Xülasə Əsaslar Tərif Epidemiologiya etiologiya Patoziologiya
Yüklə 1,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Patoziologiya
- Qrip infeksiyası Prolaktika
Qrip infeksiyası Əsaslar ildən-bir alovlanma törədir, lakin A [11] tipi ilə müqayisədə daha yüngül dərəcəli xəstəliklə nəticələnir. Epidemiyalar adətən, payızın sonlarından yazın əvvəlinədək baş verir. Qrip virusunu təşkil edən zülallarda xırda nöqtəvi mutasiyalar antigen dreynə səbəb olur və məhz buna görə də, hər qrip mövsümündə yeni peyvəndlər tələb olunur. Yeni hemaqqlütinin və ya neyraminidazanın əmələ gəlməsilə səciyyələnən daha iri dəyişikliklər isə antigen şiftinə səbəb olur və pandemiya ilə nəticələnə bilər. Qrip virusunun müzakirəsi zamanı istifadə olunan xüsusi terminologiyaya qrip virusunun tipi, ilk yerləşmə yeri və ilk dəfə kəşf olunduğu il aiddir. Patoziologiya Mövsümi qrip virusu tənəüs yollarından öskürmə, asqırma və ya danışma zamanı aerozollaşaraq xaric olan yoluxmuş damcılar vasitəsilə ötürülür. Nisbətən az hallarda yoluxma fomitlərlə təmas zamanı da baş verə bilər.
[7] Virus səthi hemaqqlütinin (H antigeni) vasitəsilə traxeya və bronxların kirpikli epitelinə birləşir və buraya daxil olur. Daha sonra virusun replikasiyası baş verir. Pik yoluxduruculuq virusa yoluxduqdan 48-72 saat sonra müşahidə edilir, daha sonra azalır və 10 gün ərzində aşkar oluna bilməyəcək həddədək enir. Uşaqlar və immunokompromisli şəxslərdə virus bir neçə həftə ərzində ətrafa xaric edilə bilər. [12]
Təsnifat Mövsümi qrip viruslarının növləri Qrip virusu antigen müxtəliiyinə istinadən A, B və C növlərinə bölünür. Virusun strukturunu təşkil edən digər elementlərə hemaqqlütinin (H antigeni) və neyraminidaza (N antigeni) aiddir. A və B tipli qrip virusları bir neçə yarımtipə bölünür. Bu yarımtiplər virusun üzərindəki H və N antigenləri ilə müəyyən olunur. H antigeninin 3 (H1, H2 və H3), N antigeninin isə 2 (N1 və N2) antigen subtipi vardır ki, bu da onların müxtəlif kombinasiyalarının yaranmasına imkan verir. C qrip virusu epidemiya və ya pandemiyalarla assosiasiya olunmur və yüngül ağırlıq dərəcəsinə malik xəstəliklə nəticələnir. ƏSASLAR
BMJ Qabaqcıl Praktika mövzusunun bu PDF sənədi ən son olaraq yenilənmiş internet variantına əsaslanır: Nov 30, 2017. BMJ Qabaqcıl Praktika mövzuları müntəzəm olaraq yenilənir və mövzuların ən son variantı buradan əldə edilə bilər bestpractice.bmj.com .Bu məzmunun istifadəsi bizim qaydalara müvaqdir İmtina. © © BMJ Publishing Group Ltd 2018. Bütün hüquqlar qorunur. 5
Qrip infeksiyası Prolaktika PROFİLAKTİKA İlkin prolaktika Qripin ilkin prolaktikası qrip vaksini vasitəsilə təmin olunur. [37]
Hansı qruplarda peyvənd aparılması ilə bağlı beynəlxalq təlimatlar müxtəlifdir. Hazırda ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Prolaktika Mərkəzləri (XNM) tərəndən yaşı ≥6 ay olan və peyvənd olunmaya qarşı heç bir əks-göstərişi olmayan bütün şəxslərə qrip peyvəndinin vurulması tövsiyə edilir. [39] 2016-2017-ci illərdə XNM-in İmmunizasiya Praktikaları üzrə Məsləhətçi Komitəsi (İPMK) durulaşdırılmış diri vaksinin istifadə edilməməsini tövsiyə edir. Azyaşlı körpələrdə (<6 ay) qrip vaksininin istifadəsinə dair tədqiqatlar davam edir. [40] 6 aydan 8 yaşadək uşaqlarda qrip törədicisinə qarşi optimal immun cavabın əldə edilməsi üçün ilk peyvənd mövsümündə qrip peyvəndinin iki dozada təyini (≥4 həftə intervalla təyin edilir) tələb olunur. [39] İPMK 6 aydan 8 yaşadək olan, 1 iyul, 2016-cı il tarixinədək üç və ya dördvalentli qrip vaksininin ≥2 dozası ilə peyvənd edilmiş uşaqlarda 2016-2017-ci illər üçün peyvəndin yalnız bir dozasının təyinini tövsiyə edir. [39] 9 yaşdan başlayaraq ildə bir doza tövsiyə olunur. [41]
Digər beynəlxalq təlimatlarda yüksək risk qruplarının peyvənd olunması tövsiyə edilir. Bunun üçün yerli təlimatlara istinad edilməlidir. Randomizə edilmiş eektivlik tədqiqatında qrip vaksininə adyuvant əlavə edilməsi pandemik A (H1N1) qripinin prolaktikasında yaxşılaşmaya imkan vermişdir. [42] Qrip vaksinlərinin əzələdaxili, intranazal və dəridaxili yeridilən formaları mövcuddur: [39] • Əzələdaxili inaktivasiya olunmuş peyvənd: yumurta əsaslı, adyuvantlı və adyuvantsız üçvalentli qrip vaksinləri və yumurta və ya hüceyrə kulturası əsaslı adyuvantsız dördvalentli qrip vaksinləri. ABŞ- da ≥65 yaşlı şəxslərdə istifadə üçün ABŞ Qida və Dərman Administrasiyası (FDA) tərəndən MF-59 adyuvantına malik əzələdaxili, üçvalentli, inaktivasiya olunmuş qrip peyvəndi lisenziyalaşdırılmışdır. • Əzələdaxili rekombinant vaksin: həşəratların davamlı hüceyrə xətlərindən alınmış üçvalentli qrip vaksini. Bu, rekombinant hemaqqlütinin (rHA) peyvəndidir, o səbəbdən də, istehsal prosesində qrip virusu və ya yumurtalardan istifadə edilmir. Yumurtaya qarşı allergiyası olan ≥18 yaşlı şəxslərdə XNM bu peyvəndin tətbiqini tövsiyə edir. • İntranazal diri durulaşdırılmış vaksin: sağlam şəxslərdə göstəriş olan dördvalentli vaksindir. Bəzi ölkələrdə (məs., ABŞ) intranazal diri durulaşdırılmış vaksin 2016-2017-ci illərin qrip mövsümü üçün tövsiyə edilmir. [39] • Dəridaxili inaktivasiya olunmuş vaksin: böyüklərdə istifadəsinə (18-64 yaş) icazə verilən dördvalentli vaksindir. Həm üç, həm də dördvalentli peyvəndlər 2009-cu ildə pandemiya törətmiş A qripinin (H1N1) ştammına qarşı da müdaəni təmin edir. [20]
Qrip vaksini yumurta qəbulundan sonra ağır dərəcəli analaktik reaksiyası olmuş şəxslərdə əks-göstərişdir. ABŞ-da İPMK aşağıdakıları tövsiyə edir: [39] • Anamnezində yumurtaya allergiyası olan, yumurta qəbulundan sonra yalnız köpüşükləri olan şəxslərə qrip peyvəndi vurulmalıdır (inaktivasiya olunmuş və ya rekombinant). • Yumurtaya qarşı reaksiyası müşahidə edilən (angio-ödem, respirator distress, başgicəllənmə və ya təkrarlanan qusma kimi əlamətlər), yaxud da bu səbəbdən epinefrin (adrenalin) təyini və ya digər təxirəsalınmaz tibbi müdaxilə tələb olunan şəxslərə qrip peyvəndi (inaktivasiya olunmuş və ya rekombinant) vurula bilər. Peyvənd həkim tərəndən və ağır allergik vəziyyətlərdə müvaq tədbirlərə hazırlıqlı şəkildə aparılmalıdır. • Az bişmiş yumurtanı (məs., qayğanaq) yeyə bilən və bu zaman allergik reaksiya baş verməyən şəxslərdə allergiya olma ehtimalı azdır. Yumurtaya qarşı allergik olan şəxslərdə bişmiş məhsullardakı yumurtaya (məs., çörək və ya tort) tolerantlıq ola bilər. Tərkibində yumurta olan məhsullara tolerantlıq yumurta allergiyası ehtimalını istisna etmir. Yumurtaya qarşı allergiya anamnezdə yumurtaya və yumurta tərkibli ərzaqlara qarşı müntəzəm şəkildə reaksiyanın müşahidə edilməsi, üstəlik yumurta zülallarına qarşı yaranan immunoqlobulin E-nin aşkar olunması üçün dəri sınağı və/ və ya qanın müayinəsi vasitəsilə təsdiq edilə bilər. 6 BMJ Qabaqcıl Praktika mövzusunun bu PDF sənədi ən son olaraq yenilənmiş internet variantına əsaslanır: Nov 30, 2017. BMJ Qabaqcıl Praktika mövzuları müntəzəm olaraq yenilənir və mövzuların ən son variantı buradan əldə edilə bilər bestpractice.bmj.com .Bu məzmunun istifadəsi bizim qaydalara müvaqdir İmtina. © © BMJ Publishing Group Ltd 2018. Bütün hüquqlar qorunur.
Yüklə 1,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|