Ziyad Səmədzadə

1.3. İnovasiya ideyalarının təsnifatı 

İnnovasiya  ideyasının  təsnifatı  onun  həyata  keçirilməsi 

nəticəsidə  mənimsənilən  innovasiyain  təsnifatı  ilə  üst-  üstə 

düşür. 

İnnovasiya 

ideyasının 

təsnifatı, 

təsnifləşdirmə 

əlamətlərinə  uyğun  olaraq  aparılır.  Müxtəlif  mənbələrdə  bu 

təsnifləşdirmə əlamətləri bir-birindən fərqlənirlər. 

Burada biz, apardığımız tədqiqatlara uyğun olaraq müxtəlif 

müəliflərin  innovasiya  ideyasının  təsnifləşdirilmə-  sinə 

münasibətlərindən fraqmentlər verəcəyik. 

A.İ.Priqojin 

innovasiya 

ideyasının 

təsnifləşdirmə 

əlamətlərini 9 qrupa ayırır: 

1.

 

yeniliyin tipinə görə; 

2.

 

innovasiyanın potensialına görə; 

3.

 

öz sələfinə münüsibətinə görə; 

4.

 

tətbiq həcminə görə; 

5.

 

səmərəliliyinə görə; 

6.

 

həyata keçirilməsi mexanizminin xüsusiyyətinə görə; 

7.

 

sosial nəticəsinə görə; 

8.

 

innovasiya prosesinin xüsusiyyətinə görə; 

9.

 

yaradılmasının təşəbbüs mənbələrinə görə. 

Yeniliyin tipinə görə innovasiya aşağıdakılara ayrılır: 

maddi-texniki (texnika, texnologiya, material]; 

sosial; iqtisadi; 

təşkilati-idarəetmə; 

hüquqi; pedoqoji. 

İnnovasiya potensialına görə: 

•

 

radikal (bazis); 

•

 

kombinələşmiş; 

 --- 

26 

---

modifikasiyaedici. 

Öz sələfinə münasibət prinsipinə görə: 

əvəzedici; ləğvedici; qaydış; 

yeni [analoqu olmayan). 

Tətbiq obyektinə görə: 

nöqtə vi; sistemli; 

strateji. 

Səmərəlilik həcminə görə: istehsalın 

səmərəliliyi; idarəetmənin səmərəliliyi; 

əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması və s. 

Sosial nəticələrinə görə: sosial xərclərin 

artması; monoton əməyin yeni növü; 

zərərli iş şəraitinin yaxşılaşdırılması və s. 

Həyata keçirilməsi mexanizminin xüsusiyyətlərinə görə: tək 

[bir obyektdə); diffuziyalı [çox obyektdə); başa çatmış, 

başa çatmamış; uğurlu və uğursuz. 

İnnovasiya prosesinin xüsusİ3^ətinə görə: 

təşkilatdaxili; təşkilatxarici. 

-

27

-' 

---

Yaradılmasının təşəbbüs mənbələrinə görə: 

•

 

birbaşa sosial sifariş, 

•

 

ixtira nəticəsində. 

M.Xucek innovasiyanı təsnifləşdirmək üçün 7 qrup əlamət 

təkilif edir. Bunlar aşağıdakılardır. 

1.

 

Dəyişmə xarakterinin orijinallığına görə: 

orijinal [yaradıcı); qeyri orijinal 

[təqlid edici). 

2.

 

Mürəkkəblik səviyyəsinə görə: əlaqəsiz 

[kiçik təkmilləşdirmə); əlaqəli 

[kollektiv əməyin nəticəsi). 

3.

 

Təsərrüat sahəsinə görə: 

maddiləşdirilmiş; 

maddiləşdirilməmiş. 

4.

 

Yenilik dərəcəsinə görə: dünya miqyaslı 

yenilik; ölkə yaxud sahə səvİ3/yəli 

yenilik; müəssisə səviyyəli yenilik. 

5.

 

Təsir dairəsinə görə: müəssisədən 

kənarda tətbiqi; müəssisədə tətbiqi. 

6.

 

Tətbiqin sosial-psixoloji şərtlərinə görə: 

reflektorcasına dərk edilən; uzun 

müddət düşünülmədən tətbiqi; 

planlaşdırılmış; planlaşdırılmamış. 

7.

 

Tətbiq sahəsinə görə: 

texniki və texnoloji; 

təşkilati-iqtisadi; 

ictimai [qeyri istehsal). 

P.N.Zavlin innovasiyanı aşağıdakı əlamətlərə görə təsnif- 

ləşdirməni təklifədir: 

-'28 

---

1. 

2

. 

3. 

5. 

6. 

Tətbiq sahəsinə görə: 

idarəetmə; 

təşkilati; 

sosial; 

sənaye. 

Elmi-texniki tərəqqinin mərhələsinə görə; 

elmi; 

texniki; 

texnoloji; 

konstruksiya; 

istehsal; 

informasiya, 

ntensivlik səvİ3^əsinə görə: 

"bum"; 

ahəngdar; 

zəif; 

kütləvi. 

ləyata keçirilməsi tempinə görə: 

sürətlə; 

yavaş-yavaş; 

tədricən artan; 

ahəngdar; 

sıçrayışh. 

nnovasiyanın miqyasına görə: 

transkontinental; 

transmilli; 

regional; 

iri, 

orta, 

kiçik. 

Nəticəyə görə: 

yüksək; 

aşağı; 

-29 

---

» dayanıqlı. 

7. Səmərəliliyə görə: 

» iqtisadi; 

« sosial; 

•

 

ekoloji; 

» inteqral. 

İnnovasiyanm təsnifləşdirilməsi əlamətlərini A.İlenkova 

aşağıdakı kimi təklif edir: 

1.

 

Texnoloji parametrlərdən asılılıq əlamətləri: 

« məhsul sxemi; 

« prosesli 

2.

 

Yenilik səviyyəsinə görə: 

« dünya sahələri üçün yeni; 

» ölkə sahələri üçün yeni; 

•

 

müəssisə üçün yeni. 

3.

 

Müəssisədə tətbiqi yerinə görə: 

» girişdə innovasiya; 

•

 

çıxışda innovasiya; 

» sistemli strukturda innovasiya. 

4.

 

Dəyişiklik təsirinin dərinliyinə görə: 

» radikal; 

« yaxşılaşdıncı; 

» modifikasiya edilmiş. 

5.

 

Fəalİ3^ət sahəsi əlamətinə görə: 

•

 

texnoloji; 

« istehsal; 

« iqtisadi; 

» ticarət; 

» sosial; 

« idarəetmə. 

İnnovasiya sahəsi üzrə tanınmış mütəxəssis professor 

 --- 30- 

---