Türkçe Edebiyat K
Yüklə 1,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ______________________________________________ Uluslararası T ürkçe E
- 2.3.4. İslam Coğrafyası
119 Lokman TAŞKESENLİOĞLU ______________________________________________ Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY Toplumun kadınlara bakışı ise çocuklarda olduğu gibi bugünden çok da farklı değildir. Bugün “kaşık düşmanı” denilen eş, o dönemde de “Gavur Gızı” diye adlandırılmıştır:
73
Vefak â
yaşlarda evlendirilip erlere eş yapılmasını da Sâbir, onların ağzından “Goyma Geldi” şiirinde eleştirmektedir: Dudkeş kimi bir papag başında, Ağ tükleri bellidir gaşında, Gerçi gocadır -babam yaşında, Amma sorağandı, goyma geldi! Kirdarı yamandı goyma geldi! İyrenmişem ağzının suyundan, Getran gohusu gelir bûyundan, Lap doğrusu gorhmuşam huyundan, Bir ef'i ilandı, goyma geldi! Kirdarı yamandı, goyma geldi! 74
Bir küçük kızın babası yaşında biriyle evlendirildiğinde onu hortlak ve yılan gibi görmesi elbette doğaldır. Şiirlerinin bu kadar etkileyici olmasında bu gerçekçiliğinin payı da elbette büyüktür. “Uşagdır” şiirinde de sağa sola söven on bir yaşındaki çocuğuna cesaret veren, iyi bir şey yapıyormuş gibi sevinen, “edep de neymiş” diyen bir annenin eleştirisi vardır:
75
72 “Uşaglara” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 36. 73 “Gavur Gızı” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 136. 74 “Goyma Geldi” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 142. 75 “Uşagdır” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 144. 120 Lokman TAŞKESENLİOĞLU ______________________________________________ Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY Zaten asıl söylemek istediği de budur. Ahlaklı, çalışkan, akıllı çocuklar yetiştirmek için önce annelerin bu konuda duyarlı davranması gerektiğini söyler. Ama devrin özellikleri ve kadınların durumu da düşünülünce onların da bu durumda başka bir şey yapmaları beklenemez. “Dilber”, “Nedamet ve Şikâyet”, “Elmli ve Elmsiz Ana”, “Analar Bezeyi” gibi pek çok şiirinde buna benzer tespitlerde bulunmuş, halkı bu konuda aydınlatmaya çalışmıştır. 2.3.4. İslam Coğrafyası Sâbir’in yaşadığı dönem genel itibarıyla oldukça karışıktır. Tüm Türk ve İslam coğrafyasında halk, yabancı güçlerin tehdidiyle karşı karşıyadır. Ruslar, Orta Asya ve Kafkasya’daki Türklerin üzerine kâbus gibi çökmüşken, Osmanlı Devleti’nin durumu da içler acısıdır. II. Meşrutiyetle beraber güçlenen İttihat ve Terakkiciler rejimi değiştirme hareketlerine başlamış, devlet otoritesi bölünmüş, bunu fırsat olarak gören Avrupalı güçler, Türk topraklarını işgale başlamıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Cezayir, 1912 yılında da Fas, Fransızlar ve İspanyollar tarafından işgal edilmiştir. Yani Kuzey Afrika’da durum aynıdır. Arabistan’da ise Orta Asya Türk hanlıklarındaki duruma benzer bir durum vardır. Ruslar Türklerin gücünü kırabilmek için onları hanlıklara bölüp bazılarını desteklerken; Arabistan’da İngilizler, hem diğer Araplara hem de Osmanlı Devleti’ne yüzyıllardır zararlar veren Vahabileri destekleyerek tüm Arabistan’ı terör eylemleriyle sürekli kaosa sürüklemiştir. Azerbaycan’da ise düşman tek değildir. Kuzey Azerbaycan’a Rusya, Güney Azerbaycan’a ise İran göz koymuştur. Azerbaycan için 1826’da savaşa giren bu iki devlet, 1828’de Türkmençay Antlaşması’yla Azerbaycan’ı ikiye bölen devletlerdir. Güney Azerbaycan, İran zulmü altında o dönemden itibaren inlemeye başlamışken; Kuzey Azerbaycan’da yani Sâbir’in memleketinde yavaş yavaş uyanışlar başlamıştır. Bu uyanışın temelinde Mirze Feteli Ahundzade gibi aydınlar varken daha sonra halk ve diğer aydınlar arasında yayılmasında en etkili olan ışık, elbette ki Celil Memmedguluzade’li ve Mirze Elekber Sâbir’li “Molla Nasreddin” dergisidir. Sâbir, bilinçli bir aydın olarak tüm Müslümanların ve Türklerin sıkıntılarını kendi sıkıntısı kabul etmiş, halkın zulüm gördüğü her yerde , her durumda zalimleri eleştirmiş, kurtuluş yolları önermiştir. Türk tarihinin en acıklı olaylarından, en talihsiz karşılaşmalarından Timur - Yıldırım Han; Şah İsmail - Sultan Selim savaşından, Harzemlerden, Türklerin birbirine zarar verdiği pek çok hadiseden “Fahriye” adlı şiirinde şöyle bahsediyor: Bir vegt dehi Garagoyun, Ağgoyun oldug, Azerbaycan'a hem de Anatolu'ya doldug, Ol gedr gırıb birbirimizden ki yoruldug, Gırdıgca yoruldug ve yoruldugca gırıldıg. Yüklə 1,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|