Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rüfət Göyüşov Alqı-satqı müqaviləsinin əlamətləri.
Rüfət Göyüşov Alqı-satqı müqaviləsinin əlamətləri. Alqı-satqı müqaviləsi hər zaman konscnsual xarakterlidir. Odur ki, tərəflər müqavilənin bütün mühüm şərtləri barəsində razılığa gəldikləri andan alqı-satqı müqaviləsi bağlanmış hesab olunur. Adətən, alqı- satqı müqaviləsində tərəflərin razılığa gəlməsi ilə müqavilənin icrası üst-üstə düşür, lakin bu, alqı-satqı müqaviləsinin kon- sensual xarakterinə xələl gətirmir. Belə ki, qanunverici əmtəənin verilməsini alqı-satqı müqaviləsinin mühüm şərti hesab etmir. Bu əlamət qanunvericilik normalarında öz təsdiqini tapır. Məsələn, AR MM-in 571.2-ci maddəsinə görə, yolda olduğu vaxt satılmış əşyanın təsadüfən məhv olması və ya təsadüfən zədələnməsi riski, alğı-satqı müqaviləsində və ya işgüzar dövriyyə adətlərində ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, alqı-satqı müqaviləsinin bağlandığı andan alıcıya keçir. Deməli, alqı-sat- qı müqaviləsi bağlandığı andan tərəflərin müvafiq hüquq və vəzifələri yaranır, bunun üçün əşyanın alıcıya verilməsini gözləmək lazım deyil. Real müqavilələrdə göstərilən qayda tətbiq oluna bilməz. Alqı-satqı müqaviləsi əvozli xarakterlidir. Satıcının əmtəəni verməsi müqabilində alıcı onun dəyərini ödəməlidir. Dəyəri ödənilməyən əşyaya mülkiyyət hüququ satıcıda qalır. İstər alqı-sat- qı müqaviləsi bağlandığı anda, istərsə də hissə-hissə ödəmə şərti ilə satış zamanı müəyyən dövr ərzində alqı-satqı müqaviləsinin dəyərinin ödənildiyi halda alqı-satqı müqaviləsi lazımi qaydada icra olunmuş sayıla bilər. Alqı-satqı müqaviləsi qarşılıqlı xarakterlidir. Hər iki tərəfdə qarşılıqlı subyektiv hüquq və vəzifələrin olması bu müqaviləni sinelaqmatik müqavilə kimi şərtləndirir. Alıcının təklif olunan əşyanın verilməsini tələb etmək hüququna satıcının həmin əşyanı vermək vəzifəsi, satıcının verdiyi əşyanın haqqını tələb etmək hüququna alıcının əşyanın dəyərini vermək vəzifəsi qarşılıqlı olaraq yönəlmişdir.
I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi Alqı-satqı müqavilosinin elcmcntlori. Mülki hüquqda müqavilənin elementləri sırasına, adətən, onun tərəflərini, prcdmetini, müddətini, formasını və məzmununu aid edirlər. Alqı-satqı müqaviləsinin tərəfləri satıcı və alıcıdır. Satıcı və alıcı qismində mülki dövriyyənin istənilən iştirakçısı - fiziki şəxslər, hüquqi şəxslər və dövlət müəssisələri çıxış edə bilərlər. Lakin qeyd olunan subyektlərin bu və ya digər alqı-satqı müqavilələrində iştirakı həmin müqavilənin təbiəti və tərəflərin hüquqi vəziyyəti ilə xarakterizə oluna bilər. Məsələn, dövlət özünün hüquqi vəziyyətinə görə, yalnız vətəndaşların və hüquqi şəxslərin iştirak edə biləcəkləri alqı-satqı müqavilələrinin (pərakəndə alqı-satqı, göndərmə müqaviləsi və s.) iştirakçısı ola bilməz. Bununla yanaşı, fiziki şəxslərin bağlaya biləcəkləri alqı-satqı müqavilələrini onların fəaliyyət qabiliyyətlərinin həcminə görə fərqləndirmək olar. Məsələn, göndərmə müqaviləsinin iştirakçısı kimi, yalnız fərdi sahibkar statusunda olan fiziki şəxslər çıxış edə bilər. Ümumi qaydaya görə, əşyanın satıcısı qismində həmin əşyanın mülkiyyətçisi çıxış edə bilər. Lakin müəyyən hallarda qanunverici qeyri-mülkiyyətçinin də əşyanın satıcısı kimi çıxış edə bilməsi imkanını nəzərdə tutur. Belə qeyri-mülkiyyətçilər kimi, hərrac təşkilatları və komisyonçular çıxış edirlər. Məsələn, AR MM-in 295-ci maddəsinə görə, girov münasibətlərində girov saxlayanın (kreditorun) tələblərinin ödənilməsi üçün tutma girov qoyulmuş əşyaya borclu girovla təmin edilmiş öhdəliyi onun cavabdeh olduğu səbəblərdən icra etmədikdə və ya lazımınca icra etmədikdə yönəldilə bilər. Bu halda girov qoyulmuş əşya ixtisaslaşdırılmış təşkilatlar tərəfimdən yalnız açıq hərracdan satış yolu ilə realizə edilir (satılır) (bax. AR MM, mad.297) və yaxud komissiya müqaviləsinə görə bir tərəf (komisyonçu) digər tərəfim (komitentin) tapşırığı ilə muzd müqabilində öz adından, lakin komitentin hesabına bir və ya bir neçə əqd bağlamağı öhdə 11 Rüfət Göyüşov sinə götürür (bax. AR MM, mad.808.1). Bu cür əqdlər sırasında alqı-satqı müqaviləsi də çıxış edə bilər. Komissiya müqaviləsi əsasında əmtəələrin alqı-satqısı zamanı komisyonçu əmlakın mülkiyyətçisi olmadığı halda əmlak mülkiyyətçisinin tapşırığı ilə muzd müqabilində öz adından, lakin əmlak mülkiyyətçisinin (komitentin) hesabına əmtəəni satmağı öhdəsinə götürür. Alqı-satqı müqaviləsinin predmeti kimi, mülki dövriyyədən çıxarılmamış istənilən əşyalar (daşmar və ya daşınmaz) çıxış edə bilər. Əşyalar ənənəvi olaraq alqı-satqı müqaviləsinin əsas predmeti kimi çıxış edir. Lakin əşyalarla yanaşı, heyvanlar, balıqlar, quşlar, qiymətli kağızlar, tələblər və hüquqlar da alqı-satqı müqaviləsində predmet kimi çıxış edə bilərlər. Mülki qanunvericilik predmet haqqında razılaşmanı alqı- satqı müqaviləsinin yeganə mühüm şərti hesab edir. Bu o deməkdir ki, alqı-satqı müqaviləsi tərəflər müqavilənin predmeti barəsində razılığa gəldikləri zaman bağlanmış hesab edilir. Müqavilədə digər şərtlərin (qiymət, müddət və s.) yoxluğu halında tərəflər arasında yaranmış münasibətlər AR MM-in dispozitiv normaları vasitəsilə təmin oluna bilər.
Qiymət haqqında razılaşma alqı-satqı müqaviləsinin mühüm şərti hesab olunmur. Belə ki, alqı-satqı müqaviləsində satılan əşyanın qiyməti göstərilə, göstərilməyə və ya müqavilənin şərtləri əsas götürülməklə müəyyənləşdirilə bilər. Hətta Mülki Məcəllədə və müqavilədə nəzərdə tutulmuş hallarda alqı-satqı müqaviləsi bağlandıqdan sonra belə tərəflərin müqavilədə nəzərdə tutulan qiyməti dəyişdirməsinə yol verilir. Əgər müqavilədə qiymət nəzərdə tutulubsa, o zaman alıcı əşyanı alqı-satqı müqaviləsində nəzərdə tutulan qiymətlə ödəməlidir. AR MM-in 597.1-ci maddəsində göstərilən qaydaya əsasən, əgər müqavilədə qiymət nəzərdə tutulmayıbsa və müqavilənin şərtləri əsas götürülməklə müəyyənləşdirilə bilmirsə, müqavilə 12 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|