20
AZƏRBA
YCANDAN KƏNARDA
İŞLƏYƏN VƏ
YAŞA
YAN
AZƏRBA
YCANLI MİQRANTLARIN
AZƏRBA
YCANDA
QALAN HƏY
AT
YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR
AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ
haqqında Tədqiqata dair Hesabat
Miqrasiya ailələrin iqtisadi problemlərini qismən həll etsə də, ailədaxili münasibətlər, əlaqələr
və s. məsələlərlə əlaqədar başqa problemlər yaradır. Yuxarıda qeyd olunan tədqiqatdan açıq-aşkar
görünür ki, qadınların evdə qalaraq uşaqları və ev işlərilə məşğul olmaları nəticəsində azərbaycanlı
kişilərin miqrasiyası yeniyətmələrin davranışına və ya təhsildəki davamiyyətinə mənfi təsir
göstərmir. Əksinə belə ailələrdən olan uşaqlar daha intizamlı və məsuliyyətli olmaları ilə seçilirlər.
Yeniyetmələrlə müqayisədə 10 yaşınadək uşaqlar psixoloji nöqteyi-nəzərdən daha çox təsirə məruz
qalırlar.
45
Həyat yoldaşları xaricə işləməyə getmiş qadınların istər maddi, istərsə də psixoloji problemlərlə
üzləşmələrilə yanaşı öz ərlərilə münasibətlərdə radikal dəyişliklərə, o cümlədən, ayrı yaşamaya və
boşanmaya məruz qalmaları da yuxarıda qeyd olunan tədqiqatda göstərilir.
Qadınların vəziyyətinə xüsusi diqqət yetirən başqa bir tədqiqatda göstərilir ki, müvəqqəti miq-
rasiya ölkədə qalan qadınlara və ailələrə təsiri artırır, çünki bəzən kişilər xaricdə yeni həyata başla-
maq qərarına gəldikdə öz həyat yoldaşları və ailələrini atırlar.
46
Bu fakt Azərbaycandakı ilk nikahları
ilə yanaşı, Rusiyada ikinci dəfə ailə quran kişilərin mövcudluğunu qeyd edən digər tədqiqatlarla da
təsdiqlənir.
47
Beləliklə, bəzi hallarda Azərbaycandan emiqrasiya ailələrin bölünmsilə də nəticələnir.
Bizim tədqiqat xaricdə işləyən kişilərin Azərbaycanda qalan həyat yoldaşlarının vəziyyətini
müəyyən dərəcədə nəzərdən keçirsə də, qadınların öz ailələrində, icmalarında və cəmiyyətdə hələ
də üzləşdikləri problemlər və bu problemlərin necə həll olunması barədə çox az məlumdur və bu
tədqiqat həmin aspektləri əhatə etməyə çalışır.
45
Yuxarıda qeyd olunmuş ədəbiyyat, səh. 25-26.
46
USAID “USAID üçün gender qiymətləndirilməsi/Qafqaz/Azərbaycan”, səh.5. 2004-cü il.
47
BMTİP “Azərbaycan Respublikasında insan inkişafı haqqında Hesabat 2007. Azərbaycanda gender münasibətləri:
meyllər və cəhdlər”, səh.58.
21
AZƏRBA
YCANDAN KƏNARDA
İŞLƏYƏN VƏ
YAŞA
YAN
AZƏRBA
YCANLI MİQRANTLARIN
AZƏRBA
YCANDA
QALAN HƏY
AT
YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR
AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ
haqqında Tədqiqata dair Hesabat
48
Azərbaycanda nikahın əsasən 2 forması mövcuddur: “rəsmi qeydiyyata alınmış nikah” və “rəsmi qeydiyyata alınma-
yan dini nikah”. Dini şəxs tərəfindən bağlanılan dini nikah (kəbin) xüsusən kənd yerlərində geniş yayılıbdır. Azərbaycan
Respublikası dünyəvi bir dövlət olduğundan dini nikahlar qanunla tanınmır. Kəbin qadın üçün heç bir hüquqi müdafiəni
nəzərdə tutmur və yalnız icma qarşısında nikah münasibətlərinin dini baxımdan “sənədləşdirilməsi” məqsədi daşıyır.
Diaqram 3. Tədqiqatda iştirak etmiş qadınların inzibati rayonlar üzrə bölgüsü
II. xARİCDƏKİ AZƏRBAYCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBAYCANDA
QALAN HƏYAT YOLDAŞLARININ VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN
SƏCİYYƏVİ xÜSUSİYYƏTLƏRİ, PROBLeMLƏRİ VƏ eHTİYACLARI
2.1. Azərbaycanlı miqrantların vətəndə qalan həyat yoldaşları və digər ailə üzvlərinin
profilləri
Tədqiqat Azərbaycan Respublikasının əmək miqrasiyasına daha çox məruz qalan 6 rayonunda
(Şəki, Yardımlı, Masallı, Şəmkir, Lənkaran və Goranboy) və 4 şəhərində (Bakı, Sumqayıt, Mingəçevir
və Naftalan), kənd yerlərindən 46 və şəhər yerlərindən 10 qadınla söhbət aparmaqla həyata keçiril-
mişdir (Diaqram 3-ə baxın).
Tədqiqatda iştirak etmiş qadınların bu kimi yaş qrupları üzrə bölgüsünu aparmaq olar: 26 qadın
36-45 yaş arasında idi, 15 qadının yaşı 35-dən aşağı, 15 qadının yaşı isə 45-dən yuxarı idi (Cədvəl
3-ə baxın).
Qadınlardan 39-u rəsmi nikahda idi, 15-nin dini nikahı (kəbini)
48
var idi və 2 qadın boşanmışdır.
Dini nikahlar əsasən kənd yerlərindən olan qadınlar üçün daha çox səciyyəvidir. Qadınların böyük
əksəriyyəti 11-20 il arası ailə həyatı qurublar.
Demək olar ki, qadınların yarısı orta təhsilli, dörddə biri natamam orta təhsillidir, qalanları isə
texniki-peşə təhsilinə və ya ali təhsilə malikdir.
22
AZƏRBA
YCANDAN KƏNARDA
İŞLƏYƏN VƏ
YAŞA
YAN
AZƏRBA
YCANLI MİQRANTLARIN
AZƏRBA
YCANDA
QALAN HƏY
AT
YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR
AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ
haqqında Tədqiqata dair Hesabat
Sorğu üçün seçilmiş ailə üzvlərinin sayı (xaricdə olanlarda daxil olmaqla) əsasən 3 nəfərdən 6
nəfərədək dəyişirdi və ya daha çox adamdan: 4 ailə 3, 16 ailə 4, 19 ailə 5 və 17 ailə 6 və ya daha çox
nəfərdən ibarətdir (Diaqram 4-ə baxın).
56 ailədən 50-si uşaqlıdır: 14 ailədə 1, 23 ailədə 2, 9 ailədə 3 və 4 ailədə 4 və ya çox uşaq var.
Bu məlumatlar Azərbaycanda yaşayan ailələrdə bir neçə uşağın olması tendensiyasını (1-3 uşaq)
təsdiqləyir. Bu fakt başqa tədqiqatçılar tərəfindən də vurğulanmışdır.
49
16 ailədə 2 nəslin nümayəndəsi, başqa sözlə yaşlılar da yaşayır (10 ailədə 1, 5 ailədə 2 və 1
ailədə – 3 yaşlı).
Cədvəl 3. xaricdəki azərbaycanlı miqrantların Azərbaycanda qalan həyat
yoldaşları və digər ailə üzvlərinin qısa xarakteristikası
49
BMTİP
“Azərbaycan Respublikasında insan inkişafı haqqında Hesabat 2007. Azərbaycanda gender münasibətləri:
meyllər və cəhdlər”