Ziyad Səmədzadə
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
R.Fatxutdinov innovasiyanı aşağədakı əlamətlərə görə təsnifləşdirməyi tövsiyyə edir. 1.
[kəşflərin, ixtiralann və potentiərin tətbiqi]; ordinar ["noy-hay", səmərələşdirmə təklifi və s.). 2.
həyat tsiklinə [ƏHT] görə: strateji marketinq mərhələsində tətbiq edilən innovasiya; elrni-tədqiqat-smaq-konstruksiya işləri mərhələsində tətbiq edilən yaxud işlənilən innovasiya; istehsalın təşkilati-texnoloji hazırlığı mərhələsi; İstehsal [taktiki marketinq də daxil olmaq şərtilə]; kompleks xidmət. 3.
dünya miqyasında yeni; ölkı miqyasında yeni; sahədə yeni; müəssisədə yeni. 4.
Xalq təsərrüfatının innovasiya tətbiq olunan sahəsinə görə:
elm sahəsində; təhsil sahəsində; sosial [mədəniyyət, incəsənət, səhiyyə və s.]. 5.
firmadaxili tətbiq; firmada istehsal üçün yenilik; firma məhsullarının satışı üzrə yenilik. 6.
bir dəfəyə; təkrar olunan. Yenilik formasına görə: • ixtira, kəşf, patent; səmərələşdirmə təklifi;
•
“noy-hay"; •
əmtəə nişanı, markası, emblemi, texnoloji, istehsal, idarəetmə proseslərini, konstruksiyaları, strukturları metodları və s. təsvir edən yeni sənədlər. 8.
növünə görə: •
elmi-texniki; •
sosial; ekoloji; •
iqtisadi; •
ümumiləşmiş. 9.
İnnovasiya tətbiq edilən innovasiyanın alt sistemlərinə görə:
10.
elmi-müşayət edici alt sistemi; •
məqsəd alt sistemi; •
təminedici alt sistemi; •
idarəedilən alt sistemi; •
idarəedici alt sistemi. AÇIQLAMA Bəzi mənbələrdə innovasiyanın təsnifləşdirilməsi "əlaməti" əvəzinə, innovasiyanın təsnifləşdirilməsi "kriteriyası (meyarı)” işlədilmişdir. Fikrimizcə, "əlamət” daha düzgündür. Çünki "kriteriya" ibarəsi müxtəlif variantlardan alternativ variantın seçilm.əsi zamanı tətbiq edilir. Belə hesab edirik ki, R.Fatxuddinov tərəfindən verilmiş innovasiyanın təsnifləşdirmə əlamətləri - sistemlilik və dol- ğunluluq baxımından daha uğurludur, eyni zamanda nəzəri və təcrübi əhəmiyyətə malikdir.
FƏSIL IL FUKSIONAL DƏYƏR TƏHLİLİ ÜSULU (FDT) 2.1. Funksioal dəyər təhlili üsulunun mahiyyəti, məqsədi və funksiyaları Maddi ehtiyatlardan istifadənin qənaətliliyinin təcrübi sürətdə həyata kecirilməəsini təmin edən üsullardan ən əsas yeri -funksional dəyər təhlili [FDT) üsulu tutur. Funksional dəyər təhlili üsulunun tətbiq edilməsində əsas məqsəd-məhsulun hazirlanması və istifadəsinin el- mi-tətqiqat və sınaq lahiyə mərhələsindən başlayaraq onun tətbiqi, sıradan çıxaraq atılmasmadək olan dövrə və təyinatına görə istehlak təlabatını ödəmək xüsusiyyətləri,başqa sözlə funksional təyinat xüsusiyyətləri nəzərə alinmaqla qənaətliliyinin təmin
edilməsidir. FDT-nın köməyi ilə tətbiqi işlərin elmi tətqiqat və sınaq lahiyə mərhələsində alına bilən izafi xərclərin xəbərdarlığı, tətbiq mərhələsində isə iqtisadi cəhətdən özünü doğrultmayan xərclərin azaldılması və yaxud tamamilə aradan çıxarılması yerinə yetirilir. FDT üsulu ona əsaslanmışdır ki, obyektin istehsalı və tətbiqi xərcləri iki hissədən- obyektin öz təyinatına görə funksiyasını yerinə yetirməsi ilə əlaqədar olan tələblərin ödənilməsinin minimum xərclərindən və əlavə olaraq aradan çıxarıla bilən "funksional artıq" izafi xərclərdən ibarətdir. FDT-nin yekun nəticəsi bu artıq xərclərin aşkar edilməsi və aradan çıxarılması olur.Göstərilənlərə əsasən funksional dəyər təhlili üsuluna aşağıdakı tərifi vermək olar: FDT- müxtəlif tədqiqat obyektlərinin [məhsul, qurğu, sistem, texnologiya və insan fəaliyyətinin müxtəlif maddi nəticələri) texniki-iqtisadi tədqiqi üzrə elə kompleks üsullar 33
sistemindən ibarətdir ki, bunun köməyilə obyektin istehlak təlabatini ödəmək xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla onun la- hiyə edilməsi, hazırlanması və istifadəsinin yekun səmərəliliyi yüksək olsun. Bu üsul hər bir əmək məhsulunun iqtisadiyyatın! öyrənməyə və həmin məhsulun hazırlanması üçün olan ictimai zəruri xərclərin və istehlak dəyərinə təsir edən amillərin öyrənilməsinə xidmət edir.İntensivləşməyə aid olan məsələlərin həllində funksional dəyər təhlili üsulu xüsusilə əhəmiyyətlidir və FDT-nın iştənilməsi obyektin tətbiqi nəticəsində inten- sivləşdirmənin sürətləndirilməsinə imkan yaradır. Fikrimizi aydınlaşdırmaq məqsədilə intensivləşdirmə istiqamətlərini və burada FDT-nın rolunu qeyd edək.Əgər, istehsalın inten- sivləşdirilməsi istiqamətləri ümumiləşdirilmiş olarsa,bunlar elmi-texniki tərəqqinin sürətləndirilməsi, maddi ehtiyatlardan və digər ehtiyatlardan istifadənin qənaət rejiminə əməl edilməsi, əmək məhsuldarlığının artırılması, istehsalın yeni texnika ilə təchizi fondlarının yüksəldilməsi, təsərrüfat mexanizminin təkmilləşdirilməsi və s. ola bilər. İstehsal təsərrüfat fəaliyyətinin yüksəldilməsi üzrə işlərin həyata keçirilməsində fuksional dəyər təhlili üsulunun vəzifələri müxtəlifdir. İnnovasiyanm sürətlənməsində FDT-nın vəzifəsi yüksək səmərəli texniki həllərin axtarılması və həyata keçirilməsi, məmulatın texniki
səvİ3/yəsinin və
keyfiyyətinin yüksəldilməsidir. Maddi, enerji ehtiyyyatlarmdan istifadənin qənaətlilik rejiminin təmin edilməsində, FDT-nın vəzifəsi məhsulun material və enerji tutumluluğunun aşağı salınması, çəki xarakteristikasının yaxşılaşdırılması, baha və az tapılan materialların daha ucuz əvəz- edilməsinin müəyyən olunmasıdır. Əmək məhsuldarlığının artırılmasında FDT üsulundan əmək tutumluluğunun aşağı salınmasında, konstruksiya-
Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|