Türkçe Edebiyat K
Yüklə 1,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ______________________________________________ Uluslararası T ürkçe E
98 Lokman TAŞKESENLİOĞLU ______________________________________________ Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY 1. Mirze Elekber Sâbir 1.1. Çocukluğu ve Gençliği Azerbaycan ve tüm Şark edebiyatında, yeni mizahi şiirin, satirik akımın kurucusu olan şairin gerçek adı Elekber Tâhirzâde’dir. “Sâbir” (sabr eden, sabırlı) onun şiirlerinde kullandığı takma adı, “Mirze” ise aydın bir edip olduğunu gösteren “okuma-yazma bilen kimse, tahsilli kimselere hürmet amacıyla kullanılan seslenme ifadesidir.” 2
30 Mayıs 1862’de Azerbaycan’ın doğusunda yer alan Şamahı kentinde dünyaya geldi. Babası Hacı Tâhir Zeynalabdin küçük bir bakkal dükkânı işletiyordu. Gençliğinde maceralar peşinde koşmuş, çılgın bir hayat geçirmiş, daha sonra ise pişman olarak din ve şeriat yoluna dönmüş bir zattı. 3 Ticaret hayatının ilk yıllarında zengin olsa da 1859 yılındaki deprem 4
nedeniyle işlerinde büyük gerilemeler oldu. Kalabalık ailesini zorlukla geçindirebilecek bir hâle düştü. Annesi Saltanat Hanım şehrin ileri gelen ailelerindendi ve çok dindar bir hanımdı. Yedi yaşında mahalle mollahanesine 5 gitmeye başlayan küçük Elekber, dinî bilgilerin yanı sıra Sâdi’nin “Bostan ve Gülistan”ı gibi klasik eserleri de öğreniyordu. İlk şiirlerini burada sekiz yaşındayken yazmaya başladı. Yazdığı ilk şiirde bile çocuk ruhuyla eğitimdeki katı disiplini dile getiriyordu:
6
Buradaki çetin ve sıkıcı koşullardan sonra Sâbir, 1874’te dönemin önemli isimlerinden Seyid Ezim Şirvâni’nin Şamahı’da açtığı Usul-i Cedid okuluna kaydoldu. 7 Bu hadise Sâbir’in hayatını ve dünyaya bakışını değiştirecek ve onu çevresinden çok farklı, aydın bir kişi hâline getirecekti. Çünkü ondaki cevheri keşfeden ilk kişi hocası olmuş, bunun üzerine onunla çok daha ciddi bir şekilde meşgul olmuş yeni şiirler yazması için öğrencisini teşvik etmiştir. Hatta Sâbir’in yazdığı şiirlerden biri Seyid Ezim’in o kadar hoşuna gitmişti ki ona Nizâmi’nin
2 ALTAYLI, S. (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü. C 2. İstanbul. s. 873. 3 HÜSEYNOV, F. (1986). Molla Nasreddin ve Molla Nasreddinciler. Bakü. s. 131. 4 Sâbir, 1902 yılında gerçekleşen başka bir depremi “Şamahı Zelzelesi” adlı manzumesinde işlerken bu depremden de bahsedecektir. 5 Eskiden mahallelerde bulunan ve dinî eğitim veren küçük okullar. 6 Eski mollahane kaidelerine göre bir öğrenci Kur’an’ı tam olarak öğrenmeden hiçbir şey yazmamalıydı. Bu nedenle şiir yazmaya çalıştığı için hocası onu cezalandırmıştır. Ayrıca çocukların tuttuğu orucun büyüklerin orucundan çok daha değerli olduğu ve bunu sağlayan yetişkinlerin de çok sevap kazanacağı düşünceleriyle Sâbir, çok küçük yaşta oruç tutmaya teşvik edilmiş, ama açlığa dayanamadığını o yaşta bu şekilde dile getirmiştir. 7 Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, C 5. İstanbul s. 83. 99 Lokman TAŞKESENLİOĞLU ______________________________________________ Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY “Hamse”sini hediye etmişti 8 . İlk şiirlerinden bazıları da aynı zamanda güçlü bir şair olan Seyid Ezim’in şiirlerine nazire şeklindedir. Hocasının kaleminden çıkan: Bela-yı eşge düşdün, ey büt-i mehpare, sebr eyle Günün oldise ger hicran elinden gare, sebr eyle bu şiire nazire olarak Sâbir: Gözüm gurbanı, ah etme gem-i hicrane sebr eyle Eğer gönlün döne hicran elinden gane, sebr eyle 9
beyti ile başlayan şiirini yazmıştır. Seyid Ezim’in mektebinde geçirdiği yıllar boyunca Sâbir, çok iyi derecede Farsça öğrenmiş, Klasik Şark Edebiyatını yakından tanımıştır. Bu nedenle yazdığı şiirler gazel, kaside ve bazı dini manzumelerden ibarettir. 10 Hocasının etkili olduğu bu yıllarda yazdığı bir şiirinde de yine gelecekte millî ve büyük bir şair olacağının müjdesini vermiştir: Babam Sünni, nenem Şie, dürek men Ne Farsam men, ne Hindem men, Türek men 11
15-16 yaşlarına geldiğinde ise babası, onun artık ticaretle uğraşması gerektiğini düşünüyordu. Bu sebeple onu okuldan aldı ve yanında çalıştırmaya başladı. Sâbir ise dükkânda durmaktan, babası ile ticaret işi yapmaktan çok sıkılıyordu. Gizli gizli şiir ve edebiyatla uğraşmaya devam etti. Bir seferinde babası buna çok sinirlendi ve Sâbir’in şiir defterini yırttı. Buna çok içerleyen Sâbir, bir dörtlükte sıkıntısını şu şekilde belirtmiştir:
12
Hatta evden kaçmak için bir Buhara kervanına katılmışsa da yarı yoldan akrabaları tarafından geri döndürüldü. Bu olaydan sonra babası onun hayatına bir daha karışamamış, oğluna tam bir özgürlük vermiştir. Böylece kendini tamamen şiire veren Sâbir, hocasının yanına geri dönerek daha büyük bir ihtirasla şiirler yazmaya devam etti. 13
biraz daha açılmak meyli vardır. Hocasının yazdığı: Ey meh, bilirem fitne-yi dövran olacahsan
8 Daha sonraları ekonomik olarak çok zor duruma düştüğü bir zamanda dahi bu kitap için iyi para veren bir kitapçıyı reddetmiştir. Sâbir’in kitapçıya “Hamse” yerine verdiği cevap çok manidardır: “Sâbir, çöreksiz yaşar ama Nizami’siz yaşayamaz.” 9 “Sebr Eyle” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. (hzl. Abbas ZAMANOV), s. 244. 10 Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C 5. İstanbul. s. 384. 11 BAYRAMOĞLU, A. (2003). Mirze Elekber Sabir (Heyatı ve Eserleri). Bakü. s. 24. 12 BAYRAMOĞLU, A. (2003). Mirze Elekber Sabir (Heyatı ve Eserleri). Bakü. s. 26. 13 Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, Cilt 5. İstanbul s. 83. Yüklə 1,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|