Azərbaycandan kənarda iŞLƏYƏn və yaşayan azərbaycanli miqrantlarin azərbaycanda qalan həyat yoldaşlari və
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat (i) boşanma, əmlak bölgüsü və s. məsələlərlə bağlı hüquqi məsləhətlərin verilməsi; (ii) qadınların məşğulluq imkanlarını artıracaq təlim kurslarının keçirilməsi (kompüter və dil kurs- ları və s.); (iii) iqtisadi sahədə məsləhətlərin verilməsi, xüsusən də imkanların artırılması, iş təklif etməklə köməkliyin göstərilməsi, habelə qadınların biznes qurması və sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunması məqsədilə onlarda konkret biznes bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi; (iv) tibbi məsləhətlərin verilməsi; (v) çətin maddi vəziyyətdə olan ailələr üçün sosial yardımların və xidmətlərin göstərilməsi; (vi) psixoloji xidmətlərin təşkili; (vii) heç də az əhəmiyyət kəsb etməyən məlumatlandırma kampaniyalarının keçirilməsi. Bu cür ailələrin vəziyyətinin monitorinqi xüsusi bir problemdir. Belə ailələr və onların icma səviyyəsindəki vəziyyəti barədə dəqiq faktlar mövcud deyil. Bununla əlaqədar olaraq həmin ailələr barədə daha məlumatlı olmaları tələb olunan və onların dəstəklənməsi üçün çox sayda icma üzvlərini səfərbər etməyi bacaran yerli icra hakimiyyəti orqanları birmənalı şəkildə vacib rol oynamalıdırlar. Eyni zamanda, həmin orqanlar bu cür ailələr haqqında kifayət qədər informasiya təqdim etmək iqti- darında olmalıdırlar.
54 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat YeKUN VƏ TÖVSİYƏLƏR Azərbaycanda müşahidə olunan mövcud miqrasiya axınları son onilliklər ərzində ümumiyyətlə regionun və konkret olaraq ölkənin iqtisadi, sosial və siyasi sistemində baş verən dəyişikliklər nəticəsində cərəyan edən həddindən artıq mürəkkəb bir prosesdir. Bu eyni zamanda bütün dünyada baş verən qloballaşma prosesinin bir təzahürüdür. Miqrasiya prosesləri ailənin bir özəykimi bütövlü- yü və eyni zamanda, sosial birliyi üçün müəyyən problemlər yaradır. Aparılmış tədqiqat kişilərin işləmək məqsədilə xaricə miqrasiyası və onların vətəndə qalan ailə üzvlərilə əlaqələrin olmaması və öz ailələrinə maddi kömək etməməsi nəticəsində həmin ailələrin qadınlarla yanaşı uşaqlar üçün də vacib olan bir sıra funksiyalarına mənfi təsirin göstərildiyini üzə çıxarmışdır: • Ailənin iqtisadi funksiyası. Azərbaycandan olan ailələrdə qadınların böyük bir hissəsi işsiz- dir və onlar əsasən evdar qadınlardır. Qadın işsiz olduqda onun miqrant əri tərəfindən maddi köməkliyin göstərilməməsi uşaqlarının rifahını təmin etməyə imkan vermir. • Partnyorlar, o cümlədən, ailə daxilində valideynlərlə uşaqlar arasında mövcud olan bərabərliyə, hörmətə və məhəbbətə əsaslanan emosional dəstəyi, təhlükəsizliyi, müdafiəni və qarşılıqlı dəstəyi təmin edən psixoloji funksiya. Xaricdə işləyən kişilər öz uşaqları və həyat yoldaşları ilə əlaqə saxlamırlar və bu öz növbəsində ailə daxilində emosional sarsıntılara, artan gərginliyə və stressə gətirib çıxarır. • İrsən alınmış dəyərlərdən irəli gələn və qadınlarla uşaqların şəxsi, alınmış və intim xüsusiyyətlərini formalaşdıran mənsubiyyət və vahidlik hissini təmin edən özünəməxsusluq funksiyası. Faktiki olaraq bütöv ailədən məhrum olunmuş uşaqlar yaşadıqları ailəyə uyğunlaş- malı olurlar. • Uşağın ona qayğının göstərilməsini və onun böyüməsini təmin etməli olan hər iki valideyni vasitəsilə cəmiyyətə uyğunlaşması ilə əlaqədar funksiya. Uşaqlar öz atalarından heç bir tərbiyə almırlar. Nə qədər ki, yerdəyişmələri stimullaşdıran səbəblər mövcuddur, o qədər də miqrasiya prosesləri baş verəcək. Bununla əlaqədar olaraq bu məsələni və bu səbəbləri nəzərə almaq vacibdir. Bu baxım- dan sözügedən kateqoriyaya aid qadın və uşaqlara ünvanlı yardım göstərmək, ailə özəyini və onun dəyərlərini müdafiə etmək məqsədilə müvafiq sosial strategiyalar tələb olunur. Ailənin birliyi və bütövlüyünü təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikasında işlənib hazırlanan müvafiq miqrasiya siyasətlərində kişilərin xaricə miqrasiyası nəticəsində onların ölkədə qalan ailələrinin vəziyyəti nəzərə alınmalıdır. Belə ailələrin ehtiyacları müxtəlif siyasətlərə (miqra- siya, gender bərabərliyi və ailənin müdafiəsi, sosial təminat və s.) daxil edilməlidir, çünki müəyyən şəraitdə həmin ailələr risk qrupuna çevrilə bilərlər və hal-hazırda müşahidə olunan ərlərin miqrasiya modeli uzunmüddətli mənfi fəsadlarla nəticələnə bilər ki, bu fəsadlar da indidən nəzərə alınaraq mi- nimal bir səviyyəyə endirilməlidir. Azərbaycan kişilərinin iş üçün xaricə miqrasiyasının mənfi təsirini azaltmaq və onların vətəndə qalan ailə üzvlərinin üzləşdiyi çətin vəziyyətlərinin öhdəsindən gəlmək məqsədilə toplanmış məlumatlar aşağıda təsvir olunmuş tövsiyələritəqdim etmək imkanı verir:
- Ehtiyacı olan ailələri müəyyənləşdirmək və qiymətləndirmək, həmçinin “ölkədə qalan ailə” kateqoriyasını əhalinin həssas təbəqəsi kimi tanımaq məqsədilə xüsusi vasitələr tətbiq etmək; - Uşaqların böyüdülməsi və tərbiyələndirilməsində iştirak etməkdən ibarət atalıq vəzifəsindən boyun qaçıran kişilərin məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün konkret mexanizmləri müəyyənləşdirmək; 55 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat - Miqrantla onun həyat yoldaşı arasında faktiki əlaqələrin olmamasına dair faktların mövcud olduğu hallarda nikahın pozulması və əmlak bölgüsü üçün mexanizmləri özündə əks etdirən qanunvericilik bazasını təkmilləşdirmək. - Müvafiq çətinliklərlə üzləşən ailələrin Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən digər aidiyyatı dövlət və qeyri-dövlət orqanları ilə birgə müəyyənləşdirilməsi və qiymətləndirilməsi mexanizmlərini inkişaf etdirmək; - Xüsusən kənd yerlərində işlə təmin olunmuş qadınların sayının artmasına şərait yaradan və iq- tisadi sahədə qadınların səlahiyyətlərinin artırılması ilə bağlı (təhsil, yeni iş yerləri üzrə) proq- ramları işləyib hazırlamaq; - Faktlara əsaslanan müdafiə proqramları işləyib hazırlamaq və xaricdəki azərbaycanlı miqrant- ların Azərbaycanda qalan ailə üzvlərinin ehtiyaclarına uyğun müvafiq (işə düzəltmə, hüquqi məsləhət, o cümlədən, məhkəmədə hüquqi yardım, tibbi məsləhətlər, ailə konsultasiyaları və s.) xidmətlər göstərmək; - Müxtəlif məlumat kampaniyaları, o cümlədən, təhsil müəssisələrində müvafiq proqramlar vasitəsilə Azərbaycan cəmiyyətində gender bərabərliyini təşviq etmək. YERLİ İCRA HAKİMİYYƏTİ ORQANLARI ÜÇÜN: - Sosial sektorda işləyən əməkdaşlar ehtiyacı olan müvafiq ailələri müşahidə edərək onlara aid fakt- ları qeydə almalı və onları mövcud sosial xidmətlərə istiqamətləndirməlidirlər; - İqtisadi çətinliklərlə üzləşən müvafiq ailələr üçün icmada yaşayan digər ailələr tərəfindən yardım nəzərdə tutan dəstəkverici mexanizmləri inkişaf etdirmək; - İcma səviyyəsində qərarlar qəbul edərkən gender bərabərliyinə şərait yaratmaq və qadınların rəyini nəzərə almaq.
- Bütün qadınları, o cümlədən, sözügedən qadınları informasiya ilə və məsləhətlərlə (telefonla və ya on-layn rejimində) təmin edən mərkəzlər yaratmaq; - Qadınlara hüquqi yardım göstərən xidmətlər yaratmaq; bu cür xidmətlərə ehtiyacı olan qadınlar tərəfindən müraciətlərin sayını artırmaq məqsədilə; - Həssas qruplar, o cümlədən, müvafiq qadınlar üçün icmadaxili məsləhət xidmətlərini inkişaf etdirmək; - Xaricdəki miqrantların vətəndə qalan ailələrilə əlaqə saxlamaq imkanlarını yaratmaq; - Xaricdəki miqrantların vətəndə qalan ailələrinə təsir edən məsələlərə dair məlumatlandırma kam- paniyalarını KİV-lərlə və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ilə birgə həyata keçirmək; - Aşağıda sadalanan məsələlərə aid tədqiqatlar aparmaq: (i) ailə başçılarının miqrasiyasının uşaqlar üçün (psixoloji, sosial, tərbiyəvi, inkişaf, sağlamlıq və s.) fəsadları; (ii) xaricdəki azərbaycanlı miqrantların Azərbaycanda qalan yaşlı ailə üzvlərinin vəziyyəti; (iii) Azərbaycandan olan əməkçi miqrantların təyinat ölkələrində, xüsusən, Rusiya Federasiya- sında vəziyyəti; (iv) daxili miqrasiyanın ailələrə və icmalara təsiri; (v) həyat yoldaşlarının miqrasiyası səbəbindən ölkədə qalan və boşanmış qadınların müqayisəli təhlili; (vi) Azərbaycanın kənd və şəhər yerlərində qadınların şəxsi və ictimai həyatda hüquqları; (vii) Azərbaycan ailələrində dəyişikliklərə müvafiq dövlət siyasətlərinin cavab reaksiyası; (viii) Azərbaycanda gender siyasətlərinin səmərəliliyi; 56 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat - Qadınların iqtisadi sahədə səlahiyyətlərinin və icma tərəfindən qərar qəbul etmə proseslərindəki rolunun artırılmasına dair konkret proqramlara başlamaq; - Xaricdəki azərbaycanlı miqrantların Azərbaycanda qalan həyat yoldaşlarını əhatə edən qadınlar üçün sahibkarlıq proqramlarını işləyib hazırlamaq; - Müxtəlif proqramlar, o cümlədən, uşaqlar, qadınlar və s. üçün nəzərdə tutulmuş təhsil proqramla- rı vasitəsilə Azərbaycan cəmiyyətində gender bərabərliyini təşviq etmək.
- Xaricdəki azərbaycanlı miqrantların ölkədə qalan ailələrinə, bu ailələrin əlaqəyə və maddi dəstəyə olan ehtiyaclarına, o cümlədən, uşağın tərbiyə olunmasında atanın iştirakına aid məsələlərlə bağlı məlumatlandırma kampaniyalarını keçirmək. - Xaricdəki miqrantlarla onların vətənindəki ailələri arasında əlaqə saxlamaq üçün imkanlar ya- ratmaq.
57 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat ƏDƏBİYYAT Asiya İnkişaf Bankı, V. Rüstəmov “Mərkəzi və Cənubi Qafqazda beynəlxalq miqrantların pul köçürmələrinə dair tədqiqat – Azərbaycanda Beynəlxalq miqrantların pul köçürmələrinə və yoxsullu- ğa aid Ölkə Hesabatı”. 2007-ci il. A. Allahverənov, R. Əliyeva, T. Sadıqov “Mərkəzi və Şərqi Avropada miqrasiyanın və kənd- şəhər miqrasiyasının sosial təsiri. Azərbaycan üzrə Ölkə Hesabatı”. Aprel 2012-ci il. R. Əfəndiyev “Azərbaycanda miqrasiya məsələlərinə aid məlumatların toplanması”. CARIM East, 2011-ci il S. Rumyansev “Post-sovet Azərbaycandadiaspor quruculuğu”. CARIM East, 2011-ci il. L. Barbone, M. Bonç-Osmolovskiy, M. Luecke “Şərq Tərəfdaşlığı Ölkələrindən əmək miqrasi- yası: inkişaf yolu və daha yaxşı nəticələr üçün siyasət variantları” CASE, 2013-cü il. L. Barbone, M. Kahanes, K. Tsimmermann “Şərq Tərəfdaşlığı Ölkələrindən Avropa İttifaqına miqrasiya /daha yaxşı gələcək üçün variant”. SİAM, 2013-cü il. Ə. Süleymanov “Əmək miqrasiyasının Azərbaycan ailə təsərrüfatına təsiri”. QTRM. Z. Demendjiyeva “Beynəlxalq miqrasiyaya aid icmallar”. 2010-cu il. V. Tişkov, Z. Zayinçkovskaya, Q. Vitkovskaya “Keçmiş Sovet İttifaqı respublikalarında miqra- siya”. BMQK, 2005-ci il. BMqT “Vətəndən qürbətə: miqrasiyanın motivləri, marşrutları və metodları”. 2001-ci il. BMqT “Azərbaycan Respublikasında miqrasiya prosesləri: ölkə üzrə profillər”. 2008-ci il. I. Qanquli “Azərbaycanda miqrasiya prosesləri: təyinat ölkəsinə keçid?” IREX. Harvard Uni- versiteti, 2010-cu il. Estoniya Qadın Tədqiqatları və Resurs Mərkəzi, İnsanların Harmonik İnkişafı Cəmiyyəti və TASO Fondu “Cənubi Qafqazda miqrasiya prosesləri: Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan. 2008- 2009-cu illər üzrə sosioloji tədqiqatın nəticələri”. 2010-cu il. Dünya Bankı “Miqrasiya və pul köçürmələrinə dair Faktlar Toplusu”. 2011-ci il. BMTİP “Azərbaycan Respublikasında insan inkişafı haqqında Hesabat 2007. Azərbaycanda gender münasibətləri: meyllər və cəhdlər”. 2007-ci il. USAID “USAID üçün gender qiymətləndirilməsi/Qafqaz/Azərbaycan”. 2004-cü il. F.Vadean, M. Piraçia “Dairəvi miqrasiya və ya həmişəlik qayıdış: miqrasiyanın müxtəlif forma- larını nə müəyyən edir?” Kent Universiteti, İqtisadi Sənədlərin Müzakirəsi Fakültəsi. KDPE 09/12, 2009-cu il. A. Vəzirova “Pilot ərazidə kənd və rayon yerlərində yaşayan qadınların ehtiyaclarının və ma- raqlarının dəyərləndirilməsi. İctimai və iqtisadi həyatda iştirak”. 2011-ci il. Qanunvericilik sənədləri: 2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı. Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyası (2006-2015-ci illər). Azərbaycan Respublikasının “Məişət zorakılığının qarşısının alınması haqqında” Qanunu. Azərbaycan Respublikasının “Gender (kişi və qadınların) bərabərliyinin təminatları haqqında” Qanunu.
58 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyası Azərbaycan Respublikasının Miqrasiya Məcəlləsi Statistik məlumatlar: AQUPK-nın 2013-cü il iyulun 29-da baxılmış “http://www.scfwca.gov.az.” saytı. Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin 2013-cü il iyulun 10-11-də və sentyabrın 11-də baxılmış saytı: “http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/indexen.php.”, “http://www.azstat.org/publications/azfigures/2012/en/005en.shtml”, “http://www.azstat.org/statinfo/budget_households/en/index.shtml#”, “http://www.stat.gov.az/source/budget_households/indexen.php”. Rusiya Federasiyasının Dövlət Statistika Xidmətinin 2012-ci il sentyabrın 15-də baxılmış “http://www.gks.ru/bgd/regl/bl12-107.” saytı.
59 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat ƏLAVƏ Əlavə 1. Görüşlər keçirilmiş mütəxəssislər haqqında məlumat No. Təşkilatın adı Hal-hazırda tutduğu vəzifə Müvafiq sahədəki təcrübə II_E1 Vətəndaşların Əmək Hüquqlarının Müdafiə Liqası Hüquqşünas 20 il II_E2 Qafqaz Tədqiqat Resurs Mərkəzi – Azərbaycan Baş Proqram rəhbəri 11 il II_E3 Müstəqil konsultant Gender və İnkişaf Məsələləri üzrə beynəlxalq konsultant - II_E4 BMTƏF-in Azərbaycan Respubli- kasındakı Ölkə Nümayəndəliyi Proqram analitiki (Gender) 10 il II_E5 Rasional İnkişaf uğrunda Qadınlar Cəmiyyəti Sədr
11 il 60 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat QeYD: AZƏRBAYCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞAYAN AZƏRBAYCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBAYCANDA QALAN HƏYAT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat BMT-nin İnkişaf Proqramı Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri, AZ1001, BMT-nin 50 illiyi adına küç. 3 Tel.: +994 12 498 98 88 Faks: +994 12 492 24 91 E-poçt: receptionist@un-az.org az.undp.org www. BMqT-nin Azərbaycan Respublikasındakı Nümayəndəliyi Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri, AZ 1069, Yaşar Hüseynov küç. 18 Tel:
+994 12 4659071/72 Faks:
+994 12 4659073 E-poçt: iombaku@iom.int www.iom.int, www.iom.az Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|