SeçKİ HÜququ və onun hüquqi MÜdafiƏSİNƏ dair praktik vəSAİT

 

24 

Seçki Məcəlləsi 

  Çox  sayda  qanunverici  aktın  əvəzinə  bir  çox  ölkələr  seçki 

prosesinin  ən  çox  aspektlərini  əhatə  edən  milli  seçki  məcəlləsini 

qəbul  ediblər.  Seçki  siyasətinin  və  rəhbərlik  orqanlarının,  seçki 

cədvəlinin,  seçicilərin  seçilməsi,  namizədlərin  və  partiyaların 

qeydiyyatı, səsvermə və hesablama prinsipləri, nəzarət mexanizmləri, 

qanunun  pozulmasına  görə  cəza  qaydalarının  mandatı  var.  Qərar 

həmçinin  seçki  prosesində  mübahisələrin  həll  edilməsi  və  həll 

edilməsi üçün prosedur və mexanizmləri müəyyənləşdirir. 

Birtərəfli  seçki  qanunvericiliyi  mövcud  olan  sistemlərdə,  müxtəlif 

qanunlar  arasında  ziddiyyətlər  səbəbindən  seçkilərin  ədalətliliyini 

sual altına alan suallar riski minimuma endirilir. Bir qanunverici akt 

varsa,  qanunu  dəstəkləyən  tətbiq  mexanizmi  rəhbər  orqanının 

məsuliyyətlərini,  onun  qaydalarını,  məhkəmələrin  və  digər  icra 

orqanlarının vəzifələrini göstərən hərəkətə daxil edilə bilər. 

Seçki şikayətləri 

Şikayətlər və müraciətlərin verilməsi  seçkilərin ədalətli olması üçün 

mühüm  müdafiə  mexanizmidir.  Bəzi  namizədlər  və  partiyalar 

məğlubiyyətlərini  qəbul  etmirlər  və  saxtakarlıq,  yaxud  aldatma 

halları  üzrə  faktlar  aşkarlayırlar.  Digər  namizədlər  şikayətləri 

əsaslandırmaq  üçün  yaxşı  səbəblər  və  inandırıcı  dəlillər  gətirə 

bilərlər. 

Seçkilərin  bütövlüyü  şikayətin  dərhal  və  effektiv  şəkildə  idarə 

olunması üçün seçki idarəetmə orqanı və məhkəmə sistemi tələb 

edir.  Şikayət  verən  şəxsin  rəsmi  şikayət  mexanizmlərindən  istifadə 

etməsi və qərara uyğun olması tələb olunur. 

1998-ci  ildə  Kambocada  keçirilən  seçkilərdə  Milli  Seçki  Komitəsi 

şikayətlərin şəffaf və vicdanlı şəkildə idarə olunmasının əhəmiyyətini 

---

 

25 

qiymətləndirməyib. Kamboca Xalq Partiyası Komitəyə şikayətləri ən 

qısa  müddətdə  nəzərdən  keçirməsini  tələb  edib.  Vəziyyət  müxalifət 

partiyasının  qəsdən  gizlədilməsi  ilə  bağlı  şübhələri  artırıb  və 

nəticədə, Komitənin nüfuzuna etimad pozulub.  

2005-ci  ildə  Efiopiyada  keçirilən  seçkilərdə  şikayətlərə  baxılması 

üçün  nəzərdə  tutulmuş  sistem  qəbul  edilən  çox  sayda  şikayətin 

araşdırılmasına  imkan  verməyib.  İqtidar  partiyası  şiddətdən  istifadə 

edərək,  münaqişəni  sona  çatdırmaq  və  nəticələri  legitimləşdirmək 

üçün fövqəladə tədbirlər üzrə müxalifətlə razılığa gəlib.  

Şikayətlərin  baxılması  çox  sayda  seçki  orqanlarının  daxili  nəzarət 

mexanizmlərinin  bir  hissəsidir,  onlar  qeydiyyat,  səsvermə  və  ya 

hesablama  ilə  bağlı  şikayətlərə  baxa  bilərlər.  Çox  sistemlərdə 

cəzaçəkmə aktlarına dair şikayətlər cinayət-hüquqi sistemində tətbiq 

edilir. 

Şikayətlərin həll edilməsi və apellyasiya şikayətlərinin araşdırılması 

üçün  cavabdeh  olan  təşkilatlar  hər  bir  ölkənin  seçki  və  məhkəmə 

sistemlərindən  asılı  olaraq  fərqlənirlər.  Bəzi  ölkələrdə  seçki 

orqanlarının  və  ya  qərar  qəbul  edən  seçki  orqanlarının  şikayət 

almasına  və  şikayətlərin  alınmasına  icazə  verilir.  Digər  sistemlərdə 

bu vəzifə xüsusi məhkəmələrdə, məsələn, seçki məhkəməsinə verilir. 

Danimarka Konstitusiyasına əsasən, Folketing (Parlament) üzvlərinin 

seçilməsinin  etibarlılığını  təyin  edir  və  qəbuledilənlik  sahəsində 

yeganə hakimdir. 

 

 

 

 

---

 

26 

5.  AZƏRBAYCANDA SEÇKİ QANUNU VƏ SEÇKİ 

ADMİNİSTRASIYASINA DAİR BİRGƏ RƏYLƏR

1

 

                         Venesiya Komissiyası və ATƏT/DTİHB 

 

I. 

Seçki Məcəlləsinə təklif olunmuş dəyişikliklər 

1.  Seçki  Məcəlləsi  hələ  də  çox  mürəkkəb  və  təkrar  məzmuna 

malikdir.  Bu  sənədlə  tanış  olmaq  və  ya  şikayətlə  müraciət  etmək 

arzusunda  olan  istənilən  şəxs,  namizədlər,  siyasi  partiyalar, 

müşahidəçilər  və  seçki  rəsmiləri  üçün  çətinliklər  yaradır.  Məcəllə 

qanunvericiliyin  şəffaflığını  azaldır  və  vətəndaşlara  qanun  haqqında 

aydın  biliyin  olması  hüququ  ilə  ziddiyət  təşkil  edir.  Bu  xüsusilə 

ATƏT/DTİHB/Venesiya  Komissiyasının  birgə  qiymətləndirməsinin 

(Sənəd  CDL-  AD(2003)015)  müəyyən  etdiyi  namizədlərin  qeydə 

alınması və seçkinin maliyyələşdirilməsində özünü büruzə verir. Lakin 

sonrakı  nümunələr  seçki  kampaniyasını  aparmaq  hüququna  malik 

olanların  və  seçki  kampaniyası  materialının  məzmununa  dair 

məhdudiyyətlərin sadalanmasını göstərir. 

2.  Aşağıdakı rəylər yenidən nəzərə ehtiyacı olan bir sıra şərtlərdən 

bəhs edir: 

1.  Seçki komissiyalarının tərkibi 

3.  Seçki Məcəlləsi  və keçid şərtlərində  göstərilmiş  Mərkəzi Seçki 

Komissiyası  (MSK), Seçicilərin Seçki Komissiyaları (SSK) və Dairə 

Seçki 

Komissiyalarının 

(DSK) 

tərkibi 

yenidən 

nəzərdən 

keçirilməlidir.  Komissiyalar  bütün əsas seçki iştirakçılarının  inamına 

malik  olmalıdırlar.  Bu  məqsədə  nail  olmaq  üçün  onlar  hökumətə 

tərəfli quvvələr tərəfindən üstünlük təşkil etməməlidirlər. Bunu təmin 

etmək üçün mövcud şərtlər qənaətbəxş hesab olunmur. Son  prezident 

                                                 

1

 Rəy 286 / 2004, Strasburq, 1 iyun 2004-cü il 

---