YüZÜNCÜ yil üNİversitesi fen biLİmleri enstiTÜSÜ

kriterler hakkında geniş bilgi verilmektedir. Kavramların tanımlarıyla ilgili materyal 
seçiminde bu kriterler ve kurallar dikkate alınmıştır (Demirkuş, 2005). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. MATERYAL ve YÖNTEM 

---

 
 
3.1. Materyal 
 
Biyoloji ile ilgili yaklaşık 2150 kavram ve isimlerin tanımlarının Türkçe 
karşılıkları; internet, basılı ve diğer multimedya kaynaklarından sağlanarak bir kavram-
isim  tanım havuzu oluşturulmuştur. Bu kavramlarla ilgili resim, ve görüntüler; çeşitli 
kaynaklardan sağlanarak, görsel veri havuzu oluşturulmuştur. Güz ve bahar döneminde 
hedeflenen kavram ve isimlerle ilgili gereksinim duyulan materyal; YYÜ Eğitim 
Fakültesi web sitesi ( http://www.biyolojiegitim.yyu.edu.tr ) temel alınarak 
yararlanılmıştır. Aynı zamanda çalışmamız sitede mevcut kavramların tanım, isim 
resimlerinin daha orijinal ve mükemmel olanları ile donatılmıştır. 
           YYÜ  Eğitim Fakültesi Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı’nda  bulunan Biyoloji  
Koleksiyonu’ndan ( yaklaşık 10.000 adet dijital görüntü )  konumuz ile ilgili olarak 
yararlanılmıştır. 
           YYÜ Eğitim Fakültesi Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı’nda; CHIP, PC Net, Bilim 
ve Teknik dergilerine ait  2002-2007 yıllarına ait 3000 sayfalık  Teknoloji ve Bilimsel 
makalelerden konumuz ile ilgili olanlardan yararlanılmıştır.  
 
3.2. Yöntem 
 
 
 Bilimsel 
çalışmamız biyolojide önemli kavram dersinde ve biyoloji eğitimi 
sitesindeki kavramlara dayalı olarak aşağıda bulgular bölümünde verilmiştir.  
 
2005-2006 ve 2006-2007 eğitim-öğretim yılında Biyoloji Öğretmenliği Bölümü 
seçmeli kavram dersinde öğrencilere kavramlarla ilgili ödevler verildi. İki dönem 
boyunca biyoloji öğrencilerine yaklaşık 2150 kavram paylaştırılarak internet ve diğer 
medya ortamlarında, kütüphanelerde, bilgisayarla, diğer medya araçları kullanılarak her 
kavrama ait bilinen tanımından daha farklı bir tanım ile farklı bir isim verilmesi, 
kavramlarla ilgili resimlerin toplanması sağlanmış ve bunlarla ilgili sunular 
hazırlanmıştır. Bu kavramlar yaklaşık 50 öğrenciye paylaştırılmıştır. Kavramların 
öğrencilere paylaştırılması eşit ve düzenli olarak şu şekilde yapılmıştır. 
 Her 
öğrenciye yaklaşık 50 kavram verilmiştir. Öğrencilerin ödevlerinin hepsi 
Microsoft Excel dosyasında toplanılıp düzenlenmiştir. Aynı kavrama ait farklı tanımlar 
bir arada gözlenerek kavramlar güncelleştirilip sonuçlandırılmıştır. Her kavramın 

---

Türkçe karşılığı; doğru  ve mantıklı  eşleştirme, kelime türetmek, kavramları ortak 
özelliğine göre adlandırmak gibi Türkçeleştirme kriterlerine göre Türkçeleştirilebilecek 
kavramlardan 1950 tanesinin Türkçe karşılıkları yazıldı. Ayrıca bazı kavramların birden 
fazla tanımları yazılarak kavram kargaşası engellendi.   
 Tüm 
öğrencilerin topladıkları resimler bir havuzda toplanarak her kavrama ait 
toplanan resimler ve görüntüler bir araya getirilmiştir. Böylece kavrama ait en iyi 
resimler özenle seçilmiştir. 
Biyolojik  Kavramların Türkçeleştirilmesiyle yada isimlendirilmesiyle ilgili 
uyulması gereken kriterler ve kurallar dikkate alınarak  bu kavram-isimleri en doğru  
 
ifade-temsil eden Türkçe kavram isimleri ile eşleştirilerek bilgisayara aktarılan 
görüntülerinin yanı  sıra, ilgili basılı kaynaklardan edinilen, kavram ve kavram 
isimlerinin İngilizce ve Latince karşılıkları; internette, Altavista, Copernic, Google, vb. 
bilgi tarama motorları kullanılarak, kavram-isim veri havuzuna  ilave bilgiler 
aktarılmıştır. Ayrıca bu kavram ve kavram isimlerinin İngilizce-Latince kökenli olanları 
Babylon, TDK gibi yaklaşık 40 sanal sözlükte Türkçe karşılıkları bulunarak kavram-veri 
havuzuna ilave edilmiştir. Toplanan veriler amaca uygun tek tek kavram isimlendirme 
kural, mantık ve yöntemlerine göre düzenlenip disiplinize edilmiştir.Ayrıca her bir 
kavram yada kavram isimleriyle  ilgili olarak  Türkçe karşılıklarının dışında tanımları 
doğru, anlaşılır bir hale getirilmiştir. Özellikle kavramların daha iyi anlaşılabilmesi için 
her bir kavrama yada kavram isimlerine  ait resim ve görüntülerle zenginleştirilmiştir.   
 
3.2.1. Kelimelerin Türkçeleştirilmesiyle İlgili Açıklamalar 
 
3.2.1.1. Kavramlar neye-nelere dayanılarak Türkçe’ ye çevrilebilir? 
 
Bir kavramın temsil ettiği tanım ve tanımın varyasyonları, bütün  bunların 
sınırları ile tanımının özgünlüğü veya özgünlük çeşitleri ortaya konur. İşte elimizdeki bu 
özgün tanım veya tanımların hepsi kavram kümesi havuzunun içindedir. Şimdi 
yapılacak iş bu kümedeki özgün tanım ve tanımları temsil eden bir veya birden fazla 
kavram bulmaktır. 
 
3.2.1.2. Kavram kümesinin ya da kavram havuzunun adı ne olacak ? 
 

---

Tanım kümeleri veya tanım havuzuna verilecek kavram isminin belirlenebilmesi 
için yürütülecek mantık  şu  şekilde izah edilebilir. Örneğin; özgün tanım ya da  
tanımların alt ünitelerini tümevarım mantığıyla birleştirerek varılan özgün bilgi 
kümesinin en doğru, en kısa yoldan temsil edebilen, öğrenilebilen, kavranılabilen, 
pekiştirilebilen ve tanımı doğru çağrıştıran bir kavram oluşturmaktır. Eğer bu mantıkla 
bir sonuca ulaşılamıyorsa yürütülen bu mantığın tam tersine tümdengelim veya analiz  
mantığı uygulanır. Bu mantıkla da sonuca ulaşılamıyorsa, doğru, mantıklı  eşleştirme, 
kelime türetme gibi kavram üretme yöntem ve uygulamalarına başvurulabilir. 
 
3.2.1.3. Kavram nereden ve nasıl türetilecek ? 
 
3.2.1.3.1. Kavram-isim havuzu 
 
Dildeki hazır kelime-kavram-tanım havuzuna bakılır. 
 
3.2.1.3.2. Kelime ve kavram türetme havuzu 
 
 
Burada bulunmuyorsa aranan kavrama en yakın kavram kümeleri yazılır. Bu 
kümelerin içine bir sınır belirlenir. İlk maddedeki tanıma uyabilen bir kavram türetilir ( 
Kavram türetme kurallarına bakınız ). 
 
 
 
3.2.1.3.3. Başka dillerde kavram-mantık havuzu 
 
 
Eğer gerçekten bununla da yapılamıyorsa yabancı dilde ki kavramın neye hangi 
mantık ve kökene dayandırılarak türetildiği araştırılır. Kavramın İngilizcedeki karşılığı 
tatmin edici bir netice vermezse gerekirse bu tanımla örtüşen diğer dillerdeki bu 
tanımlara karşılık gelen kavramların türetiliş köken ve mantığı araştırılıp güncelleştirilir. 
Dolayısıyla dilimize en uygun olan  kavram seçilir. Daha sonra bu mantık sistemlerini 
dilimize güncelleyerek kendi kavramımızı bulmaya çalışırız. 
 
3.2.1.3.4. Anket havuzu 
 

---