The Archeology of Azerbaijan a brief Discourse
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 42 Qədim dil haqqında mən hələ Bakıda oxuyarkən eşitmişdim, dünya ədəbiyyatı tarixindən dərs deyən qoca müəllimimiz, professor idi, bu barədə danışmağı sevirdi, amma bu dilin izinə düşə bilməmişdim, çünki qədim dillə bağlı mükəmməl kitab yox idi. Yalnız Amerikada olarkən bu barədə bir kitab oxumuşdum. İndi Azıxadama qulaq asa-asa onun sözlərini öz-özlüyümdə qeyd edir, mənasını anlamağa çalışırdım. İlk sözləri bunlar idi: ək, ər, az, ıx, in, ax... Mən onun dil lüğətini iki ilə yazıb hazırladım və bir gün ona dedim ki, təbii öz dilində, başına gələnləri, yəni tarixçəsini mənə danışsın. O, uzun zaman yenə də tamam başqa şeylərdən danışdı. Əsasən tayfa-qəbilə söhbətləriydi, dava-dalaş epizodlarıydı və kimdənsə nə zamansa incik düşməsi barədə sayıqlamalar idi. Sanki o, yenicə əməliyyatdan çıxmışdı və narkozdan tam ayılmamışdı. O, əsasən söyürdü, danışığında söyüş elementləri bol idi. Görünür, qədim insanlar ilk dəfə söyüşlə həyata başlayıblar, yəni dilləri söyüşlə açılıb. Bilirsən, nə yaxşı söyürdü! Yağlı- yağlı. -Qarabağlılar hamısı söyüşcüldür də, -dedim, - gözümüzü açandan söyüş eşitmişik. -Yox, bu, ayrı həngamədi, çox yaradıcı söyür. Qayadan, payadan da o tərəfə keçir. Raketi-paketi işə salır. Elə söyür ki, adamın tükləri biz-biz durur, özü də təkcə tükləri yox: ürəyin o saat arvad istiyir, - deyə o, gülər üzümə baxıb davam elədi, - indi tərgidib. Nəhayət, bir gün gözləmədiyim halda o özü söhbətə başladı. Yeməyini yenicə yeyib qurtarmışdı, yağış suyundan da içmişdi. O, ancaq yağış suyu içir. Ona görə də yağış yağanda yığıb bax o qabda saxlayıram. - Yaya iylənər ki, - deyə təəccübləndim.... - Onunçün fərqi yoxdur. İyli, daha dadlı, - güldü. - Yaxşı, bəs, nə söhbət elədi sənin Azıx adamın? - deyə marağımı gizlətmədim... İmranbəy: - Bu barədə sabah danışarıq, indi isə gecdir, - deyə qolundakı nimdaş kəmərli saatına işarə elədi,- yeddi dəqiqədən sonra o duracaq və səni görsə, nə olacağını deyə bilmərəm. Qorxuram ki, pis bir şey baş versin. Axı o məndən başqa heç kimi görməyib. Mən söhbətin yarımçıq qurtarmasını istəməsəm də razılaşdım və xudahafisləşib çıxarkən o: www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 43 -Mənə bir az borc verə bilərsən? - deyə soruşdu və yazıq-yazıq üzümə baxdı. - Pulum tamam qurtarıb. Mən heç, amma o yeməlidir. Bəşəriyyətin naminə. - Onun yediklərini pulla alırsan ki? - Bəs, mən özüm?! Mən yeməsəm, ona kim baxacaq!? Kartofu bazarda pulsuz satmırlar ki, hələ su da almaq lazımdır. O, son sözləri elə inamla dedi ki, sanki özü də öz dediklərinə ürəkdən inanırdı. Mən cibimdəki pulları çıxarıb stolun üstünə qoydum, yalnız yol pulu saxladım. Birdən ağlıma gəldi ki, İmranbəy, yəqin bu yolla pul qazanır. Mənim kimilərini tora salır, lazım olanda puldan-paradan qopardır. Bu qədər gop olmaz ki! O, mən düşündüyüm qədər də ipləmə deyilmiş. Ay səni!... Öz-özümə güldüm və bir «ekzellənt» dedim… * * * Kim nə deyir-desin, onun danışdıqları maraqlıydı. Bəlkə bir az yorucuydu, o başqa məsələ. Amma həyatda nə yorucu deyil ki… Mətbuatda gedən bazar söhbətləri, televizorda bayağı şou-biznes, küçə dedi-qoduları, daim xatırlanan «Lazım» kişi. Bu düşüncələrim məni ürəkləndirdi və yenidən keçmiş sinif yoldaşımın söhbətinin üstünə qayıtdım. Şübhəsiz, o, nəsə bilirdi. Dünyanın bu əyri vaxtı, nə zarafat ola bilərdi… Yolboyu İmranbəyin Azıxadamın dilini öyrənməsilə bağlı dediklərini çək-çevir elədim. Onun qədim dil barədə «nağılları» mənə qəribə gəlirdi. Doğrudan da belə dil varmı, bəlkə o özü belə bir dil uydurub? Mənim bu düşüncələrim gecə yarısına qədər davam elədi. Yerimə uzanıb yatmaq istəsəm də, yuxum gəlmirdi, yatağımda ora-bura çevrikir və qurcuxurdum. Mən uşaqlıqdan yerdə yatıram. Döşəmədə boşluq olduğundan hər dəfə yerimin içində çevriləndə taxta döşəmə cırıldayırdı. Uşaqlar da narahat olurdu. Ona görə də durub mətbəxə keçdim. Orda bir az qurdalanandan sonra aynabəndə çıxdım. Bekarçılıqdan kitab rəfinə göz gəzdirdim, mənə bağışlanan kitabları açıb, avtoqrafları oxumağa başladım. Bir-birindən elə də fərqlənməyən avtoqraflarda mənə yaradıcılıq uğurları arzulayırdılar. «Müəllifdən möhtəşəm yazara kiçik hədiyyə», «İstedadına inandığım böyük nasirə», «Gələcəyin böyük yazıçısına www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 44 «cavab zərbəsi» almaq ümidiylə». Sonuncu sözlər sevdiyim ustad müəlliflərdən birinin qara üzlü kitabına yazılmışdı. Qara rəngi mən də sevirəm. Onda bir möhtəşəmlik var. Avtoqrafların bir neçəsini təkrar-təkrar oxudum. Bəziləri qanımı qaraltdı, çünki mənə həddən artıq yüksək qiymət verirdilər, bəziləri isə əyləndirdi, çünki orijinal görünməyə çalışırdılar. Məsələn, «neçə belə şeirli illərə». İndi həmin müəlliflərin çoxu yoxdu, şeir və roman bolluğunda itib-batıblar, ədəbiyyat üfüqlərində görünmürlər. Amma iç dünyalarını bu avtoqraflarda qoyub gediblər. Mən bu insanların ümidlərini hələ də doğrulda bilmədiyimə görə xəcalət çəkirdim. İndi hədəfə yaxınlaşırdım, heç kimin eşitmədiyi bir əhvalata sahibiydim və gələcək taleyim onu necə yazmağımdan asılıydı. Mən sevinirdim, ürəyim İmranbəyə sevgiylə dolmuşdu. Allah onu mənə durduğum yerdə yetirmişdi. Yazacağım əsərin şöhrətini hiss edir və fərəhlənirdim... Kitabların arasında şagird dəftərinə rast gəldim. O, yəqin ki, uşaqlarınıydı, elə-belə maraq üçün açıb vərəqlədim və gözlərim adda-budda yazılan hərflərə, sözlərə sataşanda qeyri-ixtiyari sevindim. Bu dəftər məndən təxminən on beş yaş böyük olan qohumum İbrahimin idi. O, təzəlikcə dünyasını dəyişmişdi. İbrahim orta məktəbi qurtaran kimi paytaxta köçmüş və yalnız 30 ildən sonra təsadüfən qarşıma çıxmışdı. Özü də o məni yox, mən onu tanımışdım. Böyüklər uşaqları yadda saxlaya bilmir, çünki uşaqlar böyüyürlər. Matros qəsəbəsindəki (yəqin bu ad dənizlə bağlıydı, çünki qəsəbə dənizin sahilində yerləşirdi) lal-karların yeni məktəbinin açılışında onu görmüşdüm. Hiss eləmişdim ki, İbrahim dayı bu məktəbin say-seçmə kişilərindən biridi, amma təəccübümə rəğmən danışmırdı. O, hamı ilə başı ilə salamlaşır və gülümsünürdü. Mən ona yaxınlaşıb, özümü nişan verəndə diksinən kimi oldu, qara, ağ xallı qalstukunu düzəltdi, sanki boynuna dar gəlirdi, sonra qoluma girib bir tərəfə çəkdi və əl-qolu ilə məni anlamadığını dedi. - Mənəm də, tanımadınız? Qara Dadaşın oğlu, Qaçaq Dünyamalının nəvəsi, - başını buladı, -İbrahim dayı, siz eşitmirsiniz ki? - deyə əlimin işarəsiylə soruşdum. O, sualıma yenidən gülümsündü, yenə də başını buladı və cibindən vərəq çıxarıb yazdı: - Mən nə eşidir, nə də danışıram. Kimliyimi vərəqə yazıb verdim. Oxudu, gülümsündü, əlimdən tutdu. Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|