SeçKİ HÜququ və onun hüquqi MÜdafiƏSİNƏ dair praktik vəSAİT

Bununla belə, presedent hüququnda aşağıdakı rəhbər prinsiplər

Yüklə 2,33 Mb.

Pdf görüntüsü

səhifə	4/23
tarix	29.08.2018
ölçüsü	2,33 Mb.
	#65257

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 23

Bununla belə, presedent hüququnda aşağıdakı rəhbər prinsiplər təqdim edilib

Bununla belə, presedent hüququnda aşağıdakı rəhbər prinsiplər

təqdim edilib:

“Komissiya hesab edir ki, seçkilərin ağlabatan dövriliklə keçirilib-

keçirilməməsi məsələsi parlament seçkilərinin məqsədi nəzərə

alınmaqla müəyyənləşdirilməlidir. Həmin məqsəd isə üstünlük təşkil

edən ictimai rəydə baş verən əsaslı dəyişikliklərin xalq

nümayəndələrinin rəylərində də öz əksini tapmasını təmin etməkdən

ibarətdir. Prinsipcə parlament, uzunmüddətli qanunvericilik planları

da daxil olmaqla, qanunvericilik ideyalarını formalaşdırmaq və

həyata keçirmək imkanına malik olmalıdır. Seçkilər arasındakı

müddətin həddən artıq az olması seçicilərin iradəsinin həyata

keçirilməsi üçün siyasi planların hazırlanmasına mane ola bilər;

həmin müddətin həddən artıq uzun olması isə parlamentdəki siyasi

qrupların durğunluğuna gətirib çıxara bilər ki, bu da seçicilərin üstün

tutulan iradəsinə heç bir aidiyyəti olmayan durumla nəticələnə bilər.”

(Timke Almaniyaya qarşı, Komissiyanın qərarı)

Məhkəmənin presedent hüququnda ümumi seçki tələbi davamlı

olaraq inkişaf etdirilib və hazırda təməl prinsipdir (X. Almaniyaya

qarşı, Kommissiyanın qərarı; Hörst Birləşmiş Krallığa qarşı (No 2)

[BP], 59 və 62-ci bəndlər; Matye-Moen və Klerfeyt Belçikaya qarşı,

51-ci bənd). Lakin 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi seçki hüququnun

həyata keçirilməsi məsələsində bütün vətəndaşlara qarşı bərabər

rəftar prinsipini özündə ehtiva etsə də, buradan heç də belə nəticə

çıxmır ki, seçkinin nəticəsinin müəyyənləşdirilməsində bütün səslər

eyni çəkiyə malik olmalıdır. Belə ki, miqdarı parlamentə düşmək

üçün müəyyən edilmiş həddi keçməyən səslərin "hədər getməsini"

seçki sistemində istisna etmək olmaz (yenə orada, 54-cü bənd; "Yeni

Demokratlar" Partiyası və "Bizim Torpaq" Partiyası Latviyaya qarşı

(qərardad)).

Bununla belə, hər bir seçicinin səsinin qanunvericilik orqanının

təşkilinə təsir göstərməsi mümkün olmalıdır, əks halda səsvermə

hüququ, seçki prosesi və son nəticədə demokratik quruluşun özü

mənasını itirmiş olardı (Riza və başqaları Bolqarıstana qarşı, 148-ci

bənd). Beləliklə, dövlətlər seçkilərin təşkilində geniş qiymətləndirmə

sərbəstliyinə malikdirlər. Seçki dairələrinin sərhədlərinin qeyri-

bərabər sayda əhalisi olan dairələrin meydana çıxmasına səbəb olan

tərzdə müəyyənləşdirilməsi 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsini

pozmur, bu şərtlə ki, seçkilər xalqın sərbəst iradəsini düzgün əks

etdirmiş olsun (Bompar Fransaya qarşı (qərardad)). Nəhayət,

qanunverici orqanın seçilməsində xalqın öz rəyini sərbəst surətdə

ifadə etməsini təmin edən seçki sisteminin (bu, istər proporsional

təmsilçiliyə əsaslanan sistem, istərsə də majoritar və ya hər hansı

digər sistem olsun) seçilməsi elə məsələdir ki, burada dövlət geniş

qiymətləndirmə sərbəstliyinə malikdir (Metyus Birləşmiş Krallığa

qarşı [BP], 64-cü bənd).

1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi Konvensiyanın və Protokolların

digər substantiv (maddi-hüquqi) normalarından fərqlənir, belə ki, bu

maddədə müəyyən hüquq və ya azadlıq deyil, Razılığa gələn Yüksək

Tərəfin öhdəliyi, yəni xalqın öz rəyini sərbəst ifadə etməsini təmin

edən seçkilərin keçirilməsi öhdəliyi müəyyən edilib. Lakin 1 saylı

Protokolun 3-cü maddəsinin hazırlanmasına aid materialları və bu

maddənin bütövlükdə Konvensiya baxımından şərhini nəzərə alaraq,

Məhkəmə müəyyən edib ki, bu maddə həm də seçmək hüququndan

(seçki hüququnun "aktiv aspekti") və seçilmək hüququndan (seçki

hüququnun "passiv aspekti") ibarət olan fərdi hüquqları nəzərdə tutur

(Matye-Moen və Klerfeyt Belçikaya qarşı, 48-51-ci bəndlər; Jdanok

Latviyaya qarşı [BP], 102-ci bənd).

Parlament seçkilərində səs vermək hüququna ("aktiv aspekt")

nisbətən namizəd qismində iştirak etmək hüququna ("passiv aspekt")

daha sərt tələblər tətbiq edilə bilər. Faktiki olaraq, 1 saylı Protokolun

3-cü maddəsinin "aktiv" aspekti ilə bağlı qiymətləndirmə, adətən,

şəxsi və ya şəxslər qrupunu səs vermək hüququndan məhrum edən

qanunvericilik normalarının mütənasibliyinin daha geniş şəkildə

qiymətləndirilməsini özündə ehtiva etdiyi halda, seçki hüququnun

"passiv" aspekti ilə bağlı Məhkəmənin qiymətləndirməsi, əsasən,

şəxsin namizədliyini irəli sürmək hüququndan məhrum edilməsinə

gətirib çıxaran ölkədaxili prosedurlarda sui-istifadə hallarının olub-

olmadığının yoxlanması ilə məhdudlaşır (yenə orada, 115-ci bənd;

Melniçenko Ukraynaya qarşı, 57-ci bənd).

Seçki hüququnun "passiv" aspektinin pozulduğunu məhz kimin iddia

etmək hüququna malik olması məsələsinə gəlincə, Məhkəmə qəbul

edib ki, seçki qanunvericiliyi və ya milli hakimiyyət orqanları partiya

siyahısındakı ayrı-ayrı şəxslərin seçkidə namizəd qismində iştirak

hüququnu məhdudlaşdırırsa, müvafiq partiya məhz partiya qismində,

öz namizədlərindən ayrılıqda bu pozuntunun qurbanı olduğunu iddia

edə bilər (Gürcüstan Əmək Partiyası Gürcüstana qarşı, 72-74-cü

bəndlər; Riza və başqaları Bolqarıstana qarşı, 142-ci bənd).

Nəhayət, ölkənin seçki sistemini araşdırarkən (bu araşdırma istər

seçki hüququnun "aktiv", istərsə də "passiv" aspektinə aid olsun)

Məhkəmə dövlətlərin tarixi kontekstlərinin müxtəlifliyini nəzərə alır.

Belə ki, şəraitlərin bu müxtəlifliyi onunla nəticələnə bilər ki,

Məhkəmə bir ölkənin seçki normaları ilə digərininkinin fərqliliyini

qəbul edə, eləcə də araşdırılan dövrdən asılı olaraq seçki sistemi

qarşısında qoyulan tələbi daha yuxarı səviyyəyə qaldıra və bununla

bağlı izahat verə bilər.

Yüklə 2,33 Mb.

Dostları ilə paylaş:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 23