Axlaq sayesinde indd
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ِبﺎﻌ ﱢﺸﻟا َﻦِﻣ ٍﺐْﻌِﺷ ِﰲ ٌلِﺰَﺘْﻌُﻣ ٌﻞُﺟَر : َلﺎﻗ ؟ْﻦَﻣ ﱠﻢُﺛ : َﻞﻴِﻗ .ﱃﺎﻌَﺗ ِﻪﻠﻟا ِﻞﻴِﺒَﺳ ِﰲ ِهﱢ َﴍ ِﰲ َسﺎّﻨﻟا ُعَﺪَﻳ َو ُﻪﱠﺑر ُﺪُﺒْﻌَﻳ
- ْﻦَﻤِﻟ بىﻮُﻃ ﺎﻴَﻓ ِﻪِﺘَﺳاﺮَﺤِﺑ ٌسَِﱰْﺤُﻣ َو ِﻪﻠﻟا ِﻦ ْﺼِﺤِﺑ ٌﻦ ﱢﺼَﺤَﺘُﻣ ِﺔَﻟْﺰُﻌْﻟا ُﺐِﺣﺎﺻ ًﺔَﻴِﻧﻼَﻋ َو ًاّ ِﴎ ِﻪِﺑ َدﱠﺮَﻔَﺗ
- Mədəni-ictimai təfəkkürün tərəfdarlarının dəlilləri
- ِمﻼْﺳِ ْﻻا ِﻦِﻃاﻮَﻣ ِﺾْﻌَﺑ ِﰲ ْﻢُﻛِﺪَﺣَا ُ ْﱪ َﺼَﻟ ،ْﻢُﻜْﻨِﻣ ٌﺪَﺣَا ﻻ َو َﺖْﻧَا ْﻞَﻌْﻔَﺗ ﻻ ًﺎﻣﺎﻋ َينِﻌَﺑْرَا ْﻢُﻛِﺪَﺣَا ِةَدﺎﺒِﻋ ْﻦِﻣ ٌ ْيرَﺧ
36 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат sığının ki, Rəbbiniz sizə Öz rəhmətindən əta etsin!” 1 Bu ayə də “Əshabi-kəhf”in cəmiyyətdən uzaqlaşıb, bir guşəyə – mağaraya üz tutduqları zaman ilahi lütf və mərhəmətə şamil olduqlarına dəlalət edir. َو ِﻪ ِﺴْﻔَﻨِﺑ ٌﺪِﻫﺎﺠُﻣ ٌﻦِﻣْﺆُﻣ : َلﺎﻗ ؟ ُﻞ َﻀْﻓَا ِسﺎّﻨﻟا ﱡيَا :(ص)ِﻪﻠﻟا ِلﻮُﺳَﺮِﻟ َﻞﻴِﻗ ِبﺎﻌ ﱢﺸﻟا َﻦِﻣ ٍﺐْﻌِﺷ ِﰲ ٌلِﺰَﺘْﻌُﻣ ٌﻞُﺟَر : َلﺎﻗ ؟ْﻦَﻣ ﱠﻢُﺛ : َﻞﻴِﻗ .ﱃﺎﻌَﺗ ِﻪﻠﻟا ِﻞﻴِﺒَﺳ ِﰲ ِهﱢ َﴍ ِﰲ َسﺎّﻨﻟا ُعَﺪَﻳ َو ُﻪﱠﺑر ُﺪُﺒْﻌَﻳ 3. “Peyğəmbəri-Əkrəmdən (s) “İnsanların ən fəzilətlisi kimdir?” – deyə soruşulduqda, o həzrət buyurdu: “Mal və canı ilə Allah yolunda cihad edən mömin şəxs!” Soruşdular: “Ondan sonra (fəzilətli şəxs) kimdir?” Həzrət buyurdu: “Cəmiyyətdən ayrılıb, bir dağ yamacında Allaha ibadət edən və camaatın da onun şərindən amanda qalan şəxs!” 2 Bu hədisə görə də “cihad”dan sonra bir tərəfə çəkilib fərdi və guşənişin həyat tərzi keçirmək xüsusi qiymətləndirilir. 4. “Misbahuş-şəriət” kitabında imam Sadiqin (ə) belə buyurduğu nəql olunur: ْﻦَﻤِﻟ بىﻮُﻃ ﺎﻴَﻓ ِﻪِﺘَﺳاﺮَﺤِﺑ ٌسَِﱰْﺤُﻣ َو ِﻪﻠﻟا ِﻦ ْﺼِﺤِﺑ ٌﻦ ﱢﺼَﺤَﺘُﻣ ِﺔَﻟْﺰُﻌْﻟا ُﺐِﺣﺎﺻ ًﺔَﻴِﻧﻼَﻋ َو ًاّ ِﴎ ِﻪِﺑ َدﱠﺮَﻔَﺗ “Guşənişin həyatı seçən şəxs Allahın qalasına sığınmışdır. Xoş olsun aşkar və gizlində Allahla birgə olanların halına!” 3 1 . “Kəhf” surəsi, ayə 16. 2 . “Məhəccətül-beyza”, 4-cü cild, səh.9. Bu hədisin ravisi Əbu Səid Xudridir və “Ehyaül-ülum” kitabının haşiyəsində də nəql olunmuşdur. 3 . “Biharul-ənvar”, 70-ci cild, səh.110. Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 37 Mədəni-ictimai təfəkkürün tərəfdarlarının dəlilləri Yuxarıdakı guşənişin həyat üçün qeyd edilən fayda və müsbət təsirlərin müqabilində belə həyat tərzinin müxtəlif zərərləri də vardır ki, ictimai əlaqələrin faydaları kənarında onları ictimai həyatın üstünlüyü dəlillərindən hesab etmək olar: 1. İctimai həyatın dəyər və əhəmiyyətini bildirən ilk məsələ odur ki, əxlaqi fəzilət və səciyyələrin çoxunu yalnız ünsiyyətdə qazanmaq olur və bu da fərdi həyat tərzində mümkün deyil. Çünki bu səciyyələrin çoxu – təvazökarlıq, məhəbbət, fədakarlıq, əfv və güzəşt, səxavət, səbir, qəzəbə qalib gəlmək, şəfqət, mehribanlıq, nəfsi ələ almaq və s. xüsusiyyətlər digər insanlarla əlaqə və münasibətlər zamanı tapılır ki, onları qazanmaq üçün insanlarla birgə yaşamaq lazımdır. Bir də ki, cəmiyyətdən uzaq olan fərdi həyat tərzində həsəd və paxıllıq, təkəbbür, yalan, qeybət və bu kimi hallardan kənar qalmaq həqiqətdə fəzilət deyil və artıq burada onların mənası da yoxdur. Bu, eynilə bir şəxsin iffət və paklığa zidd əməldən xilas olması üçün özünü bir sıra əzalarından məhrum etməsinə bənzəyir. O şəxs müəyyən çirkinliklərdən amanda qalsa da, onun paklığı burada fəzilət yox, bir növ qorunmaqdır. Fəzilət isə odur ki, insan cəmiyyətdə yaşadığı halda, Yusif peyğəmbər kimi, həssas mövqelərdə öz nəfsinə hakim kəsilib, iffətə zidd rəftar etməsin. Bu da göstərir ki, bir çox dəyər və əxlaqi fəzilətləri qazanması üçün birgə yaşayış və camaatla ünsiyyətdən başqa yolu yoxdur. Başqa sözlə, bu səciyyəvi xüsusiyyətlər ehtiras və fitnə-fəsadla mübarizə zamanı kəsb edilir. Necə ki, 38 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат ağaclar küləklər vasitəsilə möhkəmlənir, inkişaf edir və ucalır. Əgər onlar bağlı mühitdə becərilsə, həmin möhkəmliyi itirəcək. Eləcə də bir tərəfə çəkilib fərdi həyat tərzi keçirənlər tədricən bir çox ruhi-əxlaqi keyfiyyətləri əldən verirlər. Bəlkə də aşağıdakı hədis elə bu həqiqətə toxunur: Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) dövründə müsəlmanlar- dan biri ibadət məqsədilə camaatdan ayrılıb, bir dağa çəkildi. Onu Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) yanına gətirdikdə, Həzrət buyurdu: ِمﻼْﺳِ ْﻻا ِﻦِﻃاﻮَﻣ ِﺾْﻌَﺑ ِﰲ ْﻢُﻛِﺪَﺣَا ُ ْﱪ َﺼَﻟ ،ْﻢُﻜْﻨِﻣ ٌﺪَﺣَا ﻻ َو َﺖْﻧَا ْﻞَﻌْﻔَﺗ ﻻ ًﺎﻣﺎﻋ َينِﻌَﺑْرَا ْﻢُﻛِﺪَﺣَا ِةَدﺎﺒِﻋ ْﻦِﻣ ٌ ْيرَﺧ “Nə sən, nə də sizlərdən (müsəlmanlar) heç biriniz belə bir iş görməsin. Çünki bəzən İslama görə sizlərdən birinizin dözüm və səbri qırx ilin ibadətindən yaxşıdır!” Bu hədislə fərdi və guşənişin həyat tərzinin tərəfdarlarının birinci dəlilinin cavabı aydınlaşır. 2. Cəmiyyətdən uzaq fərdi həyat tərzində bir sıra fikri azğınlıqlar yaranır ki, insan nə qədər ağıllı olsa da, yenə səhvlərdən yaxa qurtara bilmir. Bu səhvlər yalnız başqaları ilə ünsiyyətdə üzə çıxır və insan onları başa düşür. Cəmiyyətdən ayrılıb fərdi həyat sürən insan isə islahdan yayınıb öz azğın yoluna davam edir və bir o qədər də haqq yoldan uzaqlaşır. Bəzən azğın düşüncələri onu tamamilə səhv nəticələrə yuvarlayır. Demək, cəmiyyətdən uzaq düşüb fərdi həyat tərzi tərəfdarlarının “İnsan tək və guşənişin olduqda, yaxşı təfəkkür edir, düşünür!” – fikri tam səhvdir. Çünki təklikdə azğınlığın təhlükəsi daha çoxdur. Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 39 3. Fərdi və guşənişin həyat tərzində insanın düçar olduğu böyük eyiblərdən biri də xudbinliyi və özünüsevməsidir. İnsanın özünə rəğbəti hissi, adətən, onu özünə və öz xasiyyətlərinə həddən artıq bağlayır, bu hiss həqiqətdə bir mikroskop kimi onun elm və bacarığını olduğundan daha böyük, eyiblərini isə olduğundan daha kiçik göstərir. Beləliklə, bu hisslər onda özünüsevmə və xudbinlik xüsusiyyətlərini dirçəldir. Buna əks olaraq insan ictimai həyat və başqaları ilə birgə yaşayışda özünü olduğu kimi tanıyır, öz kamal və bacarığından, eləcə də eyib və nöqsanlarından xəbərdar olur, ondan üstün və fəzilətli olanlarla üzləşdiyi zaman öz eyib və nöqsanlarını başa düşür. Bu isə xudbinliyin kökünü qırır, yaxud azaldır. Halbuki cəmiyyətdən ayrılıb bir guşəyə çəkilənlərin çoxları bəzən qəribə iddialara düşürlər ki, bu da onların sərt xudbinliyini göstərir. Yeri gəlmişkən, buradan aydınlaşır ki, ictimai əlaqələrin böyük faydalarından biri də insanın öz eyiblərini sezə bilməsidir. Xalq, xüsusilə insanı bəyənməyənlər, yaxud düşmənləri onun eyibləri üçün gözəl ayna sayılır, bəlkə də onlar olmadıqda, bir çox eyibləri həmişəlik gizli qalır, bir guşədə tək-tənha həyat sürməklə bu aynanı sındırmış olur və getdikcə ruhi surəti aynaya əsla baxmayanların çirkin surətinə düşür! 4. Ətrafdakılara qarşı bədbinlik: Cəmiyyətdən ayrılıb bir tərəfə çəkilməyin, guşənişin həyat tərzi keçirməyin eyib və nöqsanlarından biri də xalqa qarşı bədbinlikdir ki, həqiqətdə bu xislət də xudbinlikdən Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|