O’zbekstan respublikasi joqari ha’m orta arnawli ta’Lİm wa’ZİRLİGİ berdaq atindag’I

lichinkaları ushırasadı. Bakteriyalar suw betinde h’a’m suw tu’binde de ushırasadı. Biraq 

tiykarg’ı massası evfotikalıq qabatqa tuwra keledi, yag’nıy 70-800 mg/m

3

 h’a’m barlıq 

planktonnın’ 16-91 

   biomassasın tutadı. Al to’meninde bakteriyalar 2-5 ma’rte azayadı 

(Lebedeva 1976). Griblerden tiykarınan fikomitsetler siyrek arximitsetler, askomitsetler h’a’m 

bazidiomitsetler ushırasadı. Vodorosllerden, tu’r jag’ınan peredinli h’a’m diatom suw otları ko’p 

ushırasadı. 

 Zooplankton tu’r sostavı boyınsha shayan sıyaqlılar, 1-gezekte eskek ayaqlılar, 

evfauzidler, mizidler, amfipodlar, shaqalang’an murtlılar baqanshaqlılar h’a’m murt ayaqlılardın’ 

lichinkaları ko’p ushırasadı. Ten’iz planktonı shayan sıyaqlılardın’ 1200 tu’rinen 750 i eskek 

ayaqlılarg’a tuwra keledi, amfipodlarg’a 300 h’a’m evfauzidlerge 80-nen aslamı kiredi. Ten’iz 

planktonında tu’ri jag’ınan a’piwayılar ko’p ushırasadı. Bulardın’ ishinde a’sirese qamshılılar, 

radiolyariyler shama menen 1000 tu’r ishek quwıslılar ushırasadı. Olardan ko’p ushırasatug’ını 

meduzalar, sifonoforalar h’a’m grebnebikler ko’p ushırasadı. 

 Nekton tiykarınan balıqlar, su’t emiziwshiler bas ayaqlı mollyuskalar h’a’m joqarı 

da’rejeli shayanlar tu’rinde ushırasadı. Tek ten’izde tirishilik etiwshi balıqlar ten’iz balıqları 

delinedi. Al ten’izde awqatlanıp ko’beyiw ushın da’ryalarg’a o’tetug’ın balıqlar o’tkinshi 

delinedi. Ten’izlerdin’ jag’asında tirishilik etip, ko’beyiw ushın da’ryanın’ to’mengi ag’ımına 

o’tetug’ın balıqlar yarım o’tkizgish delinedi. Arqa yarım sharda ten’iz  balıqlarınan seld balıqları 

(seld, sardina, moyva, kilki, xamsa) 2- orında treska sıyaqlılar (treska, sayda, xek, mintay) 3- 

orında okun ta’rizliler (skumbriya tunetsler, ten’iz okunı, stavridalar). O’tkinshi balıqlar ko’p 

ushırasatug’ını lasos sıyaqlılar h’a’m osetrlar, yarım o’tkizgishlerden 1- gezekte vobla, lesh, 

sazan, bıchoklar ushırasadı. Su’t emiziwshilerinen ten’iz nektonında kit ta’rizliler ko’p 

ushırasadı. Murtlı kitler tiykarınan boreal h’a’m notal oblastında ushırasadı, delfinlerde to’mengi 

enliklerde (jer sharının’ 40

   arqa h’a’m qubla ken’liklerinin’ aralarında jaylasqan zonaları) ko’p 

ushırasadı. Du’nya okeanlarında nektonlardın’ san mug’darının’ jıynag’ı 1 mlrd. tonnag’a jetedi. 

(Bogorov 1967). Neyston formadag’ılar tu’r jag’ınan salıstırma onsha ko’p emes. Bular suwdın’ 

joqarg’ı juqa jerlerinde (epineyston) h’a’m salıstırma bay tu’rde suwdın’ joqarısına jaqın 

qabatında (giponeyston) ushırasadı. Epineystong’a yarım qattı qanatlılardan Kolobates, 

Hermatobates, Halovelia tuwısları ushırasadı. Giponeystonda koloniyalı radiolyariyler kontellid 

shayanları, salplar ushırasadı. Pleyston, organizmler, sifonoforlar Physolia h’a’m xondroforalar 

ushırasadı. 

 

Bental organizmler 

---

 Suw  tu’bi  florası tiykarınan bakteriyalar, gribler, vadorosller h’a’m ayrım gu’lli 

o’simliklarden turadı. faunasında a’piwayılar, qurtlar, joqarı da’rejeli shayan sıyaqlılar, qarın 

ayaqlı h’a’m eki qaqpaqlı mollyuoskalar, iyne terililer ushrasadı. 

  Fitobentos organimzlerden tiykarınan qon’ır, qızıl h’a’m jasıl suw otları h’a’m ayrım 

gu’lli o’simlikler ushırasadı. Du’nya okeanında zoobentostın’ san mug’darının’ ja’mi 10 mlrd. t. 

jetedi. (Bogorov, 1967). Jag’a boyı rayonlarında bentostın’ biomassası ortasha (1 kg/m

g’

) g’a 

jetedi. SNG ten’izlerinin’ bentosında joqarı da’rejeli shayanlar, mollyuskalar polixetler, 

mshankalar, gidroydlar, iyne terililer h’a’m tunikatlar ko’p ushırasadı.  İnfuzoriyalardın’ sanıda 

ko’p mug’darda ushırasadı. (Agamaliev 1973,1974). 

 

   

---

 

Ha’r qıylı ken’liktegi h’a’r qıylı teren’liktegi ushırasatug’ın organizmler 

   

To’men ken’likten joqarıg’a o’tiwi menen suwdın’ joqarı qabatında temperaturada 

o’zgeredi. Ha’r bir temperaturalıq zonada o’zine xarakterli organizmler ushırasadı. Ms: Arktika 

zonasında iri h’aywanatlardan: morjlar, aq ayular, polyar tresochka, melmu ushırasadı. Barsal 

zonası ushın treska, seld, kambala, lasos balıqları xarakterli. 

 Tropika ushın ushıwshı balıqlar tunetsler, rif payda etiwshi korallar xarakterli. Notal 

zonada anchauslar, sardinalar, kitler ushırasadı.  

 Antarktikada pingvinler, qulaqlı tyullenler h’.t.b. ushırasadı. Ko’binese tu’rlerdin’ kelip 

shıg’ıwı bir zonag’a tiyisli, biraq 1-2 zonada tirishilik etedi. Ms: Arktika tu’rleri barsal zonada 

tirishilik etedi, olar arktoboreal delinedi.Gidrobiontlardın’ biomassası h’a’m san mug’darı 

ortasha ken’likten to’men ken’likke o’tiwi menen to’menleydi. 

 Du’nya okeanlarında suwdın’ to’menlewine tu’bine qaray organizmler jarlı boladı. 

Shamalap esaplawlarg’a qarag’anda 200-mın’ tu’r h’aywanlardan, du’nya okeanının’ 4,5-6 km 

teren’liginde 306, onnan teren’lewinde 6m-286 tu’r organizm ushırasadı. (Zenkeevich 1969). 

 Mshankiler iyin ayaqlılar h’a’m 10 ayaqlı shayanlar 6 km teren’likke shekem ushırasadı. 

8 km teren’likke shekem nemertinler, ostrakodalar h’a’m murt ayaqlı shayanlar mizidler, 

pantsirli h’a’m belayaqlı mollyuskalar, ten’iz juldızı h’a’m kirpisi, astsidiyalar h’a’m balıqlar 

ushırasadı. 9 km-ge shekem gubkalar, gidroydlar h’a’m 8 nurlı korallar bas ayaqlı mollyuskalar 

h’a’m ishek quwıslılar ushırasadı. 10 km-ge shekem h’a’m onnanda arı ten’iz liliyaları, 

foraminiferalar, 6 nurlı korallar nematodlar polixetler, ofiuralar, qarın ayaqlı h’a’m 2 qaqpaqlı 

mollyuskalar ushırasadı. Suw tu’bindegi organizmlerdin’ san mug’darının’ az bolıwının’ sebebi, 

awqatlıq zatlardın’ az bolıwınan.  

 

   

 

Kontinental suw saqlag’ıshlardag’ı organizmler 

 Qurg’aqlıqtın’ teren’lengen jerlerinde jaylasqan kontinental suw saqlag’ıshlar ta’biyg’ıy 

h’a’m jasalma bolıwı mu’mkin. 1- shisine tiykarınan da’ryalar, ko’ller, uymalar kiredi. 2-sine 

kanallar suw saqlag’ıshlar h’a’m prudlar kiredi. Dushshı suwlarda o’simliklerden 3-klası 

h’aywanlardan 2- klası ushırasadı. o’simliklerden ko’binese bakteriyalar gribler, ko’k jasıl suw 

otları, diatom h’a’m jasıl suw otları ja’ne gu’lli o’simlikler ushırasadı. Haywanlardan 

a’piwayılar, kolovratkiler, oligoxetler, qarın ayaqlı h’a’m 2 qaqpaqlı mollyuskalar, shaqalang’an 

murtlılar h’a’m eskek ayaqlı shayanlar nasekomalardın’ lichinkaları h’a’m balıqlar ushırasadı.  

---