini pozur. 

---