Çox dəyişmişdi



Yüklə 278,8 Kb.
səhifə1/4
tarix02.01.2018
ölçüsü278,8 Kb.
#19423
  1   2   3   4

Zemi...
Mənə elə gəlirdi ki, axşamdan başlamış güclü külək ətrafdakıları bir-birinə qatmış, budaqlar və otlar düyün düşmüşdülər. Küləyin gətirdiyi qarışıqlıq və pintilikdən sıxılır, səbirsiz gözləyişimi çətinliklə ört-basdır edib siqaret tüstüsü ilə dumanlanmış kafenin şüşəsindən laqeyd-laqeyd çölə boylanırdım. Qərbin kübar ruhunu göstərməyə çalışanlar kafenin divarlarından Amerikanın 70-80–cı illərinə aid gündəlik həyat tərzini əks etdirən ağ-qara solğun şəkillər vurulmuşdu. Şəkillər zövqlə bahalı çərçivələrə salınmış, üst hissələrinə kiçik lampalar qoyulmuşdu. Musiqi mərkəzində o illərin musiqisi səslənir, dekorasiyanı və kübar ab-havanı tamamlayırdı. Dəfələrlə o kiçik kafedə olmuş, dostlarıma şəkillərin tarixçələrindən, müəlliflər haqda maraqlı məlumatlar verməyə çalışmışdım. Buna baxmayaraq, arabir gözümü pəncərədən ayırıb şəkillərə yenidən, birinci dəfə görürmüş kimi diqqətlə baxırdım. Çöldə külək arsız-arsız əsdikcə həyəcanlanırdım. Kafenin bahalı ikiqat şüşələri təhlükəsiz və etibarlı görünmürdülər. Mənə elə gəlirdi ki, onlar hər an taybatay açılıb küləyin məni əclafcasına cırmaqlamasına yol verəcək qədər etibarsızdırlar.

Büzüşdüm. Üzümə yapışmış dəyişməz laqeyd ifadəni görən kimsə birini gözlədiyimi güman etməzdi, mənsə çoxdan görüşmək istədiyim adamı gözləyirdüm. O, hər zaman mənim yanımda olmuşdu. Onunla hesablaşıb, onunla yaşamışdım. Onunla sevib, onunla nifrət eləmişdim.


O gəldi.

Qapıdan xeyli uzaqda, küncdə oturmuşdum. Yanıma yaxınlaşana kimi atdığı hər addım məni daha da həyəcanlandırdı. Ötuz üç illik ömür yolumun üstündən bahalı, lakin palçıqlı ayaqqabıları ilə cəsarətlə keçib gedən qonağım podiuma çıxan manikenlər kimi stollardan ona tərəf boylanan başların müşaiyəti ilə masama yaxınlaşdı.

Ayağa durdum. O, əlini uzatdı. Əlimi çətinliklə əlinə toxundurub, stulumu qabağa çəkdim.

Çox dəyişmişdi.

Dəyişməyən azca əyri, uzun və cazibədar ayaqları idi. Dərisi qaralmış, saçları seyrəlmiş, burnu cərrahi müdaxilə ilə balacalaşmış, gözləri azca çuxura düşmüş, əl barmaqları uzanmışdı. Həmişəki kimi ayağını ayağının üstünə aşırdı. Mənzərə necə də tanış idi. Bir an mənə elə gəldi ki, onun ayaqları bir-birinə dolaşdılar və daha açılmayacaqlar, əsası mənə elə gəldi ki, ətrafda olan dolaşıqlığı əslində külək deyil, o yaradıb. Daha doğrusu onun azca əyri, lakin uzun ayaqları...

“Necəsən?”

Siqaret çəkdiyindən xırıltılı səsi yaranan səssizliyi qətiyyətlə yox etməyə çalışdı.

“Sən danış.”

Dedim.

“Sənin haqqında?”



Dinmədim.

“Yaxşı rəssam olmusan, sərgilərin açılıb. Almaniyadan bir əsərini almışam. Qapı. Yarımçıq taxta qapı şəklidi. Aşağı tərəfindən işıq gəlir...

“Sən burda olanda da mən rəssam idim.”

Sözünü kəsdim.

O, mənim sözlərimə məhəl qoymadan “özü də qara işıq” dedi.

“Hə. Ağ qapı. Yarımçıq ağ qapı. İşıqsa, qaradı. Qapının yuxarısı açıqdı.

Gecədi. Qapının bu tayındakı qara işıqla, o taydakı gecə qaranlığı oxşardılar.

“Qapı ağappaqdı.”

Pıçıldadım.

“Ağappaqdı, amma yarımçıq və zəifdi. İki qara işığı birləşdirməyəcək qədər inamla dayanmayıb.”

Bunu o dedi.

“Rəsm əsərlərini sevdiyini bilmirdim.”

Nazik dodaqlarını aralamadan, əksinə bir-birinə daha da sıxaraq gülümsədi. Mənə elə gəldi ki, onun dodaqları daha açılmayacaqlar. Mənim suallarım onun ağzından çıxa biləcək cavablarsız qalacaqlar.

Siqaret yandırdı. Əlləri əsirdi. İki qullam alandan sonra siqareti söndürdü,

çölə boylandı. Mənim gözümə dolaşıq görünən küçəyə həvəslə, həzz alırmış, hər şeyini yadda saxlamağa çalışırmış kimi diqqətlə baxdı.

Riyakar səssizlikdən bezdim. Ona demək istədiyim bütün sözlər yadımda deyildi, daha onu söymək, üstünə atılıb uzun, arıq, kişilərin ağlını başından aparan, ətrafdakıları, əsası mənim həyatımı dolaşdıran ayaqlarını sındırmaq istəmirdim. Deyiləcək söz isə hələ var idi, olmalı idi...

Xasiyyətimə xas olmayan sakit tərzimlə davam etdim:

“Onu sənə hədiyyə etməyə qərar verdim.”

“Nəyi?”

Təəccüblə soruşdu.

“O yeri.”

“Hansı yeri?”

“O yerdə, o vaxt...”, xatırlamağa çalışdım, “orda üstünə atılıb saçlarını yolmaq istəmişdim. Saçlarını son tükünə qədər yolmaq, uzun ayaqlarını qırılanacan burmaq, qollarını bir-birinə dolamaq, indi balacalaşmış, o vaxt ələgəlimli burnunu yerindən qoparmaq istəmişdim.”

Üzünə baxmadan o yeri təsvir eləməyə çalışırdım. Külək var gücü ilə əsir, sanki məhz məni coşdurmaq üçün dondan-dona girir, illərin içimdə qurutduğu nifrəti tüpürüb çölə atmam üçün ortalığı qızışdırır, qırıq-qırıq ifadələr işlətməmə zəmin yaradırdı.

O, əllərini qısa saçlarına apardı. Mən ərimin, keçmiş ərimin barmaqlarını onun boyalı saçlarında görə biləcəyimdən qorxurmuş kimi nəzərlərimi gözlərində saxlayaraq bir santım belə yuxarı aparmağa cürət etmədim.

“Qərara gəldim ki, o yeri sənə verim. O yerə sahib olmağa sənin daha çox haqqın var.”

“Niyə belə düşünürsən?”

“Çünki o səni sevirdi.”

Uzun illər özümə belə etraf etmədiyim həqiqəti tərəddüd etmədən ona dedim. İçimdə yaranmış yüngüllükdən həyəcanlandım. Qırtlağımdakı tıxacı yox etdim, rahat alıb verdiyim nəfəsimdən həzz aldım, “o, səni sevirdi, bəli, o, səni sevirdi. Səni sevirdi.” Deyə təkrarladım.

“Coni. Sən ona belə deyirdin. Cavanşir səni sevirdi. O, səni üstün tutdu. Mən ağlayır, şəkil çəkirdim. Onun şəklini çəkirdim. Hər rəsmimdə o vardı. Sual verirdilər ki, niyə portret çəkmirəm. Təəccüblənirdim. Mən ancaq və ancaq portet çəkirdim. Həm də eyni adamın portetini. Deyirdilər, əsərlərim anlaşılmaz, ruhum dəyişkəndi. Konkret üslübum yoxdu. Özümə izah etməyə çalışırdım ki, onun şəklini çəkmək üçün hər üslüba müraciət etməliyəm. Çox çalışırdım. Lakin bacarmırdım. Onun portretini çəkə bilmirdim. İnsanlar onu mənim rəsmlərimdə görə bilmirdilər. Günahkar da sən idi. Mən belə düşünürdüm. O, son günlərini sənin yanında keçirdiyindən mən onun bu dünyadakı yekun görünüşünü görə bilmədim. Mən həmişə onu bahalı restoranlarda, kübar məclislərdə, zahirən yaraşıqlı, işıqlı, əslində isə sənin dolaşıq ayaqlarına yıxılan yazıq kimi təsvir edirdim. Mənə elə gəlirdi ki, o, klassik Avropa yazıçılarının bəhs etdiyi kübar insanlar arasında dolaşır, saçlarını yana darayır, qara kostyumlar geyir. Bunun fövqündə qorxaq və azadlığını itirmiş biridir.”

O, sanki məni təsəlli edirmiş kimi “Heç də yox. Coni idman üslublu paltarlar geyir, tez-tez disko-barlara gedirdi.” dedi.

Buzlu portağal şirəsini dodağıma yaxınlaşdırdım. Portağalın turşməzə dadını ağzımda hiss edincə bir qurtum belə uda bilməyəcəyimi anladım, şirə bakalını tələsik yerinə qoydum. Qida borumun qapısı bağlanmışdı. Boğazıma söz tıxanmışdı. İçəri təkcə şirə yox, hava da çətinliklə keçirdi.

Beynimdə hansı sözləri seçib demək lazım olduğunu çək-çevir edib əzab çəkərkən ofisiant maşınımı yanlış yerdə saxladığımı bildirdi.

Gödəkçəmi geyib çölə çıxdım. Külək bayaqdan pusquda durub məni gözləyirmiş kimi yaxamdan yapışdı. Özümü müdafiə etdim, gödəkçəmin yaxasından ikiəlli yapışıb sinəmə dirədim. O, siqaret çəkə-çəkə yerində qurcalanır, mən kafenin pəncərəsindən ona küləyə məni yox etməsi üçün sifariş veribmiş kimi etibarsız-etibarsız baxırdım. Bir an maşınımın içi mənə sakit, etibarlı, azadlıq dolu gəldi. O an onu var-gücümlə sürmək, kafeni, divarlardan asılan rəsm əsərlərimi, keçmişimi, indimi hər şeyi geridə qoyub uzaqlaşmaq, başqa gələcəyi yaşamaq istədim.

Qısılmış azadlığımı qucaqlayıb çərçivələrdə yaşayan cismimi maşınıma sığışdırıb qaça, sürətimlə küləyi qova bilmədim. Kafeyə geri döndüm.
Yeni yandırdığı siqaretini büllur külqabının dibinə sürtərək söndürürdü.

“Onu sən öldürdün. Uzun illər mən belə düşüdüm.”

“Sənin ərini?

“Sənin sevgilini.”

Ayağını ayağının üstündən götürdü, cütləşdirib döşəməyə dirədi. Mənə elə gəldi ki, nəhayət ki, hər şeyə aydınlıq gətirməyə çalışacaq. Mənim, elə onun öz həyatının da gizli məqamları, əsərlərimdəki xəlvəti mənaların üstü açılacaq. O, kəmağlı ilə mənim mənalı və mənasız bir yığın fikirlə dolmuş çoxuna görə ağıllı başımdakı dolaşıqları aça bilən tək adam idi.

O isə susurdu.


Mən ona Cavanşirin dəfn edildiyi yerdə daha bir nəfərin basdırıla biləcəyini izah etdim. Ona keçmiş ərimin məzarı yanındakı əlavə qəbir yerini satmaq istəyirdim. Daha doğrusu bağışlamaq. Bizlərdə ölü basdırılacaq torpaqlar satılır. Dirilər əllərinə pul düşəndə özlərinə və yaxınlarına qəbir yerləri alırlar. Mənim də belə yerim var idi. O yer daha mənə lazım deyildi. Halbuki, keçmiş ərimin ölümündən sonra iki il mən o yeri əzizləmiş, bir gün ora rahatca sığışmaq üçün necə uzanacağımı götür-qoy etmişdim. O yerə məni onun anası layiq görmüşdü. Keçmiş qayınanam deyirdi ki, oğlu cavan olub, şeytana uyub. O, həmişə məni sevib. Mən uzun müddət onun sözlərinə inandım. Bir müddət sonra isə anladım ki, o inam və məni ən yaxın rəfiqəmlə aldatmış keçmiş həyat yoldaşımın qəbir yoldaşı olmaq şansı mənə gərək deyil.
X

Əli Naranı (adı Nargilə olsa da, çoxu əsl adını xatırlamırdı belə) eyvandan gördü. Mən ona Naranın görünüşünü tərif etmiş, demişdim ki, boyca məndən hündür, arıq olsa da, irisümüklüdü. Ikinci ərim Naranın birinci ərimin məşuqəsi olduğunu bilirdi.

Nara ətrafındakılara arsız maraqla baxır, çiyinlərində xəyanət yükü daşıdığından xəbərsiz idi. Ən yaxın rəfiqəsinin əri ilə başqa ölkəyə qaçaraq xəyanət etdiyini rahatca qəbul edib Cavanşirlə yaşadığımız evin həyətinə yenidən ayaq basdığından narahat deyildi. Cəmi bir neçə il öncə onu köhnə həyətimdə yenidən görəcəyimi, üstəlik yeni həyat yoldaşımla öz xoşumla tanış edəcəyimi ağlıma belə gətirmirdim. O gün isə illərin hafizəmə yüklədiyi zədələnmiş xatirələrin yüngül ağrısı ilə sakitcə Naranı müşaiyət edirdim. Naraya münasibətdə ortaya qoyduğum təmkin iki düşmən prezidentin diplomatiya adına etdiyi saxta mehribanlığa bənzəyirdi.

Qapını Əli açdı. Nara içəri keçmədən əlini ona uzatdı. Dəhlizdə uzunboğaz çəkmələrini özünə xas cəldliklə soyundu. Təklif gözləmədən ayaqqabı şkafından ev çəkmələrini götürdü, uzun ayaqlarına keçirib Əli ilə otağa keçdi. Çay hazırlamaq üçün mətbəxə getdim.

Otağa geri dönəndə Nara Cavanşirlə yaşadığım dövrlərdə bizə qonaq gəldiyi günlərdə olduğu kimi, divanın küncündə oturmuşdu, köməkçimin gətirdiyi çayı ərik mürəbbəsi ilə içir, arabir divardan asılmış rəsmlərə baxırdı. Əli iş masamın üstünə səpələnmiş kitabları yüngülvari səliqəyə salmağa çalışırdı. Pəncərəni açdığından otaq hansısa ağacdan gələn ətirə bürünmüşdü. Mən sanki on il əvvələ daha rahat baxmaq üçün çayım əlimdə masama yaxınlaşdım. On il ərzində büsbütün dəyişmiş qonaq otağımızda o vaxtdan qalan yeganə əşya masamın üstündəki stolüstü antikvar lampa idi. Baxışlarımı lampada cütləşdirdim. Sanki ona yaxın olmaqla on il əvvəlki günləri yada salmaq, canlandırmaq, şərh etməyi asanlaşdırmaq istədim. Əli həmişəki yarı avam, yarı laqeyd tərzi ilə Nara ilə üzbəüz oturub söhbəti hardan, necə başlayacağımızı gözləyirdi. Mən nədənsə onun üzünə baxmağa curət etmirdim. Onun qonaqlıqlar zamanı göstərdiyi süni canfəşanlığa bəzən nifrət edir, bəzən halına acıyırdım. O da dəyişmişdi. Ya da zaman dəyişmişdi. Bəlkə də mənim ona baxışım dəyişmişdi. O heç vaxt mənim onu görmək istədiyim kimi olmamışdı. O vaxtlar arıq, uzun oğlan idi:
xx

Əli ilə ailə quranda qəhrəman axtarışımı çoxdan dayandırmışdım. Daha qəhrəman haqda düşünməməyə, onu heç vəchlə birinə bənzətməməyə qərar vermişdim. Çünki bu zaman həm qəhrəmanıma, həm də Əliyə xəyanət etmiş olardım. Xəyanət isə dünyamın qapısından keçmirdi, o nəhəng günah idi.

İlk vaxtlar Əlini öyrənməyə çalışsam da, o, buna izn vermədi. Sonralar anladım ki, o, hər şeyi etibarlı bir qutuya salıb möhürləyib və mən ona aid qıfılları sındıracaq qədər güclü deyiləm. Bəlkə də elə buna görə mən ona və sənətinə dayaq kimi baxmağa başladım. İnandım ki, onun qıfılladığı, mənə göstərmədiyi hiss, bacarıq, insanlıq boğçasında məni etibarla qoruya biləcək vasitələr var. Mən könüllü təslim oldum. Qorunmaq üçün, etibarla qorunmaq üçün tabe oldum. Tabeçilik hakim olmaq hissimi boğsa da, özüm, məhz mən buna razılıq verdim. İnsanlar dünyaya başqa dünyadan gətirdikləri ötəri yaddaşla gəlirlər, bilirsiz. Genetik kodlarla hafizəmizdə qalan kiçik, xırda-para nüanslar yeni həyatımızda da tez-tez bizə yaşamaq üçün yol göstərirlər. Mənə həmişə elə gəlib ki, keçmişdə hakim sinfin nümayəndəsi olmuşam, buna görə bu dünyada öndə olmaq istəyim məni rahat buraxmır. Mənə elə gəlirdi ki, dünyanın ən nəcabətli kasıbı, ən zəngin yoxsuluyam. Əli ilə ailə qurandan sonra isə hakimlik hissimi boğmuş, ondan qurtulduğum üçün hətta yüngülləşmişdim də.

Əli ilə Polis məntəqəsində, mən hüquq fakültəsi dərs keçən mərtəbədə itirdiyim telefonumu tapmaq üçün şikayət ərizəsi verməyə gəldiyim gün tanış olmuşduq. Fəlsəfə kafedrasından iki mərtəbə aşağı düşənə qədər telefon üstümdə olmuşdu, əmin idim. Bunu dəhşət və həyəcanla polis məmuruna danışdım.

“Bu dəhşətdi. Hüquq fakültəsinin tələbəsi bu gün universitetdən oğurluq edirsə, sabah insan haqqlarını da rahatca oğurlaya biləcək.

“Siz telefonun məhz həmin mərtəbədə oğurlandığına əmin ola bilməzsiz.”

Lopabığ polis məmuru demişdi.

“Əminəm, çünki...”

“Qızın telefonunu tapmaq lazımdı.”

Rəis stulunun yanında duran oğlan qətiyyətlə dillənmişdi.


Əli idi.

Mənim gələcək həyat yoldaşım.


Bir həftə sonra məni telefonum tapıldığı üçün polis bölməsinə çağırdılar. Rəis otağında Əlidən başqa kimsə yox idi.

“Oğru sizin telefonu artıq satmışdı. O, oğurladığı malın dəyərini verdi, biz də

sizə bunu aldıq”, deyə daha bahalı telefonu mənə uzatdı.

“Gördüyünüz kimi hüquqlarınız dediyiniz qədər də zəif qorunmur.”

Gözünü stolun üstündəki dəri qələm qabından çəkmədən oturduğu qara kreslonu fırladaraq əlavə etdi.

“Bəlkə də haqlısız. Amma mənim üçün hakimlərin hökmü hər zaman ədalət

etalonu deyil. Hakim oxuduğu hər yanlış qərarda özünü məhkum edir. Məhkum olan o qədər hakim var ki...”

Əminliklə dedim.

“Pablio Sirisin sözüdü. Siz filosofsuz axı.”

“Orqanizmimizi mükəmməl öyrənib adam olmaq olsaydı, anatomiya müəllimləri insanlıq nümunəsi sayılardılar. Oxumaqla filosof olmaq mümkün deyil. Hətta fəlsəfəni əzbər bilib mənim alt qrup fəlsəfə müəllimim kimi axmaq olmaq da olar.”

O gülmədi. Əvəzində mənə yeni sual verdi.

“Siz hakim olsaydız azad olardız?”

“Şübhəsiz.”

Dedim.


Başını dəri qələm qabından ayırıb mənə baxdı, sağollaşdıq, onun istəyi ilə otağın qapısını azca aralı qoyub çölə çıxdım.

xxx
Soyuğa dözümüm yox idi. Qış aylarında gecələr dərs oxumaqçün yandırdığım elektrik peçinə gələn işıq puluna baxıb Azərbayanda sərt soyuqların olmamasına şükr edirdim. İstisna illəri çıxmaqla, Bakıda nə uzunomürlü qalın qar örtüyü olur, nə də bitməyən şaxtalı günlər bir-birini əvəzləyir. Adil Allah dözümü ölçüb, qışı və yayı ayrı-ayrı ölkələrə müxtəlif müddətlərdə verib. Norveçə, İsveçə baxmayın, şiddətli soyuqlar Bakıda bir aydan çox qonaq qalsalar, dilimiz ağzımızda donar. Düz deyirlər, Allah adildi, o heç kimə çəkə bilmədiyi dərdi vermir. Bizim ölkədə qışda ən yaxşı halda iki-üç dəfə qar yağır. Uşaqlar yağan qarın ilk dənələri ilə dünyanın ən böyük sevincini yaşayırlar. Onsuz da əsl sevinci yalnız uşaqlar yaşayır. Böyüdükcə sevinclər yaşlaşır, qocalır və biz sağkən onlar artıq çoxdan ölmüş olur. Biz çox zaman dünyanı rəqibsiz kədər hissi ilə tərk edirik. Bir gün uşaqlara sevinc gətirən günlərdən birində qar görünüş və sakinləri ilə kəskin fərqlənən binaların, nizamsız şəkildə ora-bura vurnuxan insanların, ədayla şütüyən maşınların üstünə ayrıseçkilik salmadan, eyni həvəslə yağırdı. Sanki kimsə ağ təbaşirlə şəhəri rəngləyir, arxa küçələrdə yatan örtülü mətləbləri daha da görünməz, əlçatmaz edirdi. Şəhər keçmiş günahlarını gizləyən köhnə dostunun canfəşanlığını məmnunluqla izləyir, insanlar bir neçə gündən sonra qarla birgə əriyəcək mətləblərin fərqinə varmadan ətrafa məhəl qoymayıb həyatlarına davam edirdilər.

Biz metronun yaxınlığındakı un məmulatları satılan kafenin pəncərəsindən çölə baxırdıq. Əli həmişəki kimi az danışırdı. O, azdanışan, az sevinən, az kədərlənən, həvəssiz yaşayan biri idi. Buna adət etdiyimdən öz aləmimdə idim. Kafenin pəncərəsindən çölə boylanıb tələsə-tələsə yeriyən insanlara baxır, soyuq küçələrdə gülümsəyə bilənlərə həsəd aparırdım. Birgə keçirdiyimiz altı ay mənə münasibətimiz haqda çox düşünməməyi öyrətmişdi.

Həmin gün Əli mənə evlənmə təklifi etdi. Tərəddüd etmədən razılıq verdim.

O gün qarın həvəslə yağması, insanların qaraqabaq, tək-tük gülümsər sifətlərlə, yorğun üz ifadələri ilə vurnuxması, maşınların ədayla ötüşməsi canlı və maraqlı olsa da, mən bundan sonra dünyaya Əlinin soyuq simasından boylanan ötkəm gözləri ilə baxmalı olduğumu anlayıb qorxdum, lakin tərəddüd etmədim, onun evlilik təklifinə rədd cavabı vermədim. Mən qorxurdum. Daha nə sevinc, nə kədər duyacağımdan, nə bədbəxt, nə xoşbəxt olacağımdan, nə razı, nə narazı qalacağımdan. Lakin qorunmaq istəyirdim. Mənim məni qoruya biləcək birinə ehtiyacım var idi. Təklik bütün qorxuların fövqündə dayanmışdı. Tək qalmaq qorxusu bütün başqa qorxularımı qorxudurdu.

Aramızda nə sevgi, nə də sevgisizlik vardı. Əli mənim sevmədiyim dərzi peşəsinin sahibi, bələd olmadığım və heç vaxt olmayacağım soyuq dünyası ilə əsərimin qəhrəmanına bənzəməyən biri idi.


xxxx
Mənə ev işlərində kömək eləyən Ziba xala dəbdə olan dördkünc boşqabları qutulardan çıxarıb güclü göz nəzarətindən keçirdikdən sonra daxıla yerləşdirirdi. Bu minvalla otuz-qırx dəfə əyilib qalxdı. Hər dəfə “İnsan çiy süd əmib, sınığı olar. Od qiymətinə almışıq. Cehizin sınığının da düşər-düşməzi olur” deyirdi.

“Nə cehiz, Ziba xala. Mən cehiz gətirmişəm ki?”

Nəhayət, dözməyib dedim.

“Əli alanda nə olar? Nolsun pulu var. Nə də olsa, dərzidi, sənsə o boyda inistut qutarmısan. Sənin kimi qıza gərək boşqabları qızıldan alaydı.”

Sonra Ziba xala toppuş əlləri ilə Əlinin aldığı İtalyan şokoladlarını içəri ötürə-ötürə İrana ərə getmiş bacısı qızının ordakı həyatından danışmağa başlamışdı. Demişdi ki, qız yağla bal içində yaşayır. Əri ona maşın alıb, Ziba xala bacısı qızını başıçadralı sükan arxasında görəndə məəttəl qalıb. Üstəlik, Ziba xala İranda görmədiyi günləri görüb, yemədiyi yeməkləri yeyib. Kürəkən ona Təbrizdən xüsusi şirniyyatlar alıb, Ziba xala həm də öyrənib ki, İran dünyada hər şeyini özü istehsal edən tək ölkədir. O, başqa ölkədə min oyunla istehsal edilən məhsullara etibar etmir.

Onda Ziba xala bir-iki il əvvəl çəkdiyi cehiz dərdini tamamilə unutmuş, üstündən ağır yük atdığına görə üç-dörd kilo kökəlmişdi də. Əli ilə ailə qurmamışdan öncə o, hər şeyə qənaət edib mənə cehiz yığırdı. Məhəllənin ən varlı ailəsinin tək oğlu məni sevir, əvvəl-axır anası razı olacaq, elçi göndəriləcək deyirdi. Mən Aristotelin “Siyasət” əsərindən başımı qaldırar-qaldırmaz o, cehiz haqqında uzun-uzadı danışmağa başlayardı. O zaman həyat istifadə üçün nəzərdə tutulsa da, uzun illər azərbaycanlı ailələrin servantlarında bəzək kimi duran, ən yaxşı halda qonaq gələndə adam içərisinə çıxarılan “Madonna”servislərinin bəzəkli fincanlarına sığışar, onun həyəcanı mənə keçərdi. Ziba xala bahalı cehizlə “eyib”imi- bir dəfə ailə qurub boşandığımı ört-basdır eləməyə ümid edirdi. Mənsə, yaxşı bilirdim ki, ağır dərslərin ortasında vaxt tapıb çəkdiyim şəkilləri “Torqovi”da xaricilərə satmaqla lazımı cehizi yığa bilməyəcəm.

Əli məndən cehiz tələb eləmədi. Ziba xala buna görə ona minnətdar olmadı. Dediyinə görə, lazım olsaydı, dünyanın sonu da gəlsəydi, mənə cehiz alacaqdı.

Əlinin evinə iki yastıq, bir taxt döşəyi, iki yorğan, bir də A4 vərəqində arzu vərəqimi apardım. Mənim üçün ər evinə heç vaxt işlənməyən qucaq-qucaq yataq dəsti aparmaq gülünc keçmiş qalığı olsa da, Ziba xala üçün bu, xalqın adəti, əsl analıq borcu idi. Biz ailə quranda Əli əvvəlcə Ziba xalanın bizimlə yaşamasını istəməsə də, sonradan buna qarşı çıxmadı. Lakin Ziba xala onun narazılığını həssaslıqla qarşıladı, bizə yalnız Əli evdə olmayanda gəldi və heç vaxt onu sevmədi. Biz İrana köçmək qərarını verəndə isə Ziba xala məni tək qoymamaq üçün bacısıqızıgilə onun uşağını saxlamaq bəhanəsi ilə yerləşdi.

Arzu vərəqimi mətbəxdən asdım. (Artıq yenidən ərli qadın olduğumdan həyatımı mətbəxə bağlamalı idim. “Qadının yeri mətbəxdi”, bu, Azərbaycan kişisinin şüarıdı.)

“Arzu vərəqin ən çox vaxt keçirdiyin yerdə olmalıdır ki, ona tez-tez baxa biləsən. Arzulamağın da bir yolu, ədəbi olmalıdı. Arzulamaq üçün də istedad lazımdı.” Bunu mənə metis qonşumuz Sveta xala demişdi. O, jurnallardan arzuladığım şeylərin şəkillərini kəsib ağ kağızın üzərinə yapışdırmağı, bu yolla onları təkcə xəyalən deyil, daha real şəkildə istəməyi öyrətmişdi.

Qabları yerləşdirdiyimiz gün Ziba xala gedəndən sonra uzun müddət qutulara baxmışdım. Nədənsə onlara da, Ziba xalaya da yazığım gəlmişdi. Əlimdə tutduğum postmodern üslübun təzahürü sayılan dörküncağızlı sarı fincanı stola qoymuş, özümə köhnə daş stəkanda təzə çay süzmüşdüm. Daş stəkanda çayın daha ləzzətli olduğuna inanmışdım. Müasirlik adı ilə sırınan yeni dəbli fincanı aldığım, evimi soyuq və ruhsuz bəzədiyim üçün təəssüflənmişdim. Mənə elə gəlmişdi ki, lap başdan evi tamam başqa cür bəzəsəydim, Əlinin soyuq ruhunu bir azca isitmiş olardım.
xxxxx
Qapı iki dəfə ehmalca döyüldü. Bir azdan Ziba xala qonaq otağının qapısında ağsaçlı, ortaboylu biri ilə göründü. Qonağın saçları vaxtından tez ağarsa da, bu, yaşlılıq əlaməti deyil, irsi saçağarmanın nəticəsi idi. Simasında ilk dəfə gəldiyi evdə özünü ciddi aparmaq səyini heç edən şıltaq gülüş yellənirdi. Əli cəld qonağı qarşılamaq üçün ayağa qalxdı. Mən onun kimliyini Naraya izah etdim:

“Endfild Əlinin dostudu. Əslən ingilisdi, uzun illər Türkiyədə yaşayıb. Türk mədəniyyətini və dilini yaxşı bilir. Rejissordu, yeni film üzərində işləyir, əksər çəkilişlər İranda baş tutacaq, bir həftə Bakıda olacağımızdan istifadə edib buranı da görmək istəyib.”


Mən növbəti dəfə əlimdə sini otağa girəndə qonağımız kitab rəflərini təftiş edirdi.

“Bunları kim oxuyur?”

Kitabları göstərib soruşdu.

Əli başı ilə məni göstərdi.

“Siz?.. Sartda qalmısız.”

Səhifəsi qatlanmış açıq kitabı vərəqlədi.

“Əsas kitabxanam İrandadı. Burda tələbə vaxtlarımın kitabları qalıb. Sartrı yenidən oxuyuram.”

“Məncə onu yenidən oxumağa başlayaraq tələsmisiz. Hələ çox gəncsiz. Kitabları yenidən oxuyub təzə mənalar kəşf etmək sizin üçün hələ tezdi. Həyatın bütün üzlərini görəndən sonra onu gülməli etinasızlıqla oxuduğunuz kitabları təkrar oxuyaraq yekunlaşdırmağa çalışmaq hələ tezdi. Indi sizin yaşamaq vaxtınızdı.”

“Bər-bəzəkli yaşamağı sevmirəm. Kitabları həyatımı fəlsəfiləşdirmək üçün oxumuram. Mən fəlsəfəsiz yaşamağa üstünlük verirəm. Düşünmədən, çək-çevir, mübahisə, nəyin yaxşı, nəyin pis olduğunu müzakirə etmədən. Əsası dünyanı ittiham etmədən. Həyatı ədalətsizlikdə qınayanlarla, hər şeyi onun ayağına yazanlarla razı deyiləm. Dünya ilə dalaşmamaq, təmkinli, müdrik ola bilmək üçün oxuyuram. Ədalət Allahın özü qədər müəmmalı, əl çatmayandı. Böyük inamdı, iman qədər müqəddəsdi. Mən dünyanın ədalətli olduğuna inanmaq istəyir, onu olduğundan daha eybəcər göstərmək istəyənlərlə razılaşmıram.

O, diqqətlə mənə baxdı.

“Demək, fəlsəfəni sevmirsiz... Düzdü, fəlsəfə hazırda demək olar inkişaf etmir, edirsə də, görünmür. Amma siz də onu olduğundan daha zəif öyrənənlərdənsiz. Fəlsəfə ədaləti öyrədir, ya da öyrənir.”

“...çox zaman çox şeyi dolaşdırır.”

“Siz bunları təbliğ edənlərə qulaq asacaq qədər gücsüz birinə bənzəmirsiz. Bu fikirlər sizə mütilik gətirər. Mütilik isə rahatlıq deyil. Hələ müəyyən şeylər haqda artıq təsəvvürə malik olduğunuz halda, süni rahatlıq sizi məğlub göstərəcək. Ruhunuzda bunu görmədim. Ona görə siz ya mübariz olmalısız, ya da heç olmamalısız. Yaşadığınız sürəcə qarşınıza çıxanları həvəslə qəbul edin. Həvəslə ağlayın, həvəslə gülün. Canfəşanlıqla xoşbəxt olun, ürəkdən kədərlənin. Yaşamaqdan qorxmayın. Ölə-ölə yaşamayın, yaşaya-yaşaya ölün.”

Gözləri gülürdü. Lakin o, həm də kədərli idi. Kədər gözlərində var-gəl edən təbəssümə, üzünü sığallayan sevincə, qətiyyətli duruşuna, cingiltili səsinə qarışmışdı.


Yüklə 278,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə