Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi
I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi nin icrası üçün pul müqayisəyə gələ bilən hallarda oxşar mallar üçün adətən alman qiymət üzrə ödənilməlidir. İstehlak xarakterli bəzi əmtəələrin (məsələn, yanacaq, çörək və s.) qiymətləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən tənzimlənir. Əşyanın qiyməti onun maya dəyəri, hazırlanmasına, daşınmasına və ya qorunmasına çəkilən məsrəflər və s. əsas götürülməklə müəyyənləşdirilə bilər. Real həyatda əşyanın qiymətini şərtləndirən göstəricilər iqtisadi şəraitdən asılı olaraq hər zaman dəyişikliyə məruz qala bilər. Odur ki, alqı-satqı müqaviləsində əşyanın qiymətini şərtləndirən göstəricilərdən asılı olaraq onun qiymətinin dəyişdirilməli olduğu nəzərdə tutulduqda, lakin qiymətin dəyişdirilməsi üsulu müəyyənləşdirilmədikdə, qiymət müqavilənin bağlandığı an və əşyanın təhvil verildiyi an üçün həmin göstəricilərin nisbəti əsas götürülməklə müəyyənləşdirilir (bax. AR MM, mad.597.3). Qiymət əşyanın çəkisindən və ya miqdarından asılı olaraq müəyyən olunur. Qiymət əşyanın çəkisindən asılı olaraq müəy- yənləşdirildikdə, əgər alqı-satqı müqaviləsində ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, xalis çəkiyə görə təyin edilir. Müddət haqqında razılaşma alqı-satqı müqaviləsinin mühüm şərti hesab olunmur. Müqavilədə müddət haqqında razılaşmanın olmaması onun etibarlılığına təsir göstərmir. AR MM-in 569.1-ci maddəsinə əsasən, alqı-satqı müqaviləsi müddəti müəyyənləşdirməyə imkan vermədikdə. Mülki Məcəllənin 427-ci maddəsində nəzərdə tutulan qaydalar tətbiq olunur. Həmin qaydalara görə, əgər öhdəliyin icrası müddəti təyin edilməyibsə və ya şəraitə görə onu təyin etmək mümkün deyildirsə, kreditor öhdəliyin dərhal icrasını tələb edə bilər, borclu isə onu ağlabatan müddətdə icra etməyə borcludur. Lakin alqı-satqı müqaviləsinin elə növləri də vardır ki, orada müqavilənin mühüm şərtləri sırasına predmetlə yanaşı, müqavi
Rüfət Göyüşov lənin qiymətini (satılan əşyanın qiymətini) və öhdəliyin icra müddətini aid edirlər. Məsələn, AR MM-in 601.1-ci maddəsinin tələblərinə görə, hissə-hissə ödəmə şərti ilə əşyanın nisyə satılması haqqında müqavilə o halda bağlanmış sayılır ki, alğı-satqı müqaviləsinin digər mühüm şərtləri ilə yanaşı, əşyanın qiyməti, ödənişlərin qaydası, müddətləri və məbləğləri nəzərdə tutulmuş olsun.
Alqı-satqı müqaviləsinin növlərində olan
göndərmə müqaviləsində isə müddət haqqında razılaşma müqavilənin mühüm şərtlərindən biri hesab olunur (bax. AR MM, mad.627.1). Odur ki, ümumi qaydaya görə, qiymət və müddət haqqında razılaşma yalnız qanunda nəzərdə tutulduğu hallarda alqı-satqı müqaviləsinin mühüm şərti kimi çıxış edə bilər. Adi halda isə həm qiymət, həm də müddət haqqında razılaşma mühüm şərt sayılmır. Qiymət müqavilədə müxtəlif qaydalarda göstərilə bilər. Bu, bilavasitə hər əşyaya münasibətdə müəyyən məbləğin göstərilməsi ilə və yaxud əşyaların toplu şəklində qiymətinin göstərilməsi üsulu ilə ola bilər. Əşyaların qiyməti həm Azərbaycan manatı ilə, həm də xarici valyutada müəyyən oluna bilər. Ödəniş vasitəsi kimi xarici valyutadan istifadə imkanlarının qanunvericiliklə məhdudlaşdırıl- masma baxmayaraq, əşyaların qiymətlərinin xarici valyuta ilə müəyyənləşdirilməsinə heç bir məhdudiyyət yoxdur. Müqaviləni qiymətinin tərəflər arasında sərbəst olaraq müəyyənləşdirilə bilməsi tərəflərin mütləq hüququ olmaya da bilər. Belə ki, alqı-satqı müqaviləsinin növlərindən olan pərakəndə al- qı-satqı zamanı bəzi məhsulların qiyməti bütün istehlakçılar üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və müqavilənin iştirakçılarının biri tərəfindən müəyyənləşdirilə bilər. AR MM-in 398.1- ci maddəsində müəyyənləşdirildiyi kimi, qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilən və ya tənzimlənən qiymətlər (tariflər, normalar, dərəcələr və s.) tətbiq edilir.
I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi Müqavilə iştirakçılarının biri tərəfindən müəyyən olunan qiymətlərə isə qoşulma müqavilələrində rast gəlinir. Müqavilənin müddəti isə təqvim tarixi, zaman dövrü, baş verməli olan hadisəyə istinadən, tələb etmə yolu ilə müəyyən oluna bilər. Məsələn, AR MM-in 629.2-ci maddəsinə əsasən, göndərmə müqaviləsində göndərmə dövrləri ilə yanaşı, malların göndərilməsi cədvəli də (on günlük, günlük, saatlıq və i.a.) müəyyənləşdirilə bilər. Ümumiyyətlə, müqavilə müddətlərinə əməl olunması öhdəliyin lazımi qaydada icrasının mühüm şərtlərindən biridir. Müqavilə müddətlərinin ötürülməsi müqavilənin digər tərəfində müqaviləyə olan marağı itirmək təhlükəsi doğura bilər. Bu halda müqavilənin qeyd olunan tərəfi haqlı sayıla bilər. Belə ki, tərəflərdən birinin müqavilənin müddəti haqqında şərtini pozması əhəmiyyətli pozuntu sayıla bilər. Belə ki, müqavilə müddətinin pozulması nəticəsində digər tərəf ümid etməyə haqqı çatanlardan xeyli dərəcədə məhrum olmuş olur ki, bu da həmin tərəfin tələbi ilə müqavilənin ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi əsaslarından biri kimi çıxış edir (bax. AR MM, mad.421). Alqı-satqı müqaviləsinin forması onun predmeti, subyekt tərkibi və qiyməti ilə müəyyən olunur. Predmeti daşınmaz əşya olan alqı-satqı müqavilələri sonradan etibarsız sayılması təhlükəsi altında hər zaman yazılı, həm də notariat qaydasında bağlanılmalıdır. Yalnız bundan sonra daşınmaz əşya üzərində sahiblik və istifadə hüququ yaranacaqdır. Sərəncam hüququnun yaranması üçün isə notariat qaydasında bağlanmış əqdin rəsmi reyestrdə qeydiyyata alınması zəruridir (bax. AR MM, mad. 146). Daşmar əşyaların alqı-satqısı müqaviləsi tərəflərin istəyindən asılı olaraq həm şifahi, həm də yazılı formada bağlana bilər. Ümumi qaydaya görə, daşmar əşyalar üzərində mülkiyyət hüququnun əldə edənə verilməsi üçün mülkiyyətçi əşyaya sahibliyi həqiqi hüquq əsasında ona verməlidir. 15 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|