Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DOSTLAR MEŞƏDƏ
- Məntiqi tapşırıq
- Karvan və küçük
75
*** Boz atın boz torbasın boş as başından, apar, islat gətir yaş as başından. ***
Cüt dükcə, cük-cük dükcə, üç cüt dükcə. ***
Bu mis nə pis mis imiş, bu mis kaşan misi imiş. ***
Qatığı sarımsaqlasan da yemək olar, sarımsaqlamasan da.
“Məntiqi təfəkkür yalnız elmi fəaliyyətdə deyil, həyatın bütün sahələrində insana lazım olan vərdişdir. Məsuliyyətli anlarda düzgün qərar çıxarmaq, disput və diskusiyalarda öz mövqeyini asanlaşdırmaq, arqumentləri elə ardıcıllıqla düzmək ki, qarşı tərəf “hə” deməyə məcbur olsun- bütün bunlar istənilən şəxsə həyatda lazım olan bacarıqlardır və onların əsasında məntiq durur. Yaxşı olardı ki, bu bacarıq orta məktəbin aşağı siniflərdindən başlayaraq şagirdlərə aşılansın. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, məntiqi təfəkkür bir çox biliklərin əzbərçiliklə deyil, məntiq süzgəcindən keçirməklə qavranılmasına kömək edir və bu yolla qazanılmış bilik insan hafizəsindən uzun müddət silinmir”. (11-4,5) Bu fikirlər haqlıdır. Şagird intellektini inkişaf etdirmək üçün ən güclü vasitə tapşırıqlardır və II sinfin “Azərbaycan dili” dərslikləri belə tapşırıqlarla zəngindir. Əsas məsələ onlardan bacarıqla istifadə etmək və şagird intellektinin inkişafına nail olmaqdır. Məsələn, sözün tərkibi haqqındakı aşağıdakı tapşırıqlara nəzər salaq. 1. Mətni oxu və altından xətt çəkilən sözləri cədvəlin müvafiq sütunlarına yaz. Bizim müəllimimiz çox ciddi adamdır. O qədər tələbkar və zəhmlidir ki, heç gülümsəməyini də görməmişik.
76
ürəkdən güldü. Ev tapşırığında ad bildirən beş söz tapıb onlardan hərəkət bildirən sözlər düzəltmək lazım idi. Məsələn, Yağ-yağlamaq, ot-otlamaq, bel-belləmək
Ələkbər isə fikrinə gələn bütün sözləri çevirmişdi: Kitab-kitablamaq, kağız-kağızlamaq, şalvar-
şalvarlamaq Əgər “kor” sözü ad bildirən söz olsaydı, Ələkbər bu sözü də məharətlə korlayardı. * Bir yekəpər adam möhkəm acmışdı, yemək istəyirdi. O, bir kömbə alıb yedi, amma doymadı. Birini də alıb yedi, yenə doymadı. Üçüncüsünü alıb yedi, amma yenə də yemək istəyirdi. Onda o, bir qoğal alıb yedi və doydu. Əlini alnına vurub dedi: - Əcəb axmağam! Nahaq yerə kömbəyə bu qədər pul verdim. Gərək əvvəlcədən bir dənə qoğal alaydım. Söz ehtiyatı Kömbə - iri, girdə, qalın çörək Suallar 1. Yekəpər adam bir qoğal yeyən kimi niyə doydu? a)Çünki qoğal yağlı olur. b)Çünki iştahası pozulmuşdu. c)Çünki ondan əvvəl üç kömbə yemişdi. 2. Hansı atalar sözü mətnin məzmununa uyğun gəlir? a)Ağıl gücdən üstündür b)Dəvəcə boyun olunca, düyməcə ağlın olsun. c)Ağıllı düşməndən qorxma, axmaq dostdan qorx. 3. Sonuncu cümlədəki “dənə” sözünü hansı sözlə əvəz etmək olar? 77
nəfər cüt ədəd 4.Hansı söz əsər qəhrəmanının xarakterinə uyğun deyil? axmaq, acgöz, zalım 2. Adamın nitqindəki hansı sözlər əks mənalıdır? a)kömbə - qoğal b)nahaqca-əvvəlcədən c)verdim-alaydım Əli, Kərim, Anar və Tural meşədə gəzintiyə çıxmışdılar. Onlar nə etdilər, necə əyləndilər? Hərəkət bildirən sözlərin yerini düzgün müəyyən etsən, bunu biləcəksən. 1-ci cümlədə hərəkət bildirən sözlərin yeri dəyişik düşüb.
Onları öz yerinə qoymaqla cümləni yenidən yaz. 1. Əli odunu soydu, Kərim ocağı doğradı, Anar əti qaladı, Tural kartofu yardı. 2-ci və 3-cü cümlələrdə boşluqlara müvafiq hərəkət bildirən sözləri qoy. Oturdular, çəkdilər, yedilər, bişirdilər 2. Dostlar xörəy...ocağın ətrafında.... Xörəyi boşqablara ..... , ləzzətlə Yoruldular, yollandılar, oynadılar – sözlərini 3 boş yerdə işlət. 3. Onlar axşama qədər meşədə ...çox ... gün batanda evə.... 4. Aşağıdakı atalar sözlərində əks mənalı sözlərin yeri səhv düşüb. Onları düzgün işlətməklə atalar sözlərini yenidən yaz. Cavan danışanda qoca susar. Yayın qarı, qışın barı. Düz oturaq, əyri danışaq.
78
Cümlələri düzgün ardıcıllıqla oxusan bir hekayə alınacaq:
1) Siçan ona inanmadı. 2) Bir dəfə pişik siçanı aldatmaq istədi. 3. Axı asan bir işdən ötrü siçana qoğal verməzlər. 4. Ona dedi ki, yuvadan çıxsan, sənə qoğal verərəm.
a)2, 4, 1, 3 b)1, 4, 2, 3 c)4, 3, 1, 2 2. 3-cü cümlədə neçə ad bildirən söz var? a)2 b)3 c)4 3. Hansı cümlədə əlamət bildirən söz var? a)1 b)2 c)3 d)4 4. Hansı cümlədə hərəkət bildirən söz daha çoxdur? 1 2 3 4 1. Sözlərdən biri dad bildirir. a)Yaşıl b)turş c)soyuq 2. Sözlərdən biri ad bildirir a)Ağıllı b)kəndli c)ləzzətli 3. Hansı söz həm say, həm də hərəkət bildirir? a)üç b)yüz c)min 4. “Tək”, “vahid”, “yeganə” sözlərini hansı sayla əvəz etmək olar? a)Bir b)beş c)yüz
1. Dəvələr isə səssizcə yollarına davam etdilər. 2. Yolla bir dəvə karvanı gedirdi 3. Küçük ona... başladı.
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|