Azərbaycandan kənarda iŞLƏYƏn və yaşayan azərbaycanli miqrantlarin azərbaycanda qalan həyat yoldaşlari və
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat
- 1.4. Miqrasiya sahəsində aparılmış əvvəlki tədqiqatlar
- 1.5. Miqrantların profilləri
- 1.6. Əmək miqrasiyasının ailələrə təsiri
18 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat hissəsi isə (1%-dən az) biznesdə sərmayə kimi istifadə olunur. 28 Tədqiqatın bəzi hissələrində ölkədə qalan miqrant ailələri üzvlərinin pul köçürmələrindən asılılığı 29 və pul köçürmələrinin yoxsulluğun azaldılmasındakı rolu qeyd olunur. 30
1.4. Miqrasiya sahəsində aparılmış əvvəlki tədqiqatlar Qeyd etmək lazımdır ki, bu günədək Azərbaycanda miqrasiya ilə bağlı məhdud sayda tədqiqat aparılıb. Son bir neçə il ərzində Azərbaycandan miqrasiya ilə bağlı tədqiqatların ümumi həcminin artması faktına baxmayaraq, bu sahədə məlumat çatışmazlığı hələ də hiss olunmaqdadır. Axır vaxt- lar aparılmış tədqiqatlardan bir neçəsi Azərbaycanda son zamanlar baş verən iqtisadi dəyişikliklərə xüsusi diqqət yetirir: neft sektorunun inkişafı və immiqrasiya axınının artımı; 31 ölkə üzrə əmək ba- zarı və emiqrasiyanın təsiri altında olan sosial inkişaf tendensiyaları və miqrasiyanın həssas qruplara (qadınlara, uşaqlara, yaşlılara, münaqişə nəticəsində öz yerlərini tərk etmiş qaçqınlar və məcburi köçkünlərə və s.) təsiri; 32 miqrasiya proseslərinin, siyasətlərinin, planlarının dəyəri və faydası və əmək bazarının tendensiyaları. 33
Mövcud tədqiqatlar diqqəti itələyici-cəlbedici amillər nöqteyi-nəzərindən miqrasiya proseslərinin səbəblərinə yönəldir. Bu baxımdan itələyici amillər arasında iqtisadi amilləri, maddi vəziyyəti yaxşılaşdırmaq istəyini, işsizliyin yüksək səviyyədə olmasını, tanışların və ya qohumların xaricdə yaşamasını, həmçinin Dağlıq Qarabağdakı münaqişəni qeyd etmək olar. Bununla yanaşı, etnik və sosial amillər də mövcuddur. 34 Cəlbedici amillər təyinat ölkəsindən asılı olaraq dəyişir. Məsələn, Rusiya Federasiyası ilə bağlı cəlbedici amillər şəxsi və cəmiyyətdaxili əlaqələrdən, istifadə olunan ümumi danışıq dilindən, ümumi tarixdən və vizasız rejimdən ibarətdir. 35 Türkiyəyə aid cəlbedici amilləri təyinat ölkəsinə getmək və bu ölkədə qalmaq üçün sadə şərtlərlə (sadələşdirilmiş viza rejimilə) və iki ölkə arasında tarixi, sosial və mədəni oxşarlıqlarla xarakterizə etmək olar. Eyni zamanda, mədəni və dil oxşarlıqları türk miqrantların çoxluq təşkil etdikləri Almaniyaya miqrasiya üçün cəlbedici amillər arasında qeyd olunur. 36
Əməkçi miqrantların profillərinə aid rəsmi məlumatlar mövcud deyil. Azərbaycandan gedən miqrantların profillərinə dair də dəqiq məlumatlar əldə etmək çətindir. Mövcud məlumatlar isə yal- nız daimi yaşayış üçün başqa ölkəyə qanuni şəkildə miqrasiya etmiş insanlar haqqında informa- siyanı özündə əks etdirir. 2009-2011-ci illər ərzində xaricdə məskunlaşmış qanuni emiqrantların sayı ilə bağlı məlumatların təhlili bu cür emiqrantlar arasında qadınların üstünlük təşkil etdiyini göstərir (müvafiq olaraq 2009-cu ildə 55%, 2010-cu ildə 56% və 2011-ci ildə 52%). 37 Bu faiz nisbəti əhalinin ümumi sayında qadınlarla kişilərin faiz nisbətilə müqayisədə bir qədər yüksəkdir (2009-cu ildə əhalinin 51%-i qadınlar, 49%-i isə kişilər təşkil edirdi). Emiqrantların çoxu (82%) əsasən 25-29 və 30-34 yaşları arasındadır və əksəriyyəti (59%) şəhər yerlərindəndir. 38 28 V. Rüstəmov “Mərkəzi və Cənubi Qafqazda beynəlxalq miqrantların pul köçürmələrinə dair tədqiqat – Azərbaycanda beynəlxalq miqrantların pul köçürmələrinə və yoxsulluğa aid Ölkə Hesabatı”. Asiya İnkişaf Bankı, 2007-ci il. 29
BMQK, V. Tişkov, Z. Zayinçkovskaya, Q. Vitkovskaya “Keçmiş Sovet İttifaqı respublikalarında miqrasiya”, səh.27- 28. 2005-ci il 30
A. Allahverənov, R. Əliyeva, T. Sadıqov “Mərkəzi və Şərqi Avropada miqrasiyanın və kənd-şəhər miqrasiyasının so- sial təsiri. Azərbaycan üzrə Ölkə Hesabatı””, səh.18. Aprel 2012-ci il. 31
IREX, I. Qanquli “Azərbaycanda miqrasiya prosesləri: təyinat ölkəsinə keçid?” Harvard Universiteti. 32
A. Allahverənov, R. Əliyeva, T. Sadıqov “Mərkəzi və Şərqi Avropada miqrasiyanın və kənd-şəhər miqrasiyasının so- sial təsiri. Azərbaycan üzrə Ölkə Hesabatı”. Aprel 2012-ci il. 33
SİAM, A. Allahverənov, E. Hüseynov “Avropa Birliyi və Şərq Tərəfdaşlığı Ölkələri arasında əmək miqrasiyasının dəyəri və faydası: Azərbaycan üzrə Ölkə Hesabatı”. 2013-cü il. 34
BMqT “Vətəndən qürbətə: miqrasiyanın motivləri, marşrutları və metodları” 2001-ci il. 35
IREX, I. Qanquli “Azərbaycanda miqrasiya prosesləri: təyinat ölkəsinə keçid?”, səh.2. Harvard Universiteti. 36
“Cənubi Qafqazda miqrasiya prosesləri: Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan”, səh.19. 2008-2009-cu illər. 37
2013-cü il iyulun 10-da baxılmış “http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/indexen.php.” saytı. 38
Müvafiq məlumatlar 2011-ci il üzrə hesablanmışdır. 19 AZƏRBA YCANDAN KƏNARDA İŞLƏYƏN VƏ YAŞA YAN AZƏRBA YCANLI MİQRANTLARIN AZƏRBA YCANDA QALAN HƏY AT YOLDAŞLARI VƏ DİGƏR AİLƏ ÜZVLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ haqqında Tədqiqata dair Hesabat 39
SİAM, L. Barbone, M. Kahanes, K. Tsimmermann “Şərq Tərəfdaşlığı Ölkələrindən Avropa İttifaqına miqrasiya /daha yaxşı gələcək üçün variant”, səh. 30. 40
Estoniya Qadın Tədqiqatları və Resurs Mərkəzi, İnsanların Harmonik İnkişafı Cəmiyyəti və TASO Fondu “Cənubi Qaf- qazda miqrasiya prosesləri: Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan. 2008-2009-cu illər üzrə sosioloji tədqiqatın nəticələri.” Z. Demendjiyeva “Beynəlxalq miqrasiyaya aid icmallar”. Praqa, 2010-cu il. 41
42
QTRM, Ə. Süleymanov “Əmək miqrasiyasının Azərbaycan ailə təsərrüfatına təsiri”. 43
BMTİP “Azərbaycan Respublikasında insan inkişafı haqqında Hesabat 2007. Azərbaycanda gender münasibətləri: meyllər və cəhdlər”, səh.52. 44
QTRM, Ə. Süleymanov “Əmək miqrasiyasının Azərbaycan ailə təsərrüfatına təsiri”, səh.11. Əmək miqrasiyası axınlarında isə kişilər çoxluq təşkil edirlər. Ən son hesablamalara əsasən əməkçi miqrantların 85%-i kişilərdir. 39 Üç Cənubi Qafqaz ölkəsində (Azərbaycanda, Gürcüstanda və Ermənistanda) aparılmış və ev təsərrüfatlarına aid tədqiqatlar da bu faktı aşkar etmişdir. 40 Ev təsərrüfatlarına aid tədqiqatlar Cənubi Qafqazdan, o cümlədən, Azərbaycandan miqrasiya axın- larının əsasən kişilərdən ibarət olduğunu nümayiş etdirir; miqrasiya edən kişilər ölkədə qalanlarla müqayisədə daha yaşlı və az ixtisaslıdırlar. Kişilərin miqrasiyası gender “ənənələrilə” izah olunur və bu ənənələrə əsasən kişilər ailə başçısı hesab olunurlar. Ailə başçısı və onun oğlanları daha çox miqrasiyaya meyllidirlər. Konkret olaraq Azərbaycana gəldikdə miqrasiya prosesləri öz başlanğıcını əsasən kəndlərdən götürür, çünki böyük şəhərlərdə nisbətən çox iş imkanı mövcuddur. Azərbaycandan gedən miqrantların böyük əksəriyyəti xaricdə müvafiq rəsmi müqavilələri ol- madan işləyirlər. Miqrasiya dövrü orta hesabla 3,6 il davam edir. Tədqiqatlar zamanı əldə olunmuş bəzi məlumatlara əsasən bu qəbul edən ölkələrin əmək bazarlarında “kölgə” sektorunun hökmranlığı ilə, əmək miqrasiyasına aid mövcud normativ hüquq səhəsindəki uyğunsuzluqlarla və əmək bazarla- rındakı sui-istifadələrlə izah olunur. 41
1.6. Əmək miqrasiyasının ailələrə təsiri Aparılmış tədqiqatların çox az bir sayı nəsillərə və ailə strukturlarına aid dəyişiklikləri ön plana çəkərək əmək miqrasiyasının azərbaycanlı ailələrə təsiri məsələlərinə xüsusi diqqət yetirir. 42 Nata- mam ailələrin sayının çoxalması, ailədaxili əlaqələrdə baş verən mühüm dəyişikliklər, ərlə arvadın ayrı yaşaması və boşanma hallarının artması, həmçinin uşaqların təhsilində baş verən dəyişikliklər səbəbindən miqrasiya 3-4 nəsildən formalaşmış ailələrin qısa bir zaman ərzində 2 və ya hətta 1 nəsillik ailələrə sürətlə çevrilməsinə gətirib çıxarmışdır. Bunun nəticəsində son bir neçə il ərzində azərbaycanlı ailələrin modeli dəyişmişdir. Ər-arvaddan və nikaha daxil olmamış uşaqlardan ibarət azsaylı ailələrdə yaşayan azərbaycanlıların sayı artmaqdadır. Geniştərkibli ailələrin sayı isə, xüsusən şəhər yerlərində azalmaqdadır. Müvafiq olaraq ailənin tərkibi də dəyişir. 2009-cu ildə həyata keçiril- miş əhalinin siyahıya alınmasına əsasən 4 və ya daha çox uşaqdan ibarət ailələrin sayı ailələrin ümu- mi sayından kənd yerlərində 11,0%, şəhər yerlərində isə 8,3% təşkil edirdi (1999-cu ildə aparılmış əhalinin siyahıya alınmasına görə bu rəqəmlər müvafiq olaraq 20,1% və 13,5%-ə bərabər idi). 43
azərbaycanlı ailələrə təsiri vurğulanır. Qadınların əksəriyyəti evdar olduğundan ərləri tərəfindən göndərilən pul köçürmələrindən asılı vəziyyətə düşürlər. Bununla yanaşı, bir sıra qadınlar (28%) həyat yoldaşları xaricə getdikdən sonra düşdükləri vəziyyətə uyğunlaşa bilmirdilər və müvafiq QHT-lərin yardımı və dəstəyi sayəsində düşdükləri vəziyyətdən çıxa bilmişdirlər. 44 Eyni zamanda, öz ərlərinin miqrasiyası işləyən qadınları işdən çıxaraq özlərini ev işlərinə və uşaqlarının təhsilinə həsr etməyə məcbur etmişdir. Qadının xaricə gedən həyat yodaşını müşayiət etməmək və Azərbaycanda qalmaq qərarı adətən onun analıq vəzifəsilə, bəzi hallarda isə həyat yoldaşının onu va ya bütün ailəsini özü ilə xaricə apar- maq istəyində olmaması ilə izah olunur.
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|