Axlaq sayesinde indd
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səadət və xoşbəxtlik
- Səadət yalnız ruhi yönəmi malikdir
- Mötədil və orta mövqeli məktəb
- َﻦِﻤَﻓ اًﺮْﻛِذ ﱠﺪَﺷَأ ْوَأ ْﻢُﻛءﺎَﺑآ ْﻢُﻛِﺮْﻛِﺬَﻛ َﻪّﻠﻟا ْاوُﺮُﻛْذﺎَﻓ ْﻢُﻜَﻜِﺳﺎَﻨﱠﻣ ﻢُﺘْﻴ َﻀَﻗ اَذِﺈَﻓ}
- ﻦﱠﻣ ﻢُﻬْﻨِﻣِو ٍقَﻼَﺧ ْﻦِﻣ ِةَﺮِﺧﻵا ِﰲ ُﻪَﻟ ﺎَﻣَو ﺎَﻴْﻧﱡﺪﻟا ِﰲ ﺎَﻨِﺗآ ﺎَﻨﱠﺑَر ُلﻮُﻘَﻳ ﻦَﻣ ِسﺎﱠﻨﻟا
- “İnsanların bəzisi “Ey Rəbbimiz, bizə bu dünyada (xeyir) əta et!” – deyirlər. Belələrinin axirətdə heç bir
12 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат çatmaq olur. Başqa sözlə, xarici düşmənlə mübarizədə həqiqi məğlubiyyət əsla olmadığı halda, nəfslə mübarizədə məğlubiyyət ehtimalı çoxdur. 3. Bu cihad çətin və ağır olsa da, təkamülün rəmzidir. Təkamül isə ziddiyyətlərin, “xeyir” və “şər” qüvvələrin çəkişməsi nəticəsində əmələ gəlir. Bir də ki, insan hadisələr, çətinliklər və ağrı-acılarla üzləşməyincə möhkəmlənməz. İmam Əli (ə) buyurmuşdur: “(Həmişə müxtəlif hadisələrlə üzləşən) meşə ağacları möhkəm və közü davamlıdır.” Bunlar göstərir ki, zidd qüvvə və istəklər təkamül üçün mühüm rola malikdirlər. 4. Mümkündür, zahiri düşmənlə mübarizədə maddi məqsədlər (qənimət yığmaq, şöhrət qazanmaq və s.) güdülsün, lakin nəfslə mübarizədə məqsəd təkamülə çatmaq, fəzilət qazanmaqdır. Ona qalib gəlməklə insan böyük iradə, güclü iman, yüksək himmət və şəxsiyyət qazanır. Səadət və xoşbəxtlik Əxlaq alimlərinin nəzərinə görə, bu elm insanlara əsil səadət və xoşbəxtliyi aşılayır və ona çatmaq üçün daim çalışmağa, onun arzusu ilə hər çətinliyə qatlaşmağa dəyər. Səadəti qısa ibarə ilə belə tərif etmək olar: “İnsana layiq hər mümkün kamala çatmaq səadət adlanır.” Başqa sözlə, insan ixtiyarındakı maddi və mənəvi qüvvələrdən düzgün bəhrələndiyi halda səadəti əldə edir. Kamal və bəhrələnməyin qısa-ümumi məfhumu aydın olduğu halda, xarici həyatındakı nümunələri Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 13 baxımından ayırd edilməsi çox çətin və adətən, insanların səadət yolunu özləri seçməsi müyəssər deyildir. Misal üçün, uzun müddət ömrünü rifah içrə keçirən, ruhi aramlığı mal-dövlətdə görən xudbin şəxs, mümkündür, özünü xoşbəxt bilsin. Hətta onun ölümündən sonra mal-dövlətini cinsi ehtirasların təmini və s. yollarda dağıdan naxələf övladı belə özünü səadətli və xoşbəxt hesab etsin. Şübhəsiz, onların hər ikisi səhv yoldadır. Əsl səadətə çatmaq istəyən insan hökmən həqiqi təkamülün, maddi və mənəvi nemətlərdən düzgün istifadənin yollarını öyrənməlidir. Səadət yalnız ruhi yönəmi malikdir? Kalabon kimi bəzi qədim yunan filosoflarının əqidəsinə əsasən, səadət yalnız ruhi yönə malikdir və maddi amillərin insanın səadət və xoşbəxtliyində heç bir təsiri yoxdur. Onlar deyirdilər ki, səadət yolu yalnız insani keyfiyyətlər, əxlaqi fəzilət və kamallarla qazanılır. Bu dünyada insanın kamil səadətə çatması qeyri-mümkündür və ruhun maddi bədənlə əlaqəsi və cismə bağlılığı davam etdiyi vaxta qədər həqiqi səadət və xoşbəxtlikdən məhrumdur. Ruh bədəndən ayrılarkən mütləq səadət mümkündür. Bununla da, onlar əsl səadətə nail olmaq üçün tərki-dünyalığa üz çevirir, ona etinasız yanaşırdılar. Hətta filosof Kalabonun bir çalada yaşaması, yaşayış vəsaitindən yalnız bir su qabı ilə kifayətlənməsi məşhur hadisədir. Deyilənlərə görə, o, bir gün bir kəsin arxdan əli ilə su içdiyini gördükdə, həmin su qabını da tullamışdır. Bu əqidəyə tam əks olan “ekzistensialist”lər isə 14 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат səadət və xoşbəxtliyi maddi ləzzətlərdən qeyd-şərtsiz istifadədə görür, bunun qarşısını almağı mənasız bilirlər! Onlar mütləq xoşbəxtliyi yalnız maddi ləzzətlərdə görür, bu yolla dəlilik həddini belə aşır, hətta praktiki olaraq ictimai-əxlaqi qayda-qanun və şərtləri ayaq altına qoyurlar! Şübhəsiz, (müasir dövrdə qərbdə və qərbyönlülər arasında yayılan) bu təfəkkür tərzini “məktəb” adlandırmaq olmaz. Əksinə, bu, bir növ ruhi-psixoloji xəstəlik və səadət yolunu cismi yönlərdən tam təcrid edən Kalabon məktəbi kimi ifrat fikirlərə əks cərəyandır. Mötədil və orta mövqeli məktəb İnsan təkcə cismin, yaxud ruhun deyil, hər ikisinin məhsuludur. Buna əsasən, xoşbəxtliyi yalnız iki qisimdən birində arayıb-axtarmaq olmaz. Şübhəsiz, insan varlığının yalnız bir cəhətini araşdıran hər hansı məktəb və proqram onun mahiyyətini tam əhatə etmədiyindən səadət və xoşbəxtliyi də təmin edə bilməz. Burada ruhun cisim və maddəyə nisbət ilkinliyini də unutmamalıyıq. Şərqdə “ilk müəllim” kimi tanınan məşhur yunan filosofu Aristotel və onun ardıcılları bu məktəbin tərəfdarlarıdır. Demək olar, İslam özü yüksək təlimləri ilə bu məktəbin önündə durur və onu yeni üsullarla bəyan edir. Bunu biz Qurani-Kərimin bir çox ayələri və böyük İslam rəhbərlərinin kəlamlarında müşahidə edə bilərik. Burada İslamın şüarı aşağıdakı ayədə xülasə edilir: َﻦِﻤَﻓ اًﺮْﻛِذ ﱠﺪَﺷَأ ْوَأ ْﻢُﻛءﺎَﺑآ ْﻢُﻛِﺮْﻛِﺬَﻛ َﻪّﻠﻟا ْاوُﺮُﻛْذﺎَﻓ ْﻢُﻜَﻜِﺳﺎَﻨﱠﻣ ﻢُﺘْﻴ َﻀَﻗ اَذِﺈَﻓ} Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 15 ﻦﱠﻣ ﻢُﻬْﻨِﻣِو ٍقَﻼَﺧ ْﻦِﻣ ِةَﺮِﺧﻵا ِﰲ ُﻪَﻟ ﺎَﻣَو ﺎَﻴْﻧﱡﺪﻟا ِﰲ ﺎَﻨِﺗآ ﺎَﻨﱠﺑَر ُلﻮُﻘَﻳ ﻦَﻣ ِسﺎﱠﻨﻟا َﻚِﺌـَﻟوُأ ِرﺎﱠﻨﻟا َباَﺬَﻋ ﺎَﻨِﻗَو ًﺔَﻨ َﺴَﺣ ِةَﺮِﺧﻵا ِﰲَو ًﺔَﻨ َﺴَﺣ ﺎَﻴْﻧﱡﺪﻟا ِﰲ ﺎَﻨِﺗآ ﺎَﻨﱠﺑَر ُلﻮُﻘَﻳ { ِبﺎ َﺴِﺤْﻟا ُﻊﻳِ َﴎ ُﻪّﻠﻟاَو ْاﻮُﺒ َﺴَﻛ ﱠماﱢﻣ ٌﺐﻴ ِﺼَﻧ ْﻢُﻬَﻟ “İnsanların bəzisi “Ey Rəbbimiz, bizə bu dünyada (xeyir) əta et!” – deyirlər. Belələrinin axirətdə heç bir payı yoxdur. Bəziləri isə “Ey Rəbbimiz, bizə dünyada da, axirətdə də xeyir ver, bizi cəhənnəm əzabından qoru!” – deyirlər! Belə şəxsləri gördükləri işə (və duaya) görə mükafat gözləyir. Allah tezliklə haqq- hesab çəkəndir!” 1 Belə təfəkkürə əsasən, cisimlə ruh bir-birinə elə sıx bağlıdır ki, onların biri nasaz olduqda, digərinə də təsir edir. Müasir psixologiya isbat edir ki, bir çox əxlaqi- fikri azğınlıqların mənşəyi cismi və maddi ehtiyacların lazımınca təmin olunmamasıdır. Əksərən, əzilmiş meyil və qərizələr özünü ruhi kin-küdurət və psixoloji düyünlər kimi göstərir. Bunlar psixoloq və əxlaq alimləri üçün böyük çətinliklər yaradır, onları ümumi tərbiyə üsulları ilə aça bilmirlər. Onların müalicəsini yarandığı və vücuda gəldiyi yolda axtarır, yəni ehtiyacları bərpa etməklə münasib üsulu məqsədəuyğun görürlər. Məsələn, çoxlarındakı bədbinlik, qorxu, həsəd, təkəbbür və kin-küdurət kimi rəzil sifətlər deyilən problemdən irəli gəlir. Buna görə də bu gün əxlaqi xəstəliklərin, cisim və ruhun dərmanı və müalicəsində onların hər ikisi nəzərə alınmalıdır. İslam bu dərin məsələni nəzərə alaraq müəyyən yollar təklif edir: 1 . “Bəqərə” surəsi, ayə 200-202. Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|