Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rüfət Göyüşov
- Alıcının hüquq və vəzifələri.
Rüfət Göyüşov təkdir və ya eynicinsli əşyalardan fərdiləşmə əlamətinə görə ayrılmışdır. Məsələn, torpaq sahəsi, əl işi olan bir əşya, rəsm əsəri, tarixi əsər, antik əşya və s. torpaq sahəsini alıb sonradan keyfiyyətli olmaması səbəbindən dəyişdirilməsi tələbi absurddur. Ən yaxşı halda AR MM-in 649-cu maddəsinə əsaslanaraq satılmış daşınmaz əşyanın müqaviləyə uyğun olmaması səbəbindən müqavilənin ləğv edilməsi və tərəflərin ilkin vəziyyətə qaytarılması tələb oluna bilər. Eləcə də rəssamın əsəri və ya antik əşya. Bu cür əşyalara münasibətdə keyfiyyət anlayışı tətbiq olunmadığı üçün alıcının AR MM-in 587.2-ci maddəsindən irəli gələn hüquqlarının həyata keçirilməsi məhdudlaşacaqdır. Keyfiyyətlə əlaqədar müəyyən olunan tələblər əşyanın komp- lektinə də aiddir. Belə ki, komplektə daxil olan əşya hissələri lazımi keyfiyyətli olmadıqda alıcı əşyanın həmin hissəsi barədə əsas əşya ilə əlaqədar Mülki Məcəllədə nəzərdə tutulan hüquqları həyata keçirə bilər (bax. AR MM, mad.587.4).
əşyanın verilməsi, malın çeşidi, miqdarı, ləvazimatı, keyfiyyəti, qablaşdırılması və s. vəzifələri ilə qarşılıqlı əlaqədə olduğu və yuxanda təhlil olunduğu üçün onları təkrar olaraq sadalamağa ehtiyac yoxdur. Alıcının qanunvericiliklə müəyyən olunan vəzifələrini əsas və əlavə olmaqla iki istiqamətdə qruplaşdırmaq olar. Alıcının iki əsas vəzifəsi vardır. Bunlardan birincisi, əşyanı qəbul etmək, ikincisi, qəbul etdiyi əşyanın qiymətini ödəmək. AR MM-in 596.1-ci maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya görə, alıcı ona verilən əşyanı qəbul etməyə borcludur. Lakin bu qaydadan istisnalar da vardır. Belə ki, alıcı əşyanı dəyişdirməyi tələb etməyə və ya alqı-satqı müqaviləsinin icrasından imtina etməyə ixtiyarı çatdığı hallarda əşyam qəbul etməyə bilər. Alıcının əşyanı qəbul etmək vəzifəsinin icrası məqamı satıcının əşyanı alıcıya vermək vəzifəsinin icrası məqamını şərtləndirən AR 28 I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi MM-in 570-ci maddəsində nəzərdə tutulan qaydalar ilə mütənasibdir. Ümumi qaydaya görə, alıcı müvafiq əşyanın verilməsini və alınmasını təmin etmək üçün öz tərəfindən zəruri olan hərəkətləri etməyə borcludur. Bu hərəkətlər alqı-satqı müqaviləsinin pred- meti olan əşyaların satıcı tərəfindən çatdırılması üçün zəruri şəraitin yaradılmasında, çatdırılma ünvanının dəqiq göstərilməsində, əşyanın olduğu yerdə bilavasitə sahibliyə qəbul etməkdə və ya daşıyıcıdan təhvil almasını göstərən hərəkətlərdə ifadə olunur. Ümumi qaydaya görə, alıcı əşyanın müəyyənləşdirilmiş qiymətini ödəməyə borcludur. Ödəmə birdəfəlik və ya hissə-hissə ola bilər. Əgər alqı-satqı müqaviləsində əşyanın hissə-hissə ödənilməsi nəzərdə tutulmayıbsa, alıcı verilmiş əşyanın qiymətini satıcıya tam ödəməyə borcludur (bax. AR MM, mad.598.2). Əşyanın ödənilməsi qaydasını tərəflər alqı-satqı müqaviləsində razılaşdıra bilərlər. Belə razılaşma olmadıqda AR MM-in 598.1-
almazdan əvvəl və ya təhvil aldıqdan sonra ödəməlidir. Alıcının qeyd olunan əsas vəzifələri ilə yanaşı, qanunverici bir sıra fakültativ (əlavə) vəzifələr də müəyyən etmişdir. Fakültativ vəzifəyə misal olaraq malın qüsurları barədə alıcının satıcını məlumatlandırmalı olmasını göstərmək olar. Belə ki, AR MM-in 595.1-ci maddəsinə əsasən, alıcı alqı-satqı müqaviləsinin miqdar, çeşid, keyfiyyət, komplektlik, tara və (və ya) qab haqqında şərtlərinin pozulmasına dair satıcıya müqavilədə nəzərdə tutulan müddətdə, belə müddət müəyyənləşdirilmədikdə isə, müqavilənin müvafiq şərtinin pozuntusu əşyanın xarakterinə və təyinatına görə aşkar edilməli olduqdan sonra ağlabatan müddətdə bildiriş verməlidir. Bu qaydanın yerinə yetirilmədiyi halda satıcı alıcının tələblərini ödəməkdən tamamilə və ya qismən imtina edə bilər. Bu hüququn həyata keçirilməsi yalnız satıcı alıcının həmin qaydam yerinə yetirməməsinin onun tələbini ödəməyin qeyri-mümkünlüyünə səbəb olduğunu və ya müqavilənin 29 Rüfət Göyüşov pozulması haqqında vaxtında bildiriş aldığı halda çəkəcəyi xərclərə nisbətən tənasübsüz xərclər çəkdiyinə səbəb olduğunu sübuta yetirə bildiyi halda mümkündür. Alıcının digər fakültativ vəzifəsi kimi, əşyanı sığorta etdirməsi çıxış edir. Əşyanı sığorta etdirmək vəzifəsi müqavilə ilə hər iki tərəfin üzərinə qoyula bilər. AR MM-in 602.2-ci maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, əşyanı sığorta etdirməyə borclu olan tərəf müqavilənin şərtlərinə uyğun olaraq sığortanı həyata keçirmədikdə digər tərəf əşyanı sığorta etdirə və borclu tərəfdən sığortaya çəkdiyi xərclərin əvəzini ödəməyi tələb edə və ya müqavilənin icrasından imtina edə bilər. 1.3. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi Parakəndə alqı-satqı müqaviləsinin anlayışı. Pərakəndə alqı-sat- qı müqaviləsinə görə malların pərakəndə satışı üzrə sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən satıcı sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı olmayan şəxsi, ailə, ev və ya digər istifadə üçün nəzərdə tutulan malı alıcıya verməyi öhdəsinə götürür (bax. AR MM, mad.614.1). Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi alqı-satqı müqaviləsinin ən geniş yayılmış növüdür. Gündəlik olaraq dünyada milyardlarla belə əqd bağlanır. Əmtəənin istehlakçıya çatdırılması, bir qayda olaraq, bir neçə mərhələdən keçir ki, bu da müxtəlif hüquqi formalarla şərtlənir. Bu mərhələlər xammalın alınmasını, emalını, istehsalını, əmtəəyə çevrilməsini və bu əmtəələrin bölgüsünü nəzərdə tutur. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsindən irəli gələn münasibətlərin əsas məqsədi sonuncu mərhələ olan əmtəələrin bölgüsünü həyata keçirməklə əhalinin geniş kütləsinin istehlak tələbini təmin etməkdir. Bu müqavilə mövcud maddi nemətlərin dövriyyəsinin istehlak olunmadan əvvəlki son mərhələsinin hüquqi formasıdır. Yə 30 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|