Ziyad Səmədzadə

daha çox "yükləmək”; 

•

 

tədarükçülərlə  elə  davranmalı  ki,  sanki  onlar  da 

təşkilatın bir hissəsidir; 

•

 

mürəkkəb proseslərin bir-neçə variantını işləmək; 

•

 

proseslərə müdaxilələrin sayını azaltmaq; 

•

 

informasiya mübadiləsini mərkəzləşdirərək, bölmələri 

qeyrimərkəzləşdirmək. 

Biznes-proseslərin  reinjinirinqi  sayəsində  aşağıdakı 

nəticələr mümkündür. 

1.

 

Funksional  bölmələrdən  proseslərin  komandasına 

keçid. 

2.

 

İcraçı işinin sadədən çoxplanhya dəyişməsi. 

3.

 

Heyətə qarşı olan tələblərin dəyişməsi. 

4.

 

Təhsil səvi)iyəsinə tələbin artırılması. 

5.

 

Cari  fəaliyyətin  qiymətləndirilməsindən  nəticənin 

qiymətləndirilməsinə keçid. 

6.

 

"Səmərəliliyə  görə  ödəmə”  ,  "qabiliyyətə  görə 

yüksəliş” prinsipi üzrə motivləşdirmə; 

7.

 

Rəis  təlabatının  ödənilməsindən  müştəri  təlabatının 

ödənilməsinə keçid; 

8.

 

Üfiqi istiqamətli təşkilat strukturlarına keçid. Bölməyə 

başçılıq edən "oynayan məşqçi” rolunu yerinə yetirən 

lider olmalıdır. 

1.2.7.

 

Evristik üsullar metodu 

Evristik üsulla "əldə olan prototipi necə dəyişməyə” və ya 

"hansı  istiqamətdə  axtarmaq  lazımdır  ?”  suallarına  cavab 

verən qısa təlimat və ya göstəriş daxildir. Əsas evristik üsullar 

qrup şəklində sistemləşdirilmişdir və 1.2-də verilmişdir. 

18 

---

Cədvəl 1.2. 

Evristik üsulların qrup formasında 

sistemləşdirilməsi 

Qrup 

№ 

Qrupun adı 

Evristik üsulların 

sa}n 

1 

Strukturun dəyişməsi 

19 

2 

Zamana görə dəyişmə 

8 

3 

Differensiasiya üsulları 

12 

4 

Kəmiyyət dəyişmələri 

12 

5 

Ehtİ3^atların tətbiqi 

13 

6 

Analogiyaya görə dəyişmə 

9 

1.2.8.

 

Qərarların morfoloji təhlili 

və sintezi 

Layihə həllərinin morfoloji təhlili və sintezi metidu İsveçrə 

astronomu  F.Tsvike  tərəfindən  1930-cu  illərdə  işlənilmişdir. 

Metod  kombinatorikaya  əsaslanır  və  aşağıda  göstərilənlərdən 

ibarətdir: nəzərdən keçerilən obyekt və ya sistemin əsas əlamət 

qrupu seçilir; hər bir əlamət üçün çox saylı alternativ variantlar 

seçilir;  variantları  kombinələşdirərək  çox  saylı  həllər  alırlar. 

Metodun  istifadəsinə  misal  olaraq  yeni  biznes  növünün 

la

3^1hələndirilməsi,  fərdi  tikintinin  layihələndirilməsi  və  s. 

göstərmək  olar.  Metodun  tətbiqinin  səmərəliliyi  kompüter 

texnologiyalarından istifadə edərkən artır. 

19 

---

1.2.9.

 

Problem strukturunun 

tədqiqi metodları 

Problem  strukturunun  5  tədqiq  üsulu  fərqlənir:  qarşılıqlı 

təsirlər  matrisi,  qarşılıqlı  təsirlər  şəbəkəsi,  sistemin 

transformasiyası,  sərhədlərin  dəyişməsi  yolu  ilə  yeniliklərin 

layiləndirilməsi və yeni funksiyaların layihələndirilməsi. 

Qarşüıqlı təsirlər matrisi  verilmiş problem çərçivəsində 

elementlərin  əlaqəli  bağlılığının  mütəmadi  axtarışını  təmin 

edir.  Qarşılıqlı  təsir  matrisinə  misal  olaraq  müəssisənin 

bölmələri  və  ya  a3nrı-ayrı  əməkdaşları  tərəfindən  yerinə 

yetirilən əsas funksiyaların təsvirini göstərmək olar. Qarşılıqlı 

təsir  matrisinin  təhlili  potensial  ehtiyyatları  üzə  çıxarmağa 

imkan yaradır. 

Qarşılıqlı təsirlər şəbəkəsi - qraf, blok - sxem və ya axın 

sxemi şəklində təsviredilmiş qarşılıqlı təsir matrisidir. 

Qarşılıqlı  təsirlər  şəbəkəsinə  misal  olaraq  müəssisənin 

idarəedilməsinin  təşkili  strukturunu  göstərmək  olar.  Biznes- 

proseslərin  və  qarşılıqlı  təsir  şəbəkələrinin  qurulması  üçün 

xüsusi  aiqoritmiər  proqramlaşdırma  dilləri  yaradılmışdır, 

məsələn ARİS. 

Sistemin  transformasiyası  -  çatışmamazlıqları  ləğv 

etməyə malik olan yeni tip komponent sistemlərinin təyinidir. 

Buna  misal  olaraq,  müəssisənin  avtomatlaşdırılmış  idarəetmə 

sisteminin tətbiq edilməsini göstərmək olar. 

Sərhədlərin  dəyişdirilməsi  yolu  ilə  yeniliklərin  la- 

yihələndirilməsinə  misal  olaraq  sualtı  qanadları  olan  tep- 

loxodu nəzərdən keçirək:  uçmaq üçün olan ənənəvi  qanadları 

suda hərəkət etmək üçün tətbiq ediblər. Ən mürəkkəb məsələ 

yeni funksiyaların layiləndirilməsidir. 

Metodun tətbiqinin məqsədi - yeni davranış modellərinə 

və  təlabata  gətirməyə  malik  olan  yeni  radikal  qurğunun 

(konstruksiyanın) və ya sistemin yaradılamsıdır. Buna misal 

20 

---

olaraq  şəxsi  komp3aıteri  və  ya  mobil  telefonları  ,  kosmosa 

xüsusi uçuşları və s. göstərmək olar. 

1.2.10.

 

Strategiyanın dəyişdirilməsi üsulu 

Üsulun reallaşmasında aşağıdakı ardıcıllıq tətbiq edilir. 

1.

 

İşə qoyulmuş tələblərə müvafiq olan strategiya ilə 

başlamaq. 

2.

 

Strategiyaya müvafiq hərəkət edərək spontan ideyaları 

hazırlamaq. 

3.

 

Hər bir spontan ideyanı onun layihədə qəbul edilməsi 

məqsədi ilə təhlil etmək. 

4.

 

Planlı strategiya və spontan ideyanın tutduğu 

istiqamətləri müqayisə etmək. 

Gücləndirmə 

məqsədilə 

onların 

qarşılıqlı 

əlaqələndirilməsinin  mümkünlüyünü  təyin  etmək  üçün 

qiymətləndiiTnək. 

Strategiyanın  dəyişdirilməsi  üsulu  skaner  və  kompyuter 

vasitəsilə  görmə  qabiliyyətindən  məhrum  olan  insanların 

oxuması  üçün  səsə  çevirən  prinsipial  yeni  qurğunun  yaradrl- 

masmda uğurla tətbiq edilmişdir. 

1.2.11.

 

La}ihələndirməyə sistem - 

texniki yanaşma 

Sistem  -  texniki  yanaşma,  sistemin  elementləri  arasında 

daxili  uyğunluq,  sistemin  xarici  mühiti  isə  xarici  uyğuniuğc’ 

nail  olmağa  imkan  yaradır.  Sistem  -texniki  yanaşmanın 

real

laşması zamanı layihələndirmə vəzifələri ierarxiyası tətbiq 

edilir. Məsələn: 

• ictimai qrup səviyyəsi (məsələn, bütövlüklə şəhər 

təsərrüfatının layihələşdirilməsi); 

21

 ----- 

 

---