Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
59
Bayatı janrının xüsusiyyətlərini öyrətmək üçün aşağıdakı tapşırıqlar da xüsusi maraq doğurur. 1. Misraların düzgün ardıcıllığını tap və bayatını sağdakı boş sətirlərə yaz. Yaxşı evim olunca ------------- Mən aşiqəm, şum olsun, ------------- Bir yaxşı qonşum olsun. ------------- Şumla yeri, şum olsun. ------------ 2. Aşağıdakı bayatını oxu və suallara cavab ver. Əziziyəm, alçalar Yaşıl çalar, al çalar. Dərdlərimi yükləsən, Uca dağlar alçalar.
2.1. 2-ci misradakı “çalmaq” sözü hansı mənada işlənib? a)Musiqi alətində ifa etmək b)Müəyyən bir rəgdə olmaq c)Sancmaq, dişləmək 2.2. 4-cü misradakı “alçalar” sözü hansı sözlə əks mənalıdır? a)Kiçilər b)boşalar c)ucalar 2. Aşağıdakı bayatıda meyvə ağacları əkilmiş sahə” mənasında işlənmiş sözün altından xətt çək. Don tiksən, ağı bizdən, Belinin bağı bizdən. Qoymayın yadellini, Almağa bağı bizdən. 3.Doğru , yoxsa yanlış ?
60
qafiyələnmir. 2. Tapmacada müdrik fikir ifadə olunur. 3.Yanıltmacı demək çətindir. 4. Nağıl qəhrəmanları həmişə quş və heyvanlar olur. 5. Sanamanı oyun bitəndə deyirlər. II sinfin “Azərbaycan dili” dərsliyi oxu dərsliklərinin müəyyən ənənələrinə sadiq qalsa da onun gətirdiyi yeniliklər fəal/interaktiv dərsin təşkili üçün diqqəti cəlb edən məlumatlarla zəngindir. Lakin bu məlumatlar hafizəyə əsaslanmır, düşüncəyə, şagird intelektinə əsaslanır. “Janr nədir” bölməsinə nəzər salaq.
Hər bir əsər müəyyən xüsusiyyətlərə malik olur. Məsələn, atalar sözləri müdrik fikir, tapmacalar sual ifadə edir, bayatılar dörd misradan ibarət olur, yanıltmacı demək çətindir. Bu cür xüsusiyyətlərə görə əsərlər janrlara ayrılır. 1. Aşağıdakı xüsusiyyətlərin hansı janra aid olduğunu müəyyən et.
A) atalar sözü B) təmsil C) layla 2. Atalar sözünün əsas xüsusiyyəti nədir? A) Dörd misradan ibarət olur. B) Uşağı yatızdırmaq üçün söylənilir. C) Müdrik fikir ifadə edir. 3. Hansı xüsusiyyət tapmaca janrına aid deyil? A) Sual ifadə edir B) Yalnız nəsrlə yazılır
61
C) Həcmcə kiçik olur 4. Şeirin janrını müəyyən et. Mən aşiqəm gələnə, Dərdin sənlə bölənə. Namərdə bel bağlama, Kölgəndə kölgələnə. A) bayatı B) tapmaca C) layla Seçimini izah et. “Janr nədir” mövzusunun “söz sənətimiz” bölməsinin sonunda verilməsi də doğrudur. Çünki bu bölmədə bir neçə janrın xüsusiyyətlərindən bəhs olunur. Bir növ bölməni yekunlaşdırmaq və şagird düşüncəsini yenidən hərəkətə gətirmək üçün belə bir bölmənin verilməsi faydalıdır. Bu dərsdən sonra verilən ümumiləşdirici təkrar dərsin həmin bəhsinin məntiqi davamı kimidir. 1. Hansı atalar sözündə təvazökarlıq tövsiyə olunur? A) Yıxılana balta çalmazlar. B) Zər qədrini zərgər bilər. C) Ağac bar verəndə başını aşağı dikər. 2. Əyri – düz, dar – geniş, doğru - ... Nöqtələrin yerinə hansı söz uyğun gəlir? A) Düzgün B) Yanlış C) həqiqi 3. Hansı atalar sözündə əks mənalı sözlərin yeri dəyişik düşüb? A) Kiçiyin kiçik yeri var, böyüyün – böyük B) Hər şeyin təzəsi, dostun köhnəsi C) Az bilsən də, çox danış 4. Hansı sırada yanıltmac verilib? A) Kolları gəzər pusa-pusa, qıçları uzun, qolu qısa. B) Qonşu qonşuya baxar, özünü oda yaxar
62 C) Çəp keçi çəp keçidi çəpəki keçib gedər, çəp keçi çəp keçidi çəpəki keçib çəpəri keçər 5. Hansı sırada əks mənalı ad bildirən sözlər varilib? A) daxma-koma B) sual-cavab 6. Yaxın mənalı sözləri tap. A) bulaq-çeşmə B) dağ-dərə C) ayaq-yerimək 7. “Aş” sözünün belə bir mənası yoxdur? A) maneəni keç B) ağaca dırmaş C) plov Dilin mahiyyətini dərk etmək üçün şagirdin müstəqil oxusunun əhəmiyyəti böyükdür. Bu gün elmin zirvəsini kəşf etmiş bir sıra alimlər, söz-sənət adamları da bunu etiraf edirlər. Filologiya elmləri doktoru, prof. Ə.Tanrıverdiyev “Kitabi-Dədə Qorqud”un obrazlı dili” adlı monoqrafiyasının ön sözündə yazır:
“Kitabi-Dədə Qorqud”la ilk tanışlığım 1973-cü ilə təsadüf edir (həmin vaxt VIII sinifdə oxuyurdum)Ədəbiyyat müəllimimiz tövsiyə etdi ki, “Salur Qazanın evinin yağmalandığı boy”u oxuyaq. Mən bir şagird kimi müəllimin tövsiyəsini yerinə yetirdim. Ulu abidəmizin sirli-sehirli, möcuzəli dünyasına xüsusən də Dədə Qorqud hikmətinə, Salur Qazan cəsurluğuna, Burla xatun qeyrətinə, Qaraca Çoban döyüşkənliyinə vurğunluğum da elə o dövrdən başlandı.” (68, 3) Bu səmimi sözlər bir daha onu təsdiq edir ki, dil öyrənməyin ən yaxşı yolu bədii ədəbiyyatın mütaliəsindən keçir. Orta məktəbdə bədii mətnlə tanışlıq sonralar fundamental Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|