Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 жц ил

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил 

 

 

 

37 

materialın  səthi  korroziya  dağıntısına  qarşı  lazımı  qədər  davamlı  olsun.  Əks  halda  aqressiv 

mühitlərdə lövhələrə çökmüş az hərəkətli sisteminin sürüşməsi çətinləşəcək, lövhələrarası boşluqlar 

lilləşəcək  və  nəticədə  nazik  laylı  duruldulma  prosesi  pozulacaq.  Çoxlu  miqdarda  sıradan  çıxmış 

lövhələrin tez-tez dəyişdirilməsi qurğunun istismar xərclərinin artmasına səbəb olacaq. Bunu aradan 

götürmək  üçün  bir  çox  müəlliflər  lövhələrin  korroziyaya  davamlı  materiallardan  hazırlanmasını 

təklif  edirlər:  viniplastdan,  korroziyaya  uğramayan  poladdan  poliefir  şüşədən,  epoksid  qatran  ilə 

örtülmüş  metaldan,  plassmastdan,  armirlənmiş  şüşə  lifdən.  Bu  günə  kimi  neftli  suların  aqressiv 

mühitinin  lövhə  materiallarına  və  onların  səthinin  kələ-kötürlüyünə  olan  təsiri  tədqiq    edilməyib. 

Yuxarıda  təqdim  olunan  təhlillər  göstərir  ki,  neft-mədən  çirkli  sularının  nazik  layda  səmərə  ilə 

duruldulmasının  praktiki  sürətdə  həyata  keçirilməsi  və  nazik  laylı  qurğuların  səmərəli 

konstruksiyaların işlənib hazırlanması üçün bir sıra geniş tədqiqat işləri aparılmalıdır. 

                                                

                                                       ƏDƏBİYYAT 

1.

 

Шафи-заде И.Г., Абилов Ф. А., Беленький Р.Б. Интенсификация и контроль процессов 

очистки  нефтесодержащих  сточных  вод  промышленных  предприятий  Баку,  1990,  с. 

12-19. 

2.

 

   Kərimov  A.K.  Neft-mədən  lay  sularınn  durulducunun  lövhə  materiallarının  fiziki-mexaniki 

xassələrini  təsirinin  tədqiqi  //  Azərbaycan  Dövlət  Neft  Akademiyası,  Azərbaycan  Ali 

Texniki Məktəblərin xəbərləri, Bakı, 2008, №6 (58), s.13-17. 

3.

 

Mirzəyeva  G.S.,  Kəngərli  A.C.  İstehsalat  çirkli  sularının  nazik  laylı  nefttutanlarda  ağır  və  yüngül 

fazalardan  təmizlənməsinin nəzəri tədqiqi. Ekologiya və su təssərüfatı elmi-texniki istehsalat jurnalı, 

2004, N 1,s.91-94. 

4.

 

Керимов  А.К.  Гидравлика    тонкослойного    отстойника.  //  СИСТЕМНИİ  ТЕХНОЛОГİİ, 

Украини,  Днипропетровськ - 2008. 5(58), с. 57-61. 

 

А.К. Керимов 

 

Краткий анализ развития тонких слоистых структур

 

 

 

Резюме 

 

В  статье  рассматривается  вопросы  модернизации  остаивания  в  тонкослойном 

отстойнике.  В  результате  анализов  выявлены  недостатки  устранением  которых  может  быт 

обеспечено  еффективное  остаивание.  Предлежоны  переспективные  методы  улучщения 

процесса остаивания. 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил 

 

 

 

38 

На  основании  сравнений  горизонтальных  и  вертикальных  отстойников,  выявлено 

премумушества первых. 

 

A.K. Kerimov 

A brief analysis of the development of thin-layered structures

 

 

Summary 

In article it is considered questions of modernization of an ostaivaniye in a thin layer settler. As a 

result  of  analyses  shortcomings  by  which  elimination  are  revealed  the  life  can  the  effective 

ostaivaniye  is  provided.  Predlezhona  perespektivny  methods  of  improvement  of  process  of  an 

ostaivaniye. 

On the basis of comparisons of horizontal and vertical settlers, it is revealed premumushestvo of the 

first. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЕКОЛОЭИЙА ВЯ ЯТРАФ МЦЩИТИН МЦЩАФИЗЯСИ 

 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №5, декабр, 2013 - жц ил 

 

 

 

39 

 

A.B. DOLXANOV, A.SEYĠDOVA 

 

Bakı Dövlət Universiteti 

 

ABġERON YARIMADASININ TORPAQ VƏ ĠQLĠM ġƏRAĠTĠNƏ UYĞUN  

NEFTLƏ ÇĠRKLƏNMĠġ ƏRAZĠLƏRDƏ FĠTOKULTĠVASĠYA  

TƏDBĠRLƏRĠNIN BĠOEKOLOJĠ ƏSASLARI 

 

Azərbaycanın görkəmli xalq şairi, təbiət vurğunu  

Məmməd Arazın 80 illik yubileyinə ithaf edirəm 

 

 

Ölkə əhalisinin təqribən 40%-i və sənaye 

potensialının  70%-i  Abşeron  yarımadasında 

cəmləşdiyindən Respublikada həlli vacib olan 

ekoloji  problemlərin  əksər  hissəsi  bu  ərazidə 

mövcuddur.  

 

Abşeron  yarımadasının  başlıca  problem-

lərindən biri torpaqların çirklənməsi ilə bağlı-

dır. Ümumi sahəsi 222 min hektar olan Abşe-

ron yarımadasının yararsız torpaqlarının ümu-

mi  sahəsi  –  33,3 min  ha,  o  cümlədən  neftlə 

çirklənmiş  torpaqların  sahəsi  -  10 min  ha  qə-

dər təşkil edir.  

 

 

 

Məmməd Araz BDU-nun ekoloq tələbələri ilə  

 

 

Ekoloji  problemləri  yaradan  əsas 

səbəblər uzun illər ərzində neft-qaz hasilatı və 

qazma  işləri  zamanı  torpaqların  neft  və  lay 

suları  ilə  çirkləndirilməsi,  lay  sularının  idarə 

olunmaması səbəbindən neftlə çirklənmiş süni 

göllərin  və  gölməçələrin  əmələ  gəlməsi,  neft 

emalı zamanı əmələ gələn tullantların ərazilər-

də toplanmasından ibarətdir. 

 

Digər  ekoloji  problem  kanalizasiya  sis-

temlərinin  vəziyyəti  ilə  əlaqədardır.  Bakı  şə-

həri  ərazisində   2008-ci  il  ərzində  təqribən 

536  mln  m

3

   həcmində  tullantı  suları  forma-

laşmışdır ki, bundan da 144,5 mln m

3

  tullantı 

suları təmizlənmədən dənizə və daxili su höv-

zələrinə axıdılıb. Tullantı suları ilə birlikdə su 

hövzələrinə  neft  məhsulları,  asılı  maddələr, 

sulfat  birləşmələri,  xlorid  duzları,  səthi  aktiv 

maddələr, fenol və müxtəlif ağır metallar  atı-

lır.          

 

Bibiheybət neft mədənlərində neftlə çirk-

lənmiş ərazidə fitokultivasiyadan  görünüş. 

 

Bakı şəhəri və Abşeron yarımadasının ən 

ciddi ekoloji problemlərindən biri də bərk tul-

lantıların  idarə olunması  ilə bağlıdır. Yarıma-

dada  olan  5  məişət  tullantıları  poliqonunun 

ümumi  sahəsi  232,5  ha-dır. Qeyri-qanuni  zi-

billiklərin  sahəsi  isə  448,6  ha-dır  ki,  bunların 

da sayı 128-dir. 

---