Dərs vəSAİTİ Bakı
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstehsal məsrəflərinin uçot istiqamətləri və onların təsnifatının mümkün variantları Cədvəl 5. Uçotun istiqamətləri
38 İstehsal məsrəflərinin uçot istiqamətləri və onların təsnifatının mümkün variantları Cədvəl 5. Uçotun istiqamətləri Təsnifatın mümkün variantları 1. Məhsul ehtiyatlarının dəyərini müəyyən etmək üçün məsrəflər 1. Hesabat dövrünün məsrəfləri və məhsulun maya dəyəri 2. Məhsul istehsalında məsrəflə- rin tərkibi 3. Məsrəflərin sifariş və proses- lər üzrə kalkulyasiyası 2. Qərar qəbul edilməsi üzrə istehsal məsrəfləri 1. Məsrəflərin dinamikası 2. Gələcək dövrün məsrəfləri və keçmiş dövrün məsrəfləri 3. Aradan qaldırıla bilən və aradan qaldırıla bilməyən məs- rəflər 4. Qaytarılmayan məsrəflər 5. Fəaliyyətin alternativ kursu- nun qəbulu nəticələrində meyda- na çıxan məsrəflər 6. Mərhələ məsrəfləri 3. Nəzarət və tənzimləmə üçün sərf edilən məsrəf- lər 1. Tənzimlənən və tənzimlənmə- yən məsrəflər 2. Məsrəflərin dinamikası 4.2. Hazır məhsul və mənfəətin maya dəyərinin təyin edilməsi üçün məsrəflərin təsnifatı İstehsal edilən məhsulun və alınan mənfəətin maya dəyərini təyin etmək üçün mütləq gələn və keçən məsrəfləri ayird etmək (fərqləndirmək) lazımdır. Gələn məsrəflər – satın alınan vəsaitlərdir, resurslardır, onlar mövcuddur, gələcəkdə gəlir gətirəcəkləri gözlənilir. Bu vəsaitlər balansda aktivlər adlandırılır. Əgər bu vəsaitlər (resurslar) gəlir almaq üçün sərf 39 edilibsə və gələcəkdə gəlir gətirmək qabiliyyətini itiribdirsə, onda onlar keçirlər keçənlər kateqoriyasına. Məsələn, yenidən satmaq üçün əmtəə istehsalına xərc çəkilmişdir, əgər həmin mal satılmayıbsa anbarda qalıbsa , o, balansda gələn vəsait kimi qeyd edilir. Əgər həmin mal satılıbsa gələn məsrəf keçən məsrəfə aid edilməlidir ki, bu zaman malın satılması nəticəsində smetada sərf edilmiş məsrəf kimi əks etdirilir. Bu məsrəfləri gəlirlə müqayisə etmək lazımdır ki, mənfəət aşkar etmək mümkün olsun. Nəticə etibarı ilə məsrəf – gəlir əldə etmək üçün sərf edilmiş vəsaitdir. Keçən və gələn məsrəflər arasındakı fərqi 2-ci sxemdə göstərilmişdir. Gələn və gedən məsrəflər Sxem 2. Birləşmiş Krallıqda Mühasibat uçotu üzrə standartda 1975-ci ildə ehtiyatların və bitməmiş istehsalın mühasibat uçotunun standart metodlarının Bülitenin birinci variantına 1988-ci ildə yenidən baxılmışdır. Bülitendə qeyd edilir ki, istehsal edilən məhsul ehtiyatlarını qiymətləndirmək üçün məhsulun maya dəyəri kalkulyasiyasına istehsal məsrəfləri daxil edilməlidir. Ona görə də hal-hazırda mühasiblər belə bir Məsrəflər Gələn Gedən Balansda aktiv kimi qeyd edilir gələn hesabat dövrünün mənfəət və zərərlər hesabında xərclər kateqoriyasına keçirilir . Mənfəət və zərərlər hesabında cari hesabat dövrünün xərci kimi qeyd edilir. 40 təsnifat aparırlar: məhsulun maya dəyərinə daxil edilən məsrəflər və gələcək hesabat dövrünün məsrəfləri, yəni məhsulun maya dəyərinə daxil edilməyən məsrəflər. Məhsulun maya dəyərinə o məsrəflər daxil edilir ki, onlar satın alınmış və yaxud satılmaq üçün istehsal edilmiş məsrəflərə aid edilmiş olsun. Hesabat dövrünün məsrəfləri dedikdə ehtiyatları qiymətləndirən zaman nəzərə alınmayan məsrəflər başa düşülür. Deməli, hesabat dövrünün məsrəflərini və ehtiyatlarını qiymətləndirərkən nəzərə alınan məsrəflərin əlaqələndirilməsi barədə edilən təşəbbüslər aradan qaldırılmalıdır. Sənaye müəssisələrində bütün məsrəflər məhsulun maya dəyərinə daxil edilir, eyni zamanda qeyri-istehsal xərcləri hesabat dövrünün məsrəflərinə aid edilir. Ticarət təşkilatlarında əmtəələr satılmaq üçün satın alınır. Əmtəələrin satın alınması ilə bağlı olan xərclər onların maya dəyərinə daxil edilir, bütün qalan xərclər inzibati xərclər, ticarət xərcləri və əmtəələrin satılması ilə əlaqədar olan xərclər hesabat dövrünün məsrəfləri hesab edilir və satın alınmış malların maya dəyərinə daxil edilmir. Sənaye müəssislərində hesabat dövrünün məsrəfləri və məhsulun maya dəyəri haqqında məlumatların qeydiyyat qaydası 3-cü sxemdə verilmişdir. Hesabat dövrünün məsrəflərinin uçotu və məhsulun maya dəyəri sxemi Sxem 3. İstehsal məsrəf- ləri Məhsulun maya dəyəri Qeyri- istehsal xərcləri Dövrə aid edilən məsrəflər Balansda aktiv kimi qeyd edilir satıldıqdan sonra mənfəət və zərərlər xərc kateqoriyasına keçirilir. Xərc kimi cari hesabat dövrünün mənfəət və zərərlər hesabında uçota alınır. 41 4-cü sxemdən göründüyü kimi məhsulun maya dəyəri ilə hesabat dövrünün məsrəfləri arasındakı əsas fərq – onların qey- diyyata alındıqları vaxt fərqidir (bax: sxem 2.). Misal.1. Şirkət 1 dövrdə 100000 eyni vahid məhsul isteh- sal edir. Məsrəflər aşağıdakı kimidir: İstehsalat məsrəfləri: əsas istehsal fəhlələrinin əməyi 400000 əsas elementlər 200000 istehsal üstəlik xərcləri 200000 800000 Qeyri-istehsal xərcləri 300000 1 dövrdə şirkət 50000 vahid məhsul satıb, 750000 manat, qalan 50000 vahid hesabat ayının axırına satılmamış qalır. He- sabat ayının əvvəlinə hazır məhsul qalığı ehtiyat yoxdur. Mən- fəət zərərlər hesabı 1 dövrün axırına aşağıdakı kimi olacaqdır. Məhsul satışından pul gəliri (50000 vahid) 750000 manat istehsal məsrəfləri (məhsulun maya dəyəri): əsas istehsal fəhlələrinin əməyi 400000 əsas material 200000 istehsal üstəlik xərcləri 200000 800000 Çıxılsın hesabat dövrünün axırına ehtiyatın dəyəri 400000 (50% və yaxud 50000 vahid) Satılmış məhsulun maya dəyəri 400000 (50% və yaxud 50000 vahid) Ümumi mənfəət 350000 Çıxılsın qeyri-istehsal xərcləri 300000 (hesabat dövrünün məsrəfləri) Xalis mənfəət 50000 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|