4
I Bölmə
HÜQUQİ VƏ TƏNZİMLƏYİCİ MƏSƏLƏLƏR
Tomas Prouza
1.
Bu Tədbirlər Planı Dünya Bankı tərəfindən 2009-cu ilin iyun ayında hazırlanmıĢ
“Azərbaycanda Ġstehlakçıların Müdafiəsi və Maliyyə Savadlılığına dair Texniki Hesabat”a
əsaslanır. Tədbirlər Planı istehlakçıların müdafiəsinin gücləndirilməsi, onun daha təsirli və
səmərəli Ģəkildə həyata keçirilməsi məqsədilə Azərbaycanın dövlət təĢkilatları, maliyyə
institutları və istehlakçı təĢkilatları tərəfindən yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulan spesifik
tədbirləri özündə əks etdirən Texniki Hesabatda göstərilmiĢ Əsas Faktlar və Tövsiyələr
hissəsinin Hüquqi və Tənzimləyici Məsələləri üzərində cəmləĢmiĢdir. Tədbirlər Planı
spesifik
hüquqi
düzəliĢlərin
layihəsinin
hazırlanması və onların icrasının
qiymətləndirilməsinə əsaslanmalıdır.
I.
Ümumi Məlumat
2.
Texniki Hesabatla yanaĢı, Tədbirlər Planı ölkələrində istehlakçıların müdafiəsinin
təkmilləĢdirilmiĢ mexanizmlərini tətbiq etməyə çalıĢmıĢ tənzimləyici və nəzarətedici
təĢkilatların bu sahədəki beynəlxalq praktika və təcrübələrini özündə ehtiva edir. Bununla
yanaĢı qeyd olunmalıdır ki, yaxĢı balanslaĢdırılmıĢ istehlakçıların müdafiəsi rejimi maliyyə
institutlarını yaxĢı Ģəkildə məlumatlandırılmıĢ müĢtərilərlə təmin etməklə və müĢtərilərin
imzaladıqları müqavilələr çərçivəsində öz öhdəliklərini baĢa düĢmələrini təmin etməklə
maliyyə institutlarının da maraqlarına xidmət edir.
3.
Bu Tədbirlər Planında hüquqi müddəaların yeniləĢdirilməsi ilə bağlı tövsiyələr olduqda
“Azərbaycanda Ġstehlakçıların Müdafiəsi və Maliyyə Savadlılığına dair Texniki Hesabat”ın
I Əlavəsi nəzərə alınmalıdır. Belə ki, həmin Əlavə spesifik olaraq qanunlarala bağlı tövsiyə
və istinadları (AĠ-nin Maliyyə Xidmətləri Ġstehlakçılarının Müdafiəsi və Müvafiq
Azərbaycan Qanunları üzrə Direktivləri) özündə əks etdirir.
4.
Tədbirlər Planı Texniki Hesabatın tövsiyələrinə əsaslanaraq əsas sahələri əhatə etməklə beĢ
hissəyə bölünür:
A.
Hüquqi Mandat
B.
Effektiv
Nəzarət və Tənzimləmə
C.
Məlumatların Açıqlanması
D.
ĠĢgüzar münasibətlər
üzrə praktik məsələlər
E.
Mübahisələrin Həlli
5
II.
Həyata Keçirilməsi Nəzərdə Tutulan Xüsusi Tədbirlər
Hüquqi Mandat
5.
Qeyri-stabil maliyyə sektorunun (xüsusilə bank sisteminin) ölkənin siyasi stabilliyinə
əsaslı təsir göstərə biləcəyini və ölkənin beynəlxalq imicinə mənfi Ģəkildə təsir edə
biləcəyini nəzərə alaraq bütün ölkələr tarixən maliyyə bazarları üzərində nəzarəti
prudensial nəzarət əsasında reallaĢdırmıĢ və nəzarətedici təĢkilatların əsas missiyaları
maliyyə sektorunda stabilliyin təmin edilməsi ehtiyacı olmuĢdur.
6.
Bununla belə, maliyyə məhsullarının pərakəndə istifadəsinin artımı (geniĢ ictimaiyyət üçün
nəzərdə tutulan maliyyə məhsullarının mürəkkəbliyi ilə yanaĢı) fonunda bir çox ölkələrin
təcrübəsi göstərir ki, istehlakçılarla ədalətli davranıĢ ictimaiyyət tərəfindən maliyyə
sektorundakı vəziyyətin anlaĢılmasında stabilliyə dəlalət etmək kimi əhəmiyyətə malikdir.
Buna görə də, prudensial nəzarət bazar davranıĢına nəzarət ilə birləĢmiĢ və bazar davranıĢı
qaydaları həm beynəlxalq, həm də milli səviyyədə yenicə layihələĢdirilən maliyyə bazarı
qanunvericiliyində daha əhəmiyyətli rol oynamağa baĢlamıĢdır.
7.
Bazar davranıĢı məsələlərinin ölkədə ciddi Ģəkildə qoyulduğunun həm ictimaiyyət, həm də
maliyyə sektoru tərəfindən anlaĢıldığına əmin olmaq üçün dövlət maliyyə xidmətləri
sahəsində istehlakçıların müdafiəsinin əhəmiyyətini və müvafiq bazar davranıĢının
stimullaĢdırılmasına hazırlığını aydın Ģəkildə elan etməlidir. Buna görə də, Azərbaycanda
maliyyə bazarlarına nəzarəti həyata keçirən bütün nəzarətedici təĢkilatların missiyalarının
bazar stabilliyi və bazar davranışı üzrə bank/kapital bazarları/sığorta fəaliyyəti sahəsində
nəzarətedici təĢkilatlar kimi fəaliyyətinin müəyyənləĢdirilməsi üçün onların fəaliyyətini
təsvir edən müvafiq qanunlara düzəliĢlər edilməlidir. Bundan əlavə, həmin qanunlar
sonradan bu Tədbirlər Planında müəyyənləĢdirilmiĢ sahələrdə istehlakçıların müdafiəsi
üzrə nəzarətedici təĢkilatların məsuliyyətini də müəyyənləĢdirməlidir. Azərbaycanda bank
sektorunun əhalinin əksər pərakəndə maliyyə xidmətlərinə olan ehtiyacını əhatə ediyini
nəzərə alaraq, AMB müvafiq düzəliĢlərin təklif edilməsi üçün ən aktiv tərəf olmalı,
maliyyə sektorunun idarəedilməsi və digər müvafiq nəzarətedici təĢkilatların fəaliyyətinin
əlaqələndirilməsi üçün öz resurs və tənzimləyici nüfuzundan istifadə etməklə
tənzimləmənin əlaqəli Ģəkildə həyata keçirilməsi və tənzimləyici arbitraja ehtiyac olmadan
rəqabət aparan tərəflər üçün əvvəlcədən eyni rəqabətlilik Ģəraitinin yaradılmasını
dəstəkləməlidir.
Tədbir: İstehlakçıların müdafiəsi üzrə maliyyə xidmətləri sahəsində nəzarətedici
təşkilatların məsuliyyətinin müəyyənləşdirilməsi
Təsviri: Prudensial nəzarət kimi eyni əhəmiyyətə malik istehlakçıların müdafiəsi/bazar
davranışına nəzarətin nəzərə alınması məqsədilə müvafiq qanunlarda Azərbaycan
Respublikasının Mərkəzi Bankı (AMB), Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi
(QKDK) və Maliyyə Nazirliyinin (MN) (Maliyyə və sıgorta bazarının tənzimlənməsi
söbəsinin (MSBTŞ)) hüquqi cəhətdən müəyyənləşdirilmiş fəaliyyət məqsədi
yenilənməlidir. Xüsusilə, Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı, Qiymətli Kağızlar
və Sığorta Fəaliyyəti üzrə Qanunlara düzəlişlər olunmalıdır.
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: AMB, QKDK, MN birgə əməkdaşlıq şəraitində
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 3-cü rübünədək
8.
Bazar davranıĢına nəzarət nəzarətedici təĢkilatların fəaliyyət məqsədlərinin ayrılmaz
hissəsi olduqdan sonra maliyyə sektorunun stabilliyinin təmin olunması məqsədilə
nəzarətedici təĢkilatlar tərəfindən əlavə olunmuĢ dəyərin və maliyyə institutları ilə iĢgüzar