Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rüfət Göyüşov
- Alqı-satqı müqaviləsinin anlayışı və mülki qanunvericilikdə yeri.
- I fosil. Alqı-satqı müqaviləsi
I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi -
kommersiya danışıqlarının tezləşdirilməsinə, asanlaşdırıl- masma və ucuzlaşdırılmasma kömək göstərir; -
birmənalı başa düşmələri üçün ilkin şərait yaradır; -
daha güclü tərəfmüqabil (partnyor) tərəfindən müqaviləyə özü üçün daha əlverişli şərtlərin digər tərəfə zorla qəbul etdirilməsi hallarının aradan qaldırılmasına imkan yaradır; -
müqavilə üzrə satıcının və alıcının əsas öhdəliklərini müəyyənləşdirir; -
mübahisəsi (münaqişəsi) baş verdikdə, müqavilə tərəfləri (subyektləri) və müqavilə prcdmetləri (obyektləri) üzrə münasibətləri qaydaya salır; -
alqı-satqı müqaviləsinin obyektlərinin (malların) siyahısım müəyyən edir; -
müqaviləsinin nişanələrini (əlamətlərini) müəyyənləşdirir. Vyana Konvensiyası 101 maddəni əhatə etməklə dörd hissədən ibarətdir: birincisi, tətbiqi sfera və ümumi müddəalar; ikincisi, müqavilənin bağlanması; üçüncüsü, malın alqı-satqısı; dördüncüsü, yekun müddəa. Bu Konvensiyanın milli qanunvericiliyə təsiri böyükdür və xarici ticarət əlaqələrində geniş tətbiq olunmaqla alqı-satqı sahəsində milli qanunvericiliklə beynəlxalq hüquqi praktikanın yaxınlaşmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Alqı-satqı müqaviləsinin tənzimlənməsinə aid digər mühüm beynəlxalq aktlardan biri kimi, "Beynəlxalq alqı-satqı müqavilələrinə tətbiq edilən hüquqi qaydalara dair" Konvensiyanı göstərmək olar. Bu Konvensiya Haaqa Konvensiyası adlanır. Yeni Konvensiya 1985-ci ildə Haaqada beynəlxalq xüsusi hüquq konfransının sessiyasında qəbul olunmuşdur. Bu Konvensiya isə öz növbəsində 1980-ci il tarixli Vyana Konvensiyasına bəzi əla- Rüfət Göyüşov vəlor edilməsini də nəzərdə tuturdu. Konvensiya həm də universal xarakter daşıyırdı. Belə ki, o, həm iştirakçı dövlətlərə, həm də beynəlxalq müqavilə ilə bağlı olan, lakin Konvensiyada iştirak etməyən dövlətlərə tətbiq edilir. Alqı-satqı müqaviləsinə tətbiq olunan hüquq Haaqa Konvensiyasına uyğun
surətdə, aşağıdakıları tənzimləyir: müqavilənin şərhini; tərəflərin hüquq və vəzifələrini və müqavilənin icrasını; alıcının mallardan götürəcəyi nəticə və gəlirlərin ilkin şərtlərini; mallara görə alıcı riskinin ilkin şərtlərini; mülkiyyətçilik hüququnun saxlanılmasına dair düzəlişin tərəflər üçün həqiqiliyi və nəticələrini; müqavilənin yerinə
yetirilməməsinin hüquqi
nəticələrini; zərərin ödənilməsi üsullarını; iddia müddəti və müqavilənin öz qüvvəsini itirməsi müddətini və i.a. Alqı-satqı müqaviləsinin anlayışı və mülki qanunvericilikdə yeri. Alqı-satqı müqaviləsi Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin (bundan sonra - AR MM-in) 29-cu fəslinin normaları ilə tənzimlənir. Alqı-satqı müqaviləsinin anlayışı AR MM-in 567-ci maddəsində aşağıdakı kimi verilmişdir; "Alqı-satqı müqaviləsinə görə satıcı əşyanı alıcının mülkiyyətinə verməyi, alıcı isə əşyanı qəbul edib əvəzində müəyyənləşdirilmiş pul məbləğini (qiyməti) ödəməyi öhdəsinə götürür". Mülki qanunvericilik alqı-satqı müqaviləsini ümumi anlayış kimi qəbul etməklə onun əhatə dairəsinə müəyyən alış qiyməti müqabilində əmlakın özgəninkiləşdirilməsi ilə əlaqədar yaranan bütün növ öhdəlikləri daxil edir. Belə ki, əvvəllər müstəqil müqavilə növü kimi çıxış edən bir çox müqavilələr (məsələn, mal göndərmə, tədarük və s.) hazırda alqı-satqı müqaviləsinin ayrı-ayrı növləri kimi çıxış edir. Bu, əmlakın əvəzli olaraq özgəninkiləşdirilməsi ilə əlaqədar yaranan öhdəliklər üçün qanunverici tərəfindən ümumi qaydaların işlənib hazırlanması zərurətini yaradır. Alqı-satqı müqaviləsi ilə tənzimlənən münasibətlərin dairəsi daha genişdir. Qanunverici alqı-satqı müqaviləsi adı altında I fosil. Alqı-satqı müqaviləsi onun ayrı-ayrı növlərini: pərakəndə alqı-satqını (AR MM, mad.614), mal göndərmə müqaviləsini (AR MM, mad.627), fak- torinq müqaviləsini (AR MM, mad.655); premelinə görə isə heyvanların, quşların, balıqların alqı-satqısı (AR MM, mad.608), daşınmaz əşyaların alqı-satqısı (AR MM, mad.646), tələblərin və digər hüquqların alqı-satqısı (AR MM, mad.651) ilə əlaqədar yaranan münasibətləri tənzimləyən normaları əhatə edir. Alqı-satqı müqaviləsi AR MM ilə yanaşı, digər qanunlarla da tənzimlənir. Bunların sırasına "İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının 19.09.1995-ci il tarixli qanununu aid etmək olar. Göstərilən qanunun əhatə dairəsi tək alqı-satqı müqaviləsi ilə kifayətlənməyərək Azərbaycan Respublikasının ərazisində istehlakçılar üçün bərabər şərait yaradılması məqsədi ilə alqı-satqı prosesində, iş görülməsində və xidmət göstərilməsində istehlakçı ilə istehsalçı, satıcı və icraçı arasında münasibətlərin eyni cür tənzimlənməsinin, habelə istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsinin ümumi hüquqi, iqtisadi və sosial əsaslarını və mexanizmini müəyyənləşdirir. Alqı-satqı müqaviləsinin ayrı-ayrı növləri ilə əlaqədar məsələlər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ xarakterli aktları ilə tənzimlənə bilər. Belə ki, AR MM ilə tənzimlənməyən qiymətli kağızların alqı-satqısı müqaviləsi Azərbaycan Respublikasının Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin 26 iyul 2006-cı il tarixli əmri ilə təsdiq edilmiş "Qiymətli kağızlarla alqı- satqı əqdlərinin bağlanma qaydaları haqqında" Əsasnaməsi ilə tənzimlənir. Bu əsasnamə Azərbaycan Respublikası ərazisində adlı investisiya qiymətli kağızlarla alqı-satqı əqdlərinin bağlanma və qeydiyyatı qaydalarını müəyyənləşdirir. Qiymətli kağızların broker vasitəsi ilə alqı-satqısı brokerlə müştəri arasında bağlanan tapşırıq və komissiya müqaviləsi əsasında həyata keçirilir. Tapşırıq və komissiya müqaviləsinin şərtləri broker müqaviləsində öz əksini tapmalıdır. Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|