YüZÜNCÜ yil üNİversitesi fen biLİmleri enstiTÜSÜ

Abaksial: Alt yüz-karın yüzü. Uzun eksenin alt yüzü. Gövdeden, merkezden 
veya eksenden uzak olan yüzdür. Yaprakların alt yüzleri (hipoksiyal) vb. gibi. Örnek: 
Yaprak alt yüzü, bak adaksial, lateral side.   
Abdomen: Karın, böceklerde vücudun son bölümüdür. 
 
 
Abiyogenez: Cansızlardan oluşum görüşü. Canlıların cansız maddelerden 
meydana geldiğini savunan görüştür.  
 
Absisyon Tabakası: Yaprak ayırma tabakası, yaprak dökümü tabakası. Yaprak 
sapının dip kısmında yer alan, birbiriyle gevşek olarak bağlantılı, ince duvarlı 
hücrelerden oluşan özel bir tabakadır. Bu hücre tabakası, yaprağın bağlantısını zayıflatır 
ve yaprak dökümüne olanak verir. 
 Absorbsiyon: Emilim. Bir maddenin enerjiyi veya diğer bir maddeyi emebilme, 
soğurma yeteneğidir.  
Absorpsiyon Spektrumu: Enerji emilim aralığı. Herhangi bir enerji halinin 
içinde geçtiği ortamdan emildiği aralık ya da boyuttur. Örnek: Işığın bir maddeden 
geçerken emilen özel dalga boylarının enerji miktarı için bir ölçü. Her molekül kendine 
özgü bir absorpsiyon spektrumuna sahiptir.   
Acoelomata: Embriyonik tabaka-katman boşluğu. Sölom boşluğuna sahip 
olmayan canlılar. Endoderm ve ektoderm arası tamamen mezoderm ile doludur.
 
Adaksial: Üst yüz-sırt yüzü. Uzun eksenin üst yüzü veya sırt yüzü.bir canlının 
veya canlı organının ya da herhangi bir varlığın alt yüzünün karşı boyutundaki yüzüdür. 
Örnek: Gövdeye, merkeze veya eksene yakın olan yüzdür. Örnek: Yaprak sırt yüzü 
 
Adaptasyon:  1.  Canlı-çevreye uyum özelliği. Bir canlının kendi çevresine 
uyması, uyumu gerçekleştiren olaylar, canlının çevresi içinde yaşamasına olanak veren 
özelliktir. 2. Canlının yaşama ve üreme şansını artıran çevreye uyumunu sağlayan ve 
kalıtsal olan özellikleri. 
 
Adaptif  Dallanma: Tür evrimleşmesi. Atadan uyumsal açılım. 
 Adenin: 
Nükleik asitlerin yapılarında bulunan azotlu bir pürin bazıdır. Adenin 
yapısına katıldığı bazı moleküller; ATP, ADP, AMP, NAD, NADP vs. Azotlu baz. Bak 
T azotlu baz.   
 
Adenovirüsler:  DNA’lı uçuk virüsü. Çift zincirli DNA molekülüne sahip 
virüslere denir.Boyutları 70 - 80 nm olup hayvanlarda bazı tümörlere neden olur.  
 Adenozin 
Trifosfat 
(ATP): Canlı enerjisi. Canlıların doğrudan kullandığı 
hücresel enerji molekülüdür. Biyolojik sistemlerdeki enerji iletiminde birinci derecede 
önemlidir. 
   

---

ADH (Antidiüretik Hormon): 1. Su geri emilim hormonu. Böbrek 
borucuklarında suyun geri emilmesini denetleyen ve hipofizin arka lobundan salgılanan 
hormondur. 2. Alkol yıkan enzimi. Metabolik faaliyetler sonucunda oluşan alkolleri, 
keton ve aldehit gruplarına çeviren enzimlerden birisidir.   
 
Adipoz: Yağ dokusu. Yağın depolandığı doku ya da yağdır. Örnek: Fazlalığı 
durumunda obezite hastalığı ortaya çıkar.   
 
 
 
 
Adrenal korteks: Böbrek kabuğu. 
    
Adrenalin: Heyecan hormonu. Böbrek üstü hormonu. Böbrek üstü bezinden 
salgılanan hormondur. 
 
 Adventif 
Kök: Ek kök. Normal olmayan bir yerden (gövdeden) çıkan köktür. 
Örnek: Yaban mersini bitkileri adventif olarak büyüler. 
 
 
Aerob organizma: Metabolizmasında oksijen kullanan canlılara verilen addır 
(tam tersi "Anaerob"). 
 
 
 Aerob: Oksijenli yaşam. Yalnızca oksijen varlığında yaşayabilen.  
Aerobik: Havalı, oksijenli. Yalnız moleküler oksijen bulunduğu zaman gelişme 
ya da metabolizleme özelliği göstermeye verilen addır.  
Aerobik Solunum: Oksijenli solunum. Hücrede yalnız moleküler oksijenin 
kullanıldığı bir solunum şeklidir. 
     
Afaziya: Sonradan tanıyamama. Beyin merkezlerinin hastalanması ya da 
zedelenmesi sonucu olarak bazı sembolleri (yazı ve söz olarak) tanıyamama durumu.
 
Aglütinasyon: 1. Yapışarak kümelenme, Antijen-antikor tepkimesi. Bir sıvı 
içinde dağınık halde bulunan hücre ya da parçacıkların kümeleşmesidir. 2. Kan 
hücrelerinin kümeleşerek pıhtılaşması olayıdır. 
   
 Agnata: Çenesiz balıklar. Lampetra sp., Mirine sp. ve bir çok sonu gelmiş türü 
içeren omurgalı sınıfı.   
 Agregat: Kümelenmiş. Herhangi bir canlı organında benzer oluşumların 
oluştuğu küme.Tek çiçekten meydana gelmiş, çok sayıdaki yumurtalıklardan oluşan 
yalancı meyve. Etlenmiş çiçek tablasında çok sayıda etli meyve bulunmaktadır. Örnek: 
Yalancı meyve: Dut   
Akaulesent: Gövdesiz. Çiçek saplarının toprak seviyesinden çıktığı gövdesi 
olmayan bitkiler için kullanılan 
bir 
terimdir. 
      
Aken: Kapçık meyve. Kuru, küçük, bir tohumlu ve kendiliğinden açılmayan 
meyvelerdir.  

---

 
Aklamideik: Örtüsüz. Periantı bulunmayan, 
 
 
 
Akondroplaziya: Kemik kalıtsal bozukluğu.Yetersiz kemik oluşumuna ve 
cüceliğe neden olan kemik gelişim ve olgunlaşmasında kalıtsal bozukluktur. 
 Akrodrom: Paralel damarlanma. Damarların yaprak ayası tabanından bağımsız 
çıkıp uca kadar dallanmadan ve birbirlerine aşağı yukarı paralel olarak bulunmaları. 
Akromegali: Şekilsiz, düzensiz büyüme. İskelette kol ve bacaklar, burun, çene, 
el ve ayak parmaklarının fazla büyümesi. Hipofiz bezinden büyüme hormonun fazla 
salgılanması sonucu oluşabilir. 
Akrozom: Sperm başı. Sperm başının ucunda, spermin yumurtaya 
girebilmesinisağlamak üzere yumurta örtülerini sindiren hidroliz enzimlerini kapasayan 
golgi kompleksinden oluşan bir organel. 
Aksiyon Potansiyeli:  Eşik değeri. Faaliyette bulunan herhangi bir dokuda bir 
kas kasılırken ve salgı yaparken, sinirden impuls geçerken duyarlı bir aygıtla 
saptanabilen düşük güçte bir akım.  
 Akson: Sinir hücresi sapı. Sinir uyartılarını ve sinir merkezinden verilen 
uyartıları sinir hücresinden ileriye taşımaya yarayan sinir hücresinin en belirgin 
uzantısıdır.  
Aktin: Kasılma protein. Kasta bulunan bir proteindir. Miyozinle birlikte kasın, 
kasılma ve gevşemesini sağlar.  
Aktinomorf:  Işınsal, yıldızsı.  İkiden fazla simetri ekseni bulunan ve birbirine 
benzeyen bölümlere ayrılabilen yapı.   
 
Aktivatör: Aktifleştiren. Aktif hale getirendir. 
 Akuleat: 
Yüzeyi sivrili; kaidesi kalın, kısa, sert, ucu sivri yapılarla kaplı olan. 
 Akuminat: 
Sivrilmiş uçlu. Uç kısma doğru aniden daralarak sivrilmiş olan 
yapılara verilen addır.  
Akut: 1. Ani olan. Aniden  meydan  gelen (Akut apantisit  gibi). 2. Sivri veya 
keskin uçlu. Yaprak ayasının uç kısmında sivri olması. 
   
Aldehit: Susuz alkol. Yapısında –CHO gurubu bulunduran organik  maddelerdir. 
 Aldosteron: Sodyum-klor geri emilim hormonu. Böbrek  üstü  bezinin  kabuk  
bölgesinden  salgılanan  hormondur. Böbreğin idrar tüpçüklerinden sodyum ve klor 
iyonlarının gen emilmesini arttırır. 
Alel: Tamamlayıcı gen. Homolog kromozomların karşılıklı lokuslarında yer alan 
ve aynı karakter ve karakterlere tesir eden genlere alel gen denir. Alel genler ya ikisi de 
baskın (ör: AA) veya ikisi  de çekinik (ör: aa) ya da biri baskın biri çekinik (ör:Aa) 

---