Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Meşə yanğınları
108 III FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI Meşənin təhlükəsizliyi Meşədə oduncağı zədələnmiş ağac gördükdə diqqətlə nəzərdən keçirmək lazımdır. Çox zaman koğuşunda ağacdələn, yarasa, bayquş, dələ və digər quşların, məməlilərin yuva qurduqları belə nəhəng ağaclar yüz illərlə salamat qalıb meşə sakinlərinin yaşayış məskəninə çevrilir. Ona görə də hətta qurumaqda olan ağacların meşə ekosistemində xüsusi mövqeyi olduğuna görə onlar qorunub saxlanmalıdır. Xüsusi təyinatlı meşə sahələrində məs; palıd meşəsində müxtəlif yaşlı ağaclar üzərində nadir bitki və heyvanlar məskən saldığına görə qorunur. Yaşayış məntəqələrində bitən bir çox əsrlik ağaclar təbiət abidəsi kimi qorunur. Məktəb meşəçiliyi dəstələri belə nadir təbiət abidələrini hamiliyə götürərək əlverişsiz təsirlərdən mühafizə edirlər. Təbii meşələrdə təbiət abidələrini mühafizə edərkən təbii proseslərin inkişafına mane olan süni surətdə yaxşılaşdırma tədbirlərindən imtina etmək lazımdır. Digər ekoloji sistemlər kimi meşə ekosistemində də təbiət hadisələri müəyyən qanunauyğunluq əsasında baş verir və insan tərəfindən süni şəkildə müdaxiləyə ehtiyac qalmır. Meşənin bioloji müxtəlifliyinin zənginliyi məhz bu proseslərdən asılıdır. Azərbaycanın milli parklarında, qoruqlarında geniş maarifl ən dirmə işləri aparılır. Məktəblilər, istirahətə gələn şəhər sakinləri, turistlər meşələrin gözəl təbiət zənginliyi ilə tanış olur, bitki və heyvanat aləmi haqqında məlumatlandırılırlar. Bildiyiniz kimi nadir və nəsli kəsilməkdə olan bir çox meşə bitkiləri və heyvanları Azərbaycanın, eləcə də beynəlxalq “Qırmızı kitab”a daxil edilib. Ölkə qanunvericiliyinə görə bu növlər yaşadıqları ərazilərdə qorunurlar. Öyrənilən ərazidə nadir bitkilər və heyvan növləri aşkar edildikdə mütləq əlaqədar ekoloji təşkilatlara məlumat verilməlidir. Həmin növün yaşadığı ərazidə gənc meşəçilər xüsusi xəbərdarlıq işarələri hazırlayıb yerləşdirə bilərlər. İstirahət məqsədilə insanların kütləvi olaraq meşələrə axını çox vaxt arzuolunmaz nəticələrə səbəb olur. Ekoloji tələblərə və davranış qaydalarına riayət etməyən vətəndaşlar yanğın hadisəsi törədir, ot örtüyünün məhv olmasına, ağac və kolların zədələnməsinə səbəb olur. Buna görə də insanların gəlişinin meşə üçün təhlükəsiz olmasını təmin etmək əsas problemlərdən biridir. Nəqliyyat yollarının bağlanması belə tədbirlərdən biridir. Bu zaman meşə yollarına şlaqbaum qoyulur və ya hasara alınır. Lakin tikanlı məftillərdən çəkinmək lazımdır. Bu halda nəinki avtomobil sürücüləri, həm də heyvanlar da xəsarət ala bilər. 109 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI III FƏSİL Şəkil 34. Meşədə yanğın təhlükəsizliyi tədbirləri Meşədə xüsusi istirahət guşələrinin yaradılması istirahətə gələnləri axtarışdan və hədər yerə vaxt keçirməkdən xilas edir. Belə sahələrdə nəqliyyat üçün dayanacaq, ocaq qalamaq üçün xüsusi yerlər nəzərə alınmalıdır. Həmçinin tullantıların toplanması üçün xüsusi konteyner və ya yeşiklər, tonqal qalanması üçün quru budaqlarla təchiz olunduqda turistlər meşədəki bitkilərin budaqlarını qırmaq arzusundan əl çəkir və ətrafı tullantılarla çirk ləndirmirlər. Qurumuş ağac kötüklərindən ibarət masa və oturacaqlar guşəyə xüsusi yaraşıq verəcək, meşə döşənəyinin müntəzəm tapdanmasının qarşısını alır. İstirahət guşələrində yerə tökülmüş quru yarpaqlar, məişət tullantıları olan qutular vaxtaşırı təmizlənməlidir. Belə olduqda təsadüfi yanğınların qarşısı alınır. Əksər hallarda meşə yanğınlarının əsas səbəbkarı insandır. Söndürülməmiş tonqal, kibrit çöpü, siqaret və ya avtomobildən çıxan qığılcım, böyük fəlakətə səbəb olur. Bəzən insanlar qurumuş otu və xəzəli qəsdən yandırıb meşə yanğını törədirlər. Meşə yanğınları Meşələrdə baş verən 10 yanğın hadisəsindən 9u odla ehtiyat sız davranma nəticəsində və ya istirahət zamanı insanların yan ğın təhlükəsizliyi qaydalarını pozması səbəbindən baş verir. Meşə yanğınları meşə döşənəyində yaşayan həşəratlara, onların sürfələrinə, bütün canlılara böyük zərər yetirir. Quru yarpaqları və bitki qalıqlarını yandıran zaman nə baş verir? 110 III FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI 1. İlk növbədə torpağın üst münbit qatındakı üzvü tullantılar və münbitlik itirilir. 2. Həşəratlar, o cümlədən, qarışqa yuvaları yanıb məhv olur. 3. Bitkilərin toxumları və cavan zoğları məhv olur, ağac və kolların gövdəsi xəsarət alır. 4. Kiçik heyvanlar sığınacaq yerlərindən məhrum olur, quş yuvaları və yumurtaları, körpə balalar tələf olurlar. 5. Nisbətən iri heyvanlar digər ərazilərə köçüb gedirlər, lakin yeni ərazidə şərait əlverişsiz olduqda onların sayı azalaraq tükənir. 6. Torpağın quruması və eroziyası sürətlənir. Meşə yanğınlarının 3 növü vardır. Aşağıdan sürətli yanğın zamanı alov torpağın səthi ilə sürətlə yayılaraq meşə döşənəyini, ot örtüyünü, yıxılmış ağacları, meşəaltını məhv edir, ağacların gövdəsinin alt hissəsini qarsalayır. Alovun yayılma sürəti 40100 m∕saat olur. Bu daha çox yayılmış yanğın növüdür. Yuxarıdan yayılan yanğın zamanı isə alov ağacların çətirini alovlandıraraq 25 km∕saat sürətlə böyük bir ərazidə yayılır və fəlakətli dağıntıya səbəb olur. Yeraltı meşə yanğınları zamanı torpağın çürüntülü qatı yanır. Sutkada bir neçə metr sürətlə yayılan alov çox vaxt yerin səthinə çıxmır. Bu tip meşə yanğını torpağın qızması ilə, kötüklərdən tüstü çıxması və ayrıayrı alov ocaqlarının meydana çıxması ilə özünü büruzə verir. Meşədə yanğın hadisəsini aş kar etdikdə dərhal meşəçilik idarə sinə, yanğından mühafizə xid mətinə, yerli idarəetmə orqan larına xəbər vermək lazımdır. Çox da böyük olmayan yanğını qum, su ilə dolu vedrələr, quru budaq lardan hazırlanmış süpürgə lər vasitə silə söndürmək müm kün dür. Lakin bu işdə yalnız böyüklərin nəzarəti altın da iştirak etmək olar. Geniş miq yaslı yanğınları xüsusi xidmət dəstələri tərəfindən yanğınsöndürən texnika dan istifadə etməklə söndürülür. Buna görə də gənc meşəçilər yanğın hadisəsini aşkar etdikdə dərhal onu söndürməyə can atmamalı, ilk növbədə əlaqədar təşkilat lara məlumat verməlidirlər. Bitki örtüyü çox sıx olan meşədə alov sürətlə yayıldığına görə yalnız texnikanın gücündən istifadə etməklə söndürülə bilər. Şəkil 35. Meşə yanğını Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|