117
Lokman TAŞKESENLİOĞLU
______________________________________________
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE
International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY
Kâfir oldugları yetmezmi ki bu herzelerin,
İsteyirler çekeler küfre müselmanımızı!
65
şeklinde anlatır. Çünkü yeni okulların açılması, halkın aydınlanması onların iki yüzlü
olduklarını ortaya çıkaracaktır. O kadar kızar ki onlara “Zahide Teklif” adlı şiirinde meydan
okur:
Zâhidâ, gel soyunag bir kere paltarımızı,
Çıharag zahire batindeki efkârımızı,
Pişgah-ı nezer-i helge tutag varımızı,
Görüb onlar dehi tehgig elesin, kârımızı,
Her kimin ağı gara ise utansın, a balam!
Belke illerce yatanlar bir oyansın, a balam!
66
Onların yalancılıklarından ne kadar bıktığını “Vâiz” adlı şiirinde de görüyoruz:
Terk eyle riyanı ki riya şirk-i hefidir,
İşbu sözü kendin bele tegrir eleyirsen
67
diye onlara çağrıda bulunur. Onların beklentilerini, isteklerini ise “Zahidin Hülyası” isimli
şiirinde açıklamıştır:
Zâhid ölmekden gabag megsudine çatmag diler,
Cennete uygu ipiyle bir kemend atmag diler
68
Hatta zahitlerin bu dünyadaki üç beş kuruşun peşinde vakit geçirmekten başka bir şey
yapmadıklarını, ne dini ne de devleti düşünmediklerini iddia eder:
İranlı deyir ki, edl ile dad olsun,
Osmanlı deyir ki, millet azad olsun,
Zahid ne deyir? Deyir ki, garnım dolsun,
İranlı da Osmanlı da berbad olsun!
69
Tabi ki bu dindar geçinenlere inanan halk da olmuştur. Sâbir’i kâfir ilan eden zahidlere
inanan halka hitaben de kendi din anlayışını “A Şirvanlılar” şiirinde açıklamaya çalışmış,
kendini savunmuştur:
Şieyem, emma ne bu eşkâlden,
Sünniyem, emma ne bu emsalden.
Sufiyem, emma ne bu ebdalden
Heg seven insanem, a Şirvanlılar!
70
Bu şiirlerinin haricinde “Şikâyet”, “Ey Emu”, “Şirvan”, “Ah…”, “Ay Can”, “Bir Utan”,
“Ya’lilaceb” gibi şiirler de aynı konuyu işlemiştir.
65
“Ay Haray” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 122.
66
“Zahide Teklif” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 165.
67
“Vaiz” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 202.
68
“Zahidin Hülyası” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 213.
69
“Bir Deste Gül” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 260.
70
“A Şirvanlılar” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 359.
118
Lokman TAŞKESENLİOĞLU
______________________________________________
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE
International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY
2.3.3.
Kadın ve Çocuk
Bir dönem öğretmenlik de yapan Sâbir, medeni bir toplum oluşturmak için eğitime
değer verilmesinin ne kadar önemli olduğunun bilincindedir. Bu nedenle de kadın ve çocuk
konuları üzerinde çok durmuştur. Çünkü ona göre toplumun geleceğini şekillendirecek olan
çocuklar, onları yetiştirecek olan da kadınlardır. Eğer kadınlar anne olarak yetersiz kalırlarsa
ilim sahibi çocuklar yetiştirmek mümkün olmayacaktır.
Çevresindeki zihniyet ise hiç de böyle düşünmemektedir. Toplumun çok büyük bir
kısmında kadınlar değersiz olarak görülmekte, çocuklar ise kendi kendine yetişen, birey olarak
algılanmayan bir nesne olarak kabul edilmektedir. Cahiller çocuklarını da kendi büyüdükleri
gibi büyütmek istemektedir. “Ol Gün Ki Sene Halik Eder Lutf Bir Övlad” şiirinde bu durumu
dehşet içinde anlatmaktadır:
Ol gün ki sene halig eder lütf bir övlat
Olsun üreyin şad
Te’yin ele cindarı ki, etsin ona imdad
Tâ değmeye hemzad
…
Min gûne tilismata tutub eyle mügeffel
Gezdir onu el el
Ger deyse sovug, sancılanıb olsa da bimar
Hökm et gele cindar
Gösterme tebibe o cigergûşeni zinhar
Goyma ola murdar
Ağlarsa uşag derdinin ahtarma devasın
Ancag söy anasın
Gorhuzsun o da damdabaca ile çağasın
Kessin de sedasın
71
Evlat Halik’in bir lütfudur, ama o kadar. Daha sonra çocuk cinciye götürülür,
hastalanınca doktordan uzak tutulur, derdini anlatmaya başlayınca da hortlakla korkutulup
anasına kızılır. Bu şekilde yetiştirilen çocukların da sonunu “Uşaglara” şiirinde anlatıyor:
Vegt oldu heves etmeyesiz mektebe, derse,
Te'lim alasız her ne ki âlemde beterse,
Heyri burahıb ehz edesiz her ne zererse,
Mail olasız her işe kim fitnese, şerse.
Âdet gılasız herze vü hedyanı, uşaglar!
Siz neyleyisiz mektebi, mollanı, uşaglar!
72
71
“Ol Gün ki Sene Halig Eder Lutf Bir Övlat” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV.
s.4