YüZÜNCÜ yil üNİversitesi fen biLİmleri enstiTÜSÜ

 
Özellikle son yıllarda biyoloji biliminde yabancı-yeni kavramların artması buna 
paralel olarak Türkçe’deki kavramlarda da bu artışın gözlenmesi kavram yanılgılarının, 
öğrencilerin başarılarına etki ettiği, açıkça görülmektedir. Ülkemizde ilköğretimden 
ortaöğretime geçişte OKS sınavı uygulanmakta fen bilgisi dersiyle ilgili sorulan 
sorularda yabancı kavramların olduğu görülebilmektedir. Bunun yanında yüksek 
öğretime öğrenci seçmek için uygulanan ÖSYS sınavında biyoloji dersi ile ilgili 
sorularda da kavramların yabancı dil kökenli olduğu bilinmektedir. Bu sınavlarda 
kavramların yabancı dil kökenli olması ve dilimize güncellenmemiş olması öğrencilerin 
hem kavram yanılgısına yol açmakta hem de sınavdaki başarılarını etkilemektedir. 
 Gelişen teknoloji ile birlikte hemen her ev ve iş yerinde bilgisayar gibi sanal 
medya araçlarına rastlanmaktadır. Kavram yanılgılarının, kavram yanlış ve 
eksikliklerinin telafi edilmesi ile ilgili konuyla  bağlantılı olarak CD ve internette 
kavramların olması  öğrencilerin bu araçları kullanarak bu kavramlara ulaşabilmeleri 
kavram konusundaki yanlış ve eksikliklerin sona ermesi sağlanılacaktır. Kavram 
öğretiminde bu çalışmaların ne derece başarıyı etkilediği ülkemiz koşullarının ve 
öğrenci yapısının göz önünde bulundurularak yapılması daha doğru olacaktır. Toplumda 
konuşulan konuşma ve yazı dili ile ilgili kullanılan kavramlar, isimler, kelimeler, 
heceler, bağlaçlar…vb. bir dilin (lisanın) alt üniteleri yada bileşenleri doğal bir gelişimin 
iletişim ve gereksinimleri sonucu olarak rastgele, mantıklı ve melez mantık sistemleriyle 
bugünkü  şeklini almıştır. Günümüzdeki koşullar özgünlükleri asimile ve yok etmeye 
meyillidir. Bizler asimilasyonun tam tersine özgünlükleri mantıklı, doğru; diğer dünya 
lisanlarıyla pozitif  yada olumlu etkileşim ve dönüşüm içerisinde olabilen dilimizi daha 
güzel kullanmalıyız.    
          Konu  ile  ilgili  olarak,  yaklaşık 40 tane sanal sözlük ve Türk dil kurumu 
sözlükleri dikkate alınarak kavramların Türkçe karşılığı  eşleştirmeye veya türetilmeye 
çalışılacaktır. Bu işlem yapılırken özellikle Latince ve İngilizce’de kavram-isim türetme 
mantık ve kurallarına ilaveten Türkçe’deki kavramları türetebilme mantık ve kurallar 
dikkate alınıp verimli bir şekilde disiplinize edilmiştir. Ayrıca bu  kavramlar internette; 
Google ve Altavista gibi bilgi tarama motorlarında biyolojik kavramlar, biyolojik 
terimler sözlüğü, kavramlar gibi kelimeler yazılarak araştırma yapılmıştır. Canlı 
Biliminde kavram ve isimler araştırılırken internette bazı adreslerden ve çeşitli 
kaynaklardan yararlanılmıştır. Yararlanılan internet adres ve biyoloji kaynakları  internet 
adresleri bölümüne yazılmıştır. 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. LİTERATÜR BİLDİRİŞLERİ 
 

---

 
Biyoloji ile İlgili Önemli Kavramlara İlişkin Ders Materyali Geliştirme ve 
Biyolojide Mikroskobik Yapılar ve Mikroorganizmalarla İlgili Önemli Kavramlara 
İlişkin Ders Materyali Geliştirme adlı tezlerin içerisindeki kavramların tümü dikkate 
alınarak eşleştirilip Türkçeleştirilmesi yapılmıştır. Özellikle mikroskobik ve 
makroskobik kavramlar bu tezlerde ele alınıp tanımları verilmiştir. Adı geçen tezler 
dikkate alınarak bu kaynaktan yararlanılmıştır (Batıhan ve Ertaş, 2006). 
  
Fen  Bilgisi  Öğretim Yöntemleri ve Uygulamalarının Verimli Hale Getirilmesi 
Çalışması’nda öğretim yöntemleri hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir. Kavramlarla ilgili 
geliştirilen materyalin, yöntemlerle ilişkilendirilmesi konusunda bu kaynaktan 
yararlanılmıştır (Demirkuş, 1999). 
Orta Öğretim Biyoloji Öğretiminde Anlam Çözümleme Tabloları, Kavram Ağları 
ve Kavram Haritalarının Uygulanması adlı çalışmasında, önemli biyoloji kavramların 
tanımları, bu kavramların sınıflandırılması ve öğretim yöntemleri  hakkında genel bilgi 
verilmiştir. Bu çalışmada, Biyoloji ile ilgili  yaklaşık 100 kavramın tanımı ve bazı 
kavramların resim-şekilleri; anlam çözümleme tablosu, kavram ağı ve kavram 
haritalarla ilişkilendirilmesi verilmiştir (Gürlek, 2002). 
 Tarayıcının (scanner) özelliğine bağlı olarak resim, hareketsiz cisim ve 
varlıkların görüntülerini bilgisayara aktarma cihazı. Bu cihaz; fotoğraf, 
mikroorganizmalarla ilgili; besi yeri, hastalıklı veya normal organizma örneklerini scan 
etme ve küçük organlarını 60 kata kadar büyültme olanağını sağlar. Böylece, tez 
konumuzla ilgili kavramları tanımlamada amaca uygun büyüklükte görüntü elde etme 
olanağı  sağlanmış olacaktır (Demirkuş, 2001). 
 Orta 
Öğretim Biyoloji (Botanik) Öğretiminde Anlam Çözümleme Tabloları, 
Kavram Ağları ve Kavram Haritalarının Uygulanması adlı çalışmasında, Önemli botanik 
kavramların tanımları, bu kavramların sınıflandırılması ve öğretim yöntemleri  hakkında 
genel bilgi verilmiştir. Bu çalışmada, botanikle ilgili  yaklaşık 100 kavramın tanımı ve 
bazı kavramların resim-şekilleri; anlam çözümleme tablosu, kavram ağı ve kavram 
haritalarıyla ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Kavramlarla ilgili çalışmamızda  materyal 
geliştirirken; kavramların gruplandırılması, anlam çözümleme tablosu, kavram ağı ve 
haritasıyla ilişkilendirmede bu kaynaktan yararlanılmıştır (Gürlek, 2002). 
Doç. Dr. 
Nasip DEMİRKUŞ  Öğretim Teknolojisi 
ve Materyallerinin 
Geliştirilmesi, adlı ders notlarında materyal seçiminde uyulması gereken kurallar ve 

---