Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rüfət Göyüşov
- I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi
- Satıcının əsas vəzifəsi
Rüfət Göyüşov Əşyanın verilməsi halları bunlardır: əşyanın əldə edənin birbaşa sahibliyinə verilməsi, əşyaya dolayı sahibliyin müqavilə üzrə verilməsi, bu zaman əvvəlki mülkiyyətçi birbaşa sahib kimi qala bilər; mülkiyyətçinin üçüncü şəxsdən sahibliyi tələb etmək hüququnu əldə edənə verməsi (bax. AR MM, 181.2). Tələblərin və hüquqların alqı-satqısı zamanı bağlanılan müqavilənin formasına münasibətdə əlavə tələblər irəli sürülür. Məsələn, rəsmi reyestrlərdə qeydə alınmış daşınmaz əşyalara və obyektlərə hüquqların satıldığı hallarda Mülki Məcəllənin 646- 650-ci maddələri (Daşınmaz əşyaların alqı-satqısı müqaviləsi) müvafiq surətdə tətbiq edilir (bax. AR MM, mad.651). Orderli qiymətli kağız üzrə tələbin güzəşti həmin qiymətli kağız üzrə in- dossament yolu (həmin qiymətli kağızın arxasında müvafiq qeydin edilməsi) ilə həyata keçirilir (bax. AR MM, 194.5).
hüquq və vəzifələrində ifadə olunur. Satıcının əsas hüququ alın- mış əşyanın ödənilməsini tələb etməkdir. Satıcı alınmış əşyanın ödənilməsini, əgər alqı-satqı müqaviləsində ayrı-qayda nəzərdə tutulmayıbsa və öhdəliyin mahiyyətindən ayrı-qayda irəli gəl- mirsə, əşyanı alıcıya bilavasitə təhvil verdikdən əvvəl və ya son- ra tələb edə bilər (bax. AR MM, mad.598.1). Satıcının bu hüqu- quna adekvat olan alıcının əşyanı ödəmək vəzifəsinin layiqincə yerinə yetirilməməsi satıcının digər hüququnun əmələ gəlməsinə əsas yaradır. Belə ki, AR MM-in 600.4-cü maddəsinə görə, əş- yanı təhvil almış alıcı onu alqı-satqı müqaviləsində nəzərdə tu- tulan müddətdə ödəmək vəzifəsini icra etmədikdə satıcı verilmiş əşyanın ödənilməsini və ya ödənilməmiş malın qaytarılmasını tələb edə bilər. Göründüyü kimi, satıcının malın qaytarılmasını ^ - V ■ ■ » ■ ’ ♦ i - ^ U İ I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi tələb etmək hüququ onun əşyanın ödənilməsini tələb etmək hüququnun alıcı tərəfindən icrası vəziyyətindən asılıdır. Alıcının alqı-satqı müqaviləsinə uyğun olaraq verilmiş əşyanı vaxtında ödəməməsi halında qanunverici satıcını əşyanın ödənilməsini tələb etməklə yanaşı, Mülki Məcəllənin 449-cu maddəsinə uyğun faizləri ödəməyi tələb etmək hüququ ilə təmin edir (bax. AR MM, mad.598.3). Satıcının digər mühüm hüququ müqavilənin icrasından imtina edə bilməsidir. Belə ki, AR MM-in 596.3-cü maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, alıcı alqı-satqı müqaviləsini pozaraq əşyanı qəbul etmədikdə və ya onun qəbulundan imtina etdikdə satıcı alıcıdan əşyanı qəbul etməyi tələb edə və ya müqavilənin icrasından imtina edə bilər. Satıcının növbəti hüququ kimi, AR MM-in 606-cı maddəsində təsbit olunan satıcının alıcı tərəfindən alış qiyməti ödə- nilənədək əşyaya mülkiyyət hüququnu özündə saxlaya bilməsi hüququdur. Satıcının mülkiyyət hüququnu özündə saxlaya bilməsi hüququ alıcı tərəfindən malın ödənilməsi ilə əlaqədar üzərinə düşən vəzifələri icra etmədiyi təqdirdə satıcı üçün qanunvericiliklə müəyyən olunan səlahiyyətlərdə ifadə olunur. Belə ki, əgər daşınar əşyanın satıcısı alıcı tərəfindən alış qiyməti ödənilənədək əşyaya mülkiyyət hüququnu özündə saxlamışdırsa, şübhə halında ehtimal edilir ki, mülkiyyətin verilməsi alış qiyməti tam ödənilənədək təxirəsahcı şərtlə həyata keçirilir və əgər alıcı alış qiymətinin ödənilməsini gecikdirirsə, satıcının müqaviləni ləğv etmək və əşyanı geri götürmək hüququ vardır.
göstərilən, əşyanı alıcının mülkiyyətinə verməsi vəzifəsi çıxış edir. Satıcının bu vəzifəsinin icrası bir sıra .şərtlərlə müşahidə olunur. Mülki qanunvericilik bu şərtləri müəyyən etməklə onların yerinə yetirilməməsinə görə m-ıgniiy^rıi nQwH-jİQn pı.
17 Rüfət Göyüşov tur. Əşyanın alıcıya verilməsi vəzifəsini tamamlayan şərtlər aşağıdakılardır: 1)
Satıcı alqı-satqı müqaviləsində nəzərdə tutulan əşyanı alıcıya verməyə borcludur (bax. AR MM, mad.568.1). Göstərilən vəzifənin icrası ilk baxışdan sadə görünsə də qanunverici kont- ragentlərin maraqlarının lazımınca qoruna bilməsi baxımından bir çox hüquqi nəticələrin yaranmasını məhz bu vəzifənin lazımi qaydada icra edilmiş sayılması məqamından asılı edir. Məsələn, satılmış əşyanın təsadüfən məhv olması və təsadüfən zədələnmə- si riski əşyanın alıcıya verilməsi məqamı ilə müəyyən olunur. AR MM-in 571.1-ci maddəsində göstərilmiş qaydaya əsasən, əgər alqı-satqı müqaviləsində ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, əşyanın təsadüfən məhv olması və ya təsadüfən zədələnməsi riski müqaviləyə uyğun olaraq satıcının əşyanı alıcıya vermək vəzifəsini icra etmiş sayıldığı andan alıcıya keçir. Əşyanı alıcıya vermək vəzifəsini icra etmiş sayıldığı an tərəflərin razılaşması və ya qanun ilə müəyyən oluna bilər. Razılaşmada müxtəlif qaydalar əksini tapa bilər. Məsələn, müqavilədə satıcının əşyanı çatdırmaq vəzifəsi nəzərdə tutulubsa, əşyanın alıcıya və ya onun göstərdiyi şəxsə təhvil verildiyi məqamda satıcının əşyanı alıcıya vermək vəzifəsi icra edilmiş sayılır (bax. AR MM, mad.570.1.1). Yox əgər əşya alıcıya və ya onun göstərdiyi şəxsə əşyanın olduğu yerdə verilməlidirsə, onun alıcının ixtiyarına verildiyi məqamda satıcının əşyanı alıcıya vermək vəzifəsi icra edilmiş sayılır (bax. AR MM, mad.570.1.2). Tərəflər alqı-satqı müqaviləsindən satıcının əşyam çatdırmaq və ya olduğu yerdə alıcıya vermək vəzifəsini nəzərdə tutmaya da bilərlər. Bu hallarda da AR MM-in 570.2-ci maddəsinə əsasən, satıcının əşyanı alıcıya vermək vəzifəsi, əgər müqavilədə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, əşyanın alıcıya çatdırılmaq üçün daşıyıcıya və ya rabitə təşkilatına təhvil verildiyi məqamda icra edilmiş sayılır (bax. AR MM, mad. 570.2).
T j . ' H i Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|