12
Məlumatların Açıqlanması
25.
Məlumatların orta gəlirli müĢtəriyə baĢa düĢülən və asan Ģəkildə müqaisə etməyə imkan
verən formatlarda tam açıqlanması (maliyyə savadlılığı ilə yanaĢı) məlumatlı qərar qəbul
etmə üçün əsasdır. Həmçinin, müĢtərilər maliyyə məhsullarının texniki Ģərtlərini baĢa
düĢməli və bilməlidirlər ki, onlar lisenziyalaĢdırılmıĢ maliyyə institutu ilə iĢ görürlər.
26.
Məlumatların açıqlanmasının hüquqi cəhətdən müəyyənləĢdirilməsi üçün iki əsas sahə
var:
Əsas faktlara dair bəyanatları
StandartlaĢdırılmıĢ
müqavilələrin xüsusiyyətləri
27.
Əsas faktlara dair bəyanatları hər maliyyə məhsulu
1
növü üçün məcburi xarakterə malik
olmalıdır. O, məhsul haqqında vacib məlumatları standartlaĢdırılmıĢ formada əks
etdirməli və standartlaĢdırılmıĢ lüğətdən istifadə etməklə maliyyə xidmətlərinin rəqib
təminatçılarının məhsullarını müqaisə etməyə imkan verməlidir.
28.
Əsas faktlara dair bəyanatları sektorda fəaliyyət göstərən assosiasiyalar vəistehlakçı
təĢkilatları ilə məsləhətləĢməklə müvafiq nəzarətedici təĢkilat tərəfindən hazırlanmalı və
bəyənilməlidir. Bəyənmədən əvvəl, nəzarətedici təĢkilat aĢağıdakı dörd məqam nöqteyi
nəzərindən bəyanatları yoxlamalıdır:
tamlıq: bəyənat məlumatlı qərar qəbul etmək üçün bütün əsas məlumatları əks
etdirməlidir;
oxĢar məhsullarla müqaisə oluna bilmə: bəyənat yalnız müxtəlif təminatçılar
tərəfindən təklif olunan eyni məhsulları deyil, həm də digər oxĢar (amma hüquqi
cəhətdən müxtəlif) məhsulları (məs. əmanət hesabları pul bazarının qarĢılıqlı
fondlarına qarĢı) müqaisə etmək üçün kifayət qədər məlumat verirməlidir;
anlaĢılma: orta gəlirli müĢtərinin təqdim olunmuĢ məlumatı baĢa düĢməsi, sadə dildən
istifadə olunması və lazımsız hesablamalar və istəniləni tapmaq üçün digər sənədlərin
lazımsız araĢdırılmasının tələb olunmamasına əmin olmaq üçün testlər/yoxlamalar
aparılmalıdır.
əsas xəbərdarlıqlar: bəyənatlar müqavilənin pozulması halında istehlakçı ilə bağlı
nələrin baĢ verəcəyini aydın Ģəkildə göstərməlidir (məs. girov kimi istehlakçının
evinin itirilməsi, ödənilməli cərimələr).
Tədbir: Əsas faktlara dair bəyanatları hazırlamaq
Təsviri: Bütün maliyyə məhsulları üçün Əsas faktlara dair bəyanatları hazırlamaq və
təkmilləşdirmək (Mərkəzi Bank kredit ittifaqları, mikromaliyyə təşkilatları və lizinq
şirkətləri üçün bəyənatların bank sektoru üçün hazırlanmış sənədlərə oxşarlığını təmin
etməlidir)
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: İstehlakçı təşkilatları ilə birgə əməkdaşlıq şəraitində
bütün assosiasiyalar da cəlb olunmaqla sektora nəzarətedici təşkilatlar
1
Bank hesabları, əmanət məhsulları, kredit məhsulları (kredit təminatçısından asılı olmayaraq), həyat və qeyri-
həyat sığortası, investisiya məhsulları
13
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 4-cü rübünədək
Tədbir: Əsas faktlara dair bəyanatları qanunlara və nəzarət prosedurlarına tətbiq
etmək
Təsviri: Maliyyə institutlarından əsas faktların bəyənatını sövdələşməyə qədər
müştəriyə təqdim edilməsi tələb edilməlidir. Əsas faktlara dair bəyanatları bəyənmək
üçün müvafiq nəzarətedici təşkilata hüquq vermək, yoxlamalar zamanı və qəbul
olunmuş şikayətlərin təhlili vasitəsilə Əsas faktlara dair bəyanatların
bölüşdürülməsini monitorinq etmək və müştərilərə həqiqi Əsas faktlara dair
bəyanatlar təqdim etməyən şirkətlərə cərimələr tətbiq etmək.
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: AMB, QKDK və MN əməkdaşlıq şəraitində
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 4-cü rübünədək qanuna düzəlişlər və 2011-cu ilin 1-ci
rübünədək satış prosesinə tətbiqi
29.
Əsas faktlara dair bəyənatların tamamlanması üçün daha ipoteka kreditləri kimi daha
mürəkkəb maliyyə məsulları üçün məhsul bələdçisi təqdim oluna bilər. Bu cür bələdçi
ipoteka kreditləri ilə əlaqədar əsas Ģərtləri və riskləri aydın dildə izah etməli, hər bir
filialda müĢtərilər üçün əlçatan olmalı və bankın veb-saytlarında yerləĢdirilməlidir.
Bələdçinin hər bir bank tərəfindən hazırlanacağına baxmayaraq, onun minimum məzmunu
ipoteka krediti verən bütün banklar tərəfindən razılaĢdırılmalı və AMB və iĢtehlakçı
təĢkilatları ilə məsləhətləĢmələr aparılmalıdır. BMK-nin Azərbaycanda Ġpotekanın ĠnkiĢafı
Layihəsi üzrə iĢləyən ekspertlərinin təcrübələrindən də istifadə oluna bilər.
Tədbir: İpoteka kreditləri üçün məhsul bələdçisini təqdim etmək
Təsviri: İpoteka kreditinin mahiyyətini izah edən və səmərəli şəkildə necə istifadə
olunacağını əks etdirən bələdçini formalaşdırmaq.
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: BMK-nın dəstəyi, AMB və istehlakçı təşkilatları ilə
əməkdaşlıq şəraitində Azərbaycan İpoteka Fondu
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 2-ci rübünədək
30.
Xüsusilə çoxlu texniki terminlərdən istifadə olunan sahələrdə (məs. sığorta) müĢtərilərin
məlumatların açıqlanmasını baĢa düĢmələrinə əmin olmaq üçün o terminlərin izahını
verən lüğətlər ictimaiyyət üçün hazır Ģəkildə əlçatan olmalıdır.
Tədbir: Sığorta terminləri lüğətini hazırlamaq
Təsviri: İctimaiyyətin sığorta şirkətləri tərəfindən təqdim olunan məlumatı başa
düşməsinə əmin olmaq üçün sığorta terminləri lüğəti hazırlamaq
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: BMK-nın dəstəyi və MN və istehlakçı təşkilatları ilə
əməkdaşlıq şəraitində Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 2-ci rübünədək
31.
StandartlaĢdırılmıĢ müqavilənin xüsusiyyətləri də assosiasiyalar və istehlakçı təĢkilatları
tərəfindən formalaĢdırılmalı, müvafiq nəzarətedici təĢkilat tərəfindən bəyənilməli və
ictimaiyyət
tərəfindən
geniĢ Ģəkildə əldə edilməsinə imkan yaradılmalıdır.
StandartlaĢdırılmıĢ müqavilənin xüsusiyyətləri qiymətin mahiyyəti, göstərilmiĢ xidmətin
mahiyyəti, hər hansı cərimənin tətbiqi qaydaları və Ģikayətetmə qaydaları kimi maliyyə
bazarının hər seqmentində minimum ümumi standartları müəyyənləĢdirən maddələr daxil
olmalıdır. Bu standartlaĢdırılmıĢ müqavilənin xüsusiyyətləri müĢtərilərinə adətən təklif
olunmuĢ müqaviləni araĢdırmağa kifayət qədər vaxt verməyən maliyyə institutu ilə