Axlaq sayesinde indd
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ْﻦَﻤَﻛ َنﺎﻛ ُهﺎﺸْﻓَﺎَﻓ ًا ْيرَﺧ َﻊِﻤَﺳ ْﻦَﻣَو ،ﺎﻫﺎﺗَا ْﻦَﻤَﻛ َنﺎﻛ ﺎﻫﺎﺸْﻓَﺎَﻓ ًﺔ َﺸِﺣﺎﻓ َﻊِﻤَﺳ ْﻦَﻣ ُﻪَﻠِﻤَﻋ
- 3. Hicrət – çirkin mühitdən uzaqlaşmaq
- {نوُﺪُﺒْﻋﺎَﻓ َيﺎﱠﻳِﺈَﻓ ٌﺔَﻌِﺳاَو ِﴈْرَ ﱠنِإ اﻮُﻨَﻣآ َﻦﻳِﺬﱠﻟا َيِدﺎَﺒِﻋ ﺎَﻳ} (Ey iman gətirən bəndələrim! Şübhəsiz ki, Mənim
- ْﻦَﻋ ْﻢُﻛﻮُﻨِﺘْﻔَﻳ ْنَا ْﻢُﻫﻮُﻤُﺘْﻔِﺧ ْنِﺎَﻓ ِكﻮُﻠُﻤْﻟا َﻦِﻣ ِﻖ ْﺴِﻔْﻟا َﻞْﻫَا اﻮُﻌﻴِﻄُﺗ ﻻ ٌﺔﻌ ِﺳاو ﴈْرَا ﱠنِﺎَﻓ ﻢُﻜِﻨﻳِد
- KLASSİK ALİMLƏRİN NƏZƏRİNDƏ ƏXLAQIN ÜSULLARI
24 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат “Üç nəfərə ehtiram düşmür: “Bidət qoyana, zülmkar rəhbərə və açıq-aşkar günah edənə!” 1 Hətta cəmiyyət arasında fikirləri bulandıran, ətrafdakılara əyri və pis yolları aşılaya bilən hər hansı bihudə və nalayiq söz danışmaq da İslam baxımından qadağandır. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurur: ْﻦَﻤَﻛ َنﺎﻛ ُهﺎﺸْﻓَﺎَﻓ ًا ْيرَﺧ َﻊِﻤَﺳ ْﻦَﻣَو ،ﺎﻫﺎﺗَا ْﻦَﻤَﻛ َنﺎﻛ ﺎﻫﺎﺸْﻓَﺎَﻓ ًﺔ َﺸِﺣﺎﻓ َﻊِﻤَﺳ ْﻦَﻣ ُﻪَﻠِﻤَﻋ “Pis bir sözü eşidib faş edən, onu yerinə yetirən kimi və yaxşı bir söz eşidib onu faş edən də onu yerinə yetirən kimidir.” 2 Bir sözlə, çirkin və xəstə mühiti islah etmək, fitnə- fəsadın yayılmasının qarşısını almaq əxlaqi dəyərləri qoruyan mühüm amillərdən biridir və bunsuz insan özü və başqalarının əxlaqında tam dəyişiklik yarada bilməz. Demək, xəstəliklərlə mübarizə zamanı mikrobların aradan qaldırılmasına əhəmiyyət verildiyi kimi, ictimai mühiti də qorumaq üçün onun gigiyenasına əhəmiyyət vermək lazımdır. 3. Hicrət – çirkin mühitdən uzaqlaşmaq: Öncə deyildiyi kimi, mühitin islahı son dərəcə əhəmiyyət daşıyır. Lakin müxtəlif səbəblər üzündən lazımı şərait olmadıqda, insanın orada qalması fitnə-fəsada düşməsinə səbəb ola bilər ki, bu zaman mütləq sağlam və təmiz mühitə köç etmək lazımdır. Biz bu məsələnin bənzərini eynilə bəzi xəstəliklərdə də görə bilərik. Belə ki, çox vaxt həkimlər xəstələrə təbiətin müxtəlif 1 . Yenə orada, səh.605. 2 . Yenə orada, səh.609. Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 25 guşələrinə çəkilməyi məsləhət görürlər. “Hicrət və köç” məsələsi İslamda xüsusi əhəmiyyət daşıyır və doğrusu, İslam tarixinin əsası da onunla başlanır. İslam Peyğəmbərinin (s) Məkkədən Mədinəyə hicrəti, məhz iman və fəziləti yaymaq üçün çirkin bir mühitdən təmiz və münasib bir mühitə köçü deməkdir. Bir qrup doğru və həqiqi müsəlmanların Peyğəmbəri- Əkrəmin (s) əmri ilə Məkkədən Həbəşəyə hicrəti də bunun başqa bir nümunəsidir. İslam tarixində ilk müsəlman mühacirlərinin adı xüsusi qeyd edilir və Qurani-Kərimdə onlar haqda çoxlu ayə müşahidə olunur. Günah və şirklə dolu məntəqədən təmiz və sağlam bir yerə hicrətə dair çoxlu hədislər vardır ki, onun əhəmiyyətini daha da artırır. “Məcməül-bəyan” kitabında {ًﺔَﻌَﺳَو اًيرِﺜَﻛ ًماَﻏاَﺮُﻣ ِضْرَﻷا ِﰲ ْﺪِﺠَﻳ ِﻪّﻠﻟا ِﻞﻴِﺒَﺳ ِﰲ ْﺮِﺟﺎَﻬُﻳ ﻦَﻣَو} (Allah yolunda hicrət edən şəxs yer üzündə çoxlu sığınacaq və genişlik tapar!) 1 – ayəsinin təfsirində Peyğəmbəri-Əkrəmdən (s) belə nəql olunur: َﺐَﺟْﻮَﺘْﺳا ِضْرَ ْﻻا َﻦِﻣ ًا ْﱪِﺷ َنﺎﻛ ْنِا َو ٍضْرَا ﱃِا ٍضْرَا ْﻦِﻣ ِﻪِﻨﻳِﺪِﺑ ﱠﺮَﻓ ْﻦَﻣ ٍﺪﱠﻤَﺤُﻣ َو َﻢﻴِﻫاﺮْﺑِا َﻖﻴِﻓَر َنﺎﻛ َو َﺔﱠﻨَﺠْﻟا “Öz dini üçün bir məntəqədən başqa məntəqəyə – bir qarış belə – hicrət edən şəxsin behiştə getməsi qətidir və o, İbrahim və Mühəmmədlə (hicrət edən iki böyük peyğəmbər) birgə olacaq.” 2 Hədisdə qeyd olunan “və in kanə şibrən” (bir qarış 1 . “Nisa” surəsi, ayə 100. 2 . “Biharul-ənvar”, 19-cu cild, səh.31. 26 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат belə) – ibarəsi bu məsələyə bir daha təkiddir. Hicrət edən şəxsi iki böyük peyğəmbərə qovuşduran amil onun (Allah yolunda) hicrətidir. Tarixə görə, İbrahim peyğəmbər bütpərəst nəmrudçuların mərkəzi sayılan Babildən Şam və Fələstinə, İslam Peyğəmbəri (s) isə Məkkədən Mədinəyə hicrət etmişdir. Əli ibn İbrahim öz “Təfsir” kitabında {نوُﺪُﺒْﻋﺎَﻓ َيﺎﱠﻳِﺈَﻓ ٌﺔَﻌِﺳاَو ِﴈْرَ ﱠنِإ اﻮُﻨَﻣآ َﻦﻳِﺬﱠﻟا َيِدﺎَﺒِﻋ ﺎَﻳ} (Ey iman gətirən bəndələrim! Şübhəsiz ki, Mənim yerim genişdir. Buna görə də yalnız Mənə ibadət edin!) – ayəsinin təfsirində imam Həsən Əskəridən (a) belə bir hədis nəql edir: ْﻦَﻋ ْﻢُﻛﻮُﻨِﺘْﻔَﻳ ْنَا ْﻢُﻫﻮُﻤُﺘْﻔِﺧ ْنِﺎَﻓ ِكﻮُﻠُﻤْﻟا َﻦِﻣ ِﻖ ْﺴِﻔْﻟا َﻞْﻫَا اﻮُﻌﻴِﻄُﺗ ﻻ ٌﺔﻌ ِﺳاو ﴈْرَا ﱠنِﺎَﻓ ﻢُﻜِﻨﻳِد “Fasiq hökmdarlara itaət etməyin. Əgər onların sizi pak dininizdən çıxaracağından qorxsanız, (hicrət edin,) çünki Mənim yerim genişdir!” Hər bir günah və fəsada çəkə bilən məclislərdən uzaq olmaq, naməhrəmlərlə bir otaqda tək qalmamaq və s. kimi İslam göstərişlərinə görə, bunlar da bir növ günah və azğınlıq məntəqəsindən kiçik hicrət sayılır və sözsüz, burada əxlaqi dəyərləri qorumağın, günahdan çəkinməyin əhəmiyyəti nəzərdə tutulur. Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 27 KLASSİK ALİMLƏRİN NƏZƏRİNDƏ ƏXLAQIN ÜSULLARI Burada hər şeydən əvvəl alimlərin əxlaq üsulları haqda fikir və mülahizələrinə nəzər yetirəcək, onların bu məsələ ilə bağlı nəzərlərini qısa da olsa araşdıracağıq. Əxlaq alimləri əxlaqi fəzilətləri dörd əsas üsul üzərində yekunlaşdırırlar: 1. Hikmət (zəka); 2. İffət; 3. Şücaət; 4. Ədalət; Onlar bu üsulları qərizə və hiss üzvlərinin ifrat və təfrit dərəcələri arasındakı orta hədd sayır və hər bir fəzilətin müqabilində iki rəzil və mənfi sifəti də qeyd edirlər: 1. Hikmət – əşyaları olduğu kimi ayırd və dərk etmək, şüurda mötədillik deməkdir. Onun ifrat tərəfi bir növ “sofizm”, yəni hər şeyə həddən artıq tərəddüdlə yanaşmaq, ehtimallara əsaslanmaq, şəkk- şübhə yaratmaq, düzgün nəzəriyyələrdən yayınmaq, təfrit tərəfi isə nadanlıqdır. Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|