18
Tədbir: Maliyyə məhsullarının satıcıları üçün giriş qaydaları, treyninq tələbləri və
qiymətləndirmə qaydalarının müəyyənləşdirilməsi
Təsviri: Satdıqları məhsulların mahiyətini başa düşmələrinə əmin olmaq üçün maliyyə
məhsullarının bölüşdürücüləri (distribyutor) üçün minimum tələblər toplusunu
müəyyənləşdirmək və onların bilik səviyyəsini periodik olaraq yoxlamaq
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: Müvafiq Assosiasiyaların təklifləri və ipoteka kreditrləri
üzrə treyninq və qiymətləndirmə üzrə BMK-nın dəstəyi ilə AMB, QKDK və MN. Birgə
əməkdaşlıq arzuolunandır
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 4-cü rübünədək və 2011-ci ilin 2-ci rübündən tətbiq
olunma
42.
Bu sahədə iĢləyəcək xüsusi adama malik olmalarına əmin olmaq üçün həm fərdlər, həm
də nəzarətedici təĢkilatlar üçün məsuliyyət aydın Ģəkildə müəyyənləĢdirilməlidir. Bir çox
Avropa ölkələri tədricən belə bir fəlsəfəni qəbul edir ki, maliyyə məhsullarının onun özü
tərəfindən və ya filiallarında iĢçilər tərəfindən və ya üçüncü tərəf bölüĢdürücülər
(distribyutor) tərəfindən satılmasından asılı olmayaraq maliyyə institutu son məsuliyyət
daĢıyan tərəfdir (autsorsinq nəzərdə tutulduqda maliyyə institutu autsorserlərin
fəaliyyətinə cavabdehdir).
43.
Tənzimləyici təĢkilatlar və tənzimlənən institutlar üzrəində tənzimləmə yükünün
yumĢaldılması üçün dövlət özünü tənzimləmə vasitəsilə bəzi tənzimləyici aspektləri
üzərilərinə götürə bilən yaxĢı fəaliyyət göstərən assosiasiyalara dəatək göstərməlidir (məs.
davranıĢ kodekslərinin hazırlanması və tərəfdar çıxılması, satıĢ heyəti üçün minimum
səviyyədə treyninqlər və s.). Bütün üzvlərinin iĢçilərinin qaydaları anlaması və həmin
qaydaların müĢtərilərlə iĢlədikdə hansı formada tətbiq edilməsinin baĢa düĢüməsinə əmin
olmaq üçün assosiasiya öz üzvlərinə istehlakçıların müdafiəsinin tənzimlənməsi haqqında
ətraflı məlumatlılıq kompaniyasının həyata keçirilməsinə məsuliyyət daĢımalıdır.
44.
Bununla belə, nəzarətedici təĢkilatlar onlar və assosiasiya arasında razılaĢdırılmıĢ
minimum standartların stimullaĢdırılmasını assosiasiyanın istəməsi və bacarması və
üzvləri arasında dissiplinin yavaĢ-yavaĢ təlqin edilməsini həqiqətən istəməsinə əmin
olmalıdırlar.
Tədbir: Sadə nəzarəti effektiv şəkildə həyata keçirmək iqtidarında olan özünü-
tənzimləyən assosiasiyalar üçün qaydalar müəyyənləşdirmək
Təsviri: Bəzi nəzarət funksiyalarını üzərinə götürə bilən assosiasiyalar üçün qaydaları
və minimum tələbləri müəyyənləşdirmək
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: AMB, QKDK və MN. Birgə əməkdaşlıq arzuolunandır
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 4-cü rübünədək
45.
Biznes davranıĢ qaydaları həm istehlakçıların, həm də maliyyə institutlarının müdafiəsinə
xidmət etməli və istehlakçılar bilməlidirlər ki, etibarın pozulması mənfi nəticələrə
gətirəcək. Buna görə də, kredit sahəsində əsas fikir Mərkəzi Bankda kredit ittifaqları,
lizinq Ģirkətləri və mikromaliyyə institutları üçün də MərkəziləĢdirilmiĢ Kredit
Reyestrinın açılmasına və ya bütün kredit təminatçılarından kredit tarixçəsinə dair
məlumatların mərkəzləĢdirilməsinə xidmət edəcək özəl kredit bürosunun yaradılmasına
yönəldilməlidir. Kredit bürosu həm də istehlakçıların kredit təminatçısına yanlıĢ məlumat
vermə hallarını göstərməli və beləliklə də, istehlakçıların maliyyə institutlarına qarĢı
ədalətsiz davranıĢ hallarının azaldılmasına və kredit təminatçılarının kredit fırıldaqçılığı
halları ilə bağlı aĢağı risklərlə üzləĢmələrinə xidmət edəcəkdir.
19
Tədbir: Kredit verən bütün maliyyə institutları üçün istehlakçıların kredit tarixçəsinə
dair məlumatın vahid kredit bürosuna təqdim olunması məqsədilə kredit hesabatlılıq
sistemini yaratmaq
Təsviri: Bütün kredit təminatçıları (banklar, kredit ittifaqları, mikromaliyyə
institutları, lizinq şirkətləri və kreditlə mal və xidmət göstərən şirkətlər) özlərinin
müştərilərinin kredit tarixçələrinə çıxışı olmalı və onlardan bütün müştərilərinin
kredit tarixçəsinin ümumi məlumat bazsına daxil etmələri tələb olunmalıdır. Həm bank
olmayan kredit təşkilatları haqqında, həm də kredit büroları haqqında qanun
layihələri bu cür məlumat bazasının formalaşdırılmalı və onlar özəl kredit bürolarında
fəaliyyət göstərməli və Azərbaycanda hazırda həyata keçirilməkdə olan BMK-nın
layihələrinin yardımlarından istifadə edilməlidir. Qanunların layihələri qəbul
olunduqdan və qüvvəyə mindikdən və ən azı bir özəl kredit bürosu yaxşı şəkildə
formalaşdırıldıqdan sonra, AMB ölkədə ölkədə özəl kredit bürolarının
əməliyyatlarının sıxışdırılmaması məqsədilə Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestrinin
rolunun yenidən qiymətləndirilməsini nəzərdən keçirməlidir.
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: BMK-nın yardımı ilə AMB tərəfindən
Son icra tarixi: 2011-cu ilin 1-ci rübünədək
46.
Eynilə, tənzimləyici təĢkilat sığorta Ģirkətlərini müĢtərilərin bütün iddiaları və aĢkar
olunmuĢ fırıldaqçılıq halları üzrə məlumatları özündə əks etdirən fırıldaqçılıq hallarının
qarĢısının alınmasına dair məlumat bazasının yaradılması və fəaliyyəti üçün
stimullaĢdırmalıdır. Bütün sığorta təĢkilatlarından müqaviləni imzalamamıĢdan əvvəl və
bir hadisəyə görə bir neçə dəfə ödəniĢlərin edilməməsinin yoxlanılması üçün hər hansı
iddia üzrə ödəniĢ etməzdən əvvəl və ya potensial müĢtərinin sığorta fırıldaqçılığı hallarına
cəlb olunmasının müəyyənləĢdirilməsi üçün məlumat bazası ilə məsləhətləĢmələri tələb
olunmalıdır. Fırıldaqçılıq hallarının qarĢısının alınmasına dair bu cür məlumat bazası
güman ki nəzarətedici təĢkilat deyil, özəl operator tərəfindən iĢlədilməli, lakin,
nəzarətedici təĢkilat tərəfindən məlumat bazasının həqiqi məlumatları əhatə edib-
etməməsinin yoxlanılmasına imkan verilməli və ya müĢtərilər haqqında düzgün məlumat
verməyən məlumat bazası operatorunun fəaliyyətinə sanksiya qoymaq səlahiyyətinə malik
olmalıdır.
Tədbir: Fırıldaqçılıq hallarının qarşısının alınmasına dair məlumat bazasını
yaratmaq
Təsviri: Bütün sığorta təşkilatlarının sığorta iddiaları və sığorta fırıldaqçılığı
hallarına dair məlumatların bölüşdürülməsi üçün məlumat bazası ilə bağlı qaydalar
hazırlamaq və fəaliyyətə başlamaq
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: MN-nin nəzarəti altında məlumat bazasının və onun
tərkibinin monitorinqi üçün alətlərə amlik olan özəl layihə
Son icra tarixi: 2011-ci ilin 1-ci rübünədək
47.
Ġstehlakçıların müdafiəsi ilə bağlı bir çox problemlər zəif təhsilə malik istehlakçıların
qərarlarının uzunmüddətli təsirini fikirləĢmədən kreditin (adətən istehlak mallarının
alınması üçün) götürülməsi üçün dərhal qərar qəbul etməsi səbəbilə istehlak kreditləri
sahəsində baĢ verir. Buna görə də, Avropa Ġttifaqı (həmçinin digər ölkələr) fikirləĢmə və
danıĢıqlar müddəti adlandırılan vaxt çərçivəsi tətbiq etmiĢdir. Bu müddət ərzində
istehlakçı fikrini dəyiĢə bilər, istehlak krediti müqaviləsini ləğv edə bilər və digər
cərimələr olmadan ləğv olunmuĢ kreditin verilməsi ilə əlaqədar inzibati xaərcləri əhatə
edən məhdud məbləğdə ödəyə bilər. Avropa Ġttifaqının yeni istehlak krediti direktivi 14
günlük fikirləĢmə və danıĢıq müddətini müəyyən edir.