Mündəricat
Xülasə
3
Əsaslar
4
Tərif
4
Epidemiologiya
4
Etiologiya
4
Patoziologiya
5
Təsnifat
5
Prolaktika
6
İlkin prolaktika
6
İkinci prolaktika
8
Diaqnoz
9
Xəstəlik hadisəsi tarixçəsi
9
Mərhələli diaqnostik yanaşma
9
Risk faktorları
12
Tarix və müayinə faktorları
14
Diaqnostik testlər
17
Diferensial diaqnoz
18
Müalicə
21
Mərhələli müalicə yanaşması
21
Müalicəyə dair təfsilatlı məlumatların icmalı
23
Müalicə üsulları
25
Yeni yaranan
35
Növbəti müayinə
37
Tövsiyələr
37
Fəsadlar
37
Proqnoz
39
Rəhbər qaydalar
41
Diaqnostik rəhbər qaydalar
41
Müalicəyə dair rəhbər qaydalar
41
Onlayn-mənbələr
44
Təsdiqləmə balları
45
İstinad edilən materiallar
47
İmtina
58
Xülasə
◊
Tənəüs traktının A və ya B qrip virusları tərəndən törədilən kəskin infeksiyası
◊
Rinoreya, öskürək, hərarət, üşütmə, başağrısı və əzələ ağrısı kimi yuxarı və tənəüs yolları
simptomları ilə səciyyələnir.
◊
Tipik olaraq, qış mövsümündə təsadüf edir.
◊
Yerli alovlanmalar, epidemiyalar və nadir hallarda pandemiyalar şəklində təzahür edə bilər.
◊
Peyvəndlə prolaktikası mümkündür.
Qrip infeksiyası
Əsaslar
ƏSASLAR
Tərif
Tənəüs traktının A və ya B qrip virusları tərəndən törədilən kəskin infeksiyası öskürmə, asqırma və ya
danışma zamanı xaric olan yoluxmuş tənəüs sekretlərinin aspirasiyası vasitəsilə ötürülür.
[1]
Epidemiologiya
Virusun antigen strukturunda dəyişiklik baş verməsi ilə əlaqədar mövsümi qrip infeksiyasının insidentliyi
hər il dəyişir və bu səbəbdən də əvvəlki immunizasiyalar növbəti mövsümlərdə yoluxmadan qorumanı
təmin edə bilmir. Ümumilikdə, güman edilir ki, bu xəstəlik hər il dünyada uşaqların 20%-i, böyüklərin
isə 5%-də rast gəlir.
[7]
Uşaqlar arasında aparılmış tədqiqatlarda 19 yaşadək uşaqlar arasında 5 il ərzində
orta illik insidentliyin 4.6 olduğu müəyyən edilmişdir. ABŞ-da 25 illik müddət ərzində 5 yaşadək uşaqlar
arasında insidentlik 9.5% təşkil etmişdir.
[7]
Şimal yarımkürəsində mövsümi qrip fəallığı dekabrın sonu ilə
mayın əvvəli arasındakı dövrdə, cənub yarımkürəsində isə may-sentyabr aylarında pik göstəricilərə çatır.
[8]
1918-ci ildən indiyədək dörd qrip pandemiyası baş vermişdir ki, bunlardan da ən sonuncusu 2009-cu
ilin aprel ayında A tipli (H1N1) "donuz qripi" epidemiyası olmuşdur. 1957 və 1968-ci illərdə baş verən
pandemiyaların hər ikisi həm insan, həm də quş qripinin yeni ştammları ilə törədilmişdir. Bununla
belə, 2009-cu il pandemiyası insan, quş və donuz qripinin yeni gen kombinasiyası hesabına meydana
gəlmişdir.
[9]
2005-ci ildə Xəstəliklərə Nəzarət və Prolaktika Mərkəzlərinin (XNM) tədqiqatçıları 1918-ci ilə məxsus
A qripi (H1N1) virusunu müvəəqiyyətlə rekonstruksiya etmiş və onun virulentliyi haqqında daha yaxşı
məlumat əldə edə bilmişlər. 1918-ci ildə pandemiya törətmiş virusun təbii mənbələrdən yenidən yaranması
ehtimalı çox azdır və hətta əgər bu baş versə belə, qalıq immunitet hesabına bu virus yeni ştamm hesab
edilməyəcəkdir. Əgər nə vaxtsa laboratoriyadankənar şəraitdə təcrid oluna bilsəydi, hazırki müalicə
vasitələri bu virusa qarşı eektiv olardı (rimantadin və oseltamivir kimi antiviral preparatlar) və vaksin
hazırlanması potensialı olardı. Belə ki, 1918-ci ilin virusuna aid hemaqqlütinin zülalının siçovullarda
protektor rol oynadığı müəyyən edilmişdir.
[10]
Etiologiya
Mövsümi qrip vurusu ortomiksovirus ailəsinin nümayəndəsidir. O, seqmentli, təkzəncirli RNT genomuna
malikdir, antigen müxtəliiyinə istinadən A, B və C tipləri ayırd edilə bilir. RNT özündə 5 struktur
və 3 qeyri-struktur zülalını kodlaşdırır. Virusun A, B və C tiplərinə təsnif edilməsində M zülalı və NP
nukleoproteininin elementlərindən istifadə edilir. Xəstəliyin patogenezində virusun strukturunun digər
elementləri, hemaqqlütinin (H antigeni) və neyraminidaza (N antigeni) vacibdir. H antigeni virusun
hüceyrəyə birləşməsi və onun içərisinə daxil olması üçün tələb olunur. N antigeni virusun yetişərək
hüceyrədən xaric olmasına kömək edir.
A və B tipli mövsümi qrip virusları bir neçə yarımtipə bölünür. Bu yarımtiplər virusun üzərindəki H və N
antigenləri ilə müəyyən olunur. H antigeninin 3 (H1, H2 və H3), N antigeninin isə 2 (N1 və N2) antigen
subtipi vardır ki, bu da onların müxtəlif kombinasiyalarının yaranmasına imkan verir. H və ya N antigeninin
bir yarımtipinə qarşı əmələ gələn anticisimlər digər tipli H və ya N antigenləri ilə reaksiyaya girmir.
C qrip virusu epidemiya və ya pandemiyalarla assosiasiya olunmur və yüngül ağırlıq dərəcəsinə malik
xəstəliklə nəticələnir. A qripi virusu tez-tez (adətən, hər il) yerli, hər 2-3 ildən-bir isə daha böyük və
müxtəlif intensivlikli epidemiyalar, ara-sıra isə pandemiyalar törədir. B qripi virusu təxminən hər dörd
4
BMJ Qabaqcıl Praktika mövzusunun bu PDF sənədi ən son olaraq yenilənmiş internet variantına əsaslanır: Nov 30, 2017.
BMJ Qabaqcıl Praktika mövzuları müntəzəm olaraq yenilənir və mövzuların ən son variantı
buradan əldə edilə bilər bestpractice.bmj.com .Bu məzmunun istifadəsi bizim qaydalara
müvaqdir İmtina. © © BMJ Publishing Group Ltd 2018. Bütün hüquqlar qorunur.