O’zbekstan respublikasi joqari ha’m orta arnawli ta’Lİm wa’ZİRLİGİ berdaq atindag’I



Yüklə 0,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə31/31
tarix24.04.2018
ölçüsü0,55 Mb.
#40002
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   31

okean tu’binde temir-marganets rudaları formasında jıynaladı. Bul rudalar 3000-6000 m 

teren’likte okean tu’binde u’lken maydanlardı qaplaydı, olardın’ zonası ju’zlegen milliyard 

tonnalarg’a jetedi. Gidrobiontlar suwdan alıp h’a’m o’z denesinde h’a’r qıylı ximiyalıq 

elementlerdi jıynaw menen bir qatarda qorshap turg’an do’gerekti organikalıq h’a’m 

anarganikalıq birikpeler menen bayıtadı. Bul zatlar-metobolizm produktları. bul protsesslerde 

u’lken roldi bakteriyalar h’a’m fitoplankton metabolizmi oynaydı. Elementlerdin’ biogen 

migratsiyası qubılısların izertlew u’lken a’meliy a’h’miyetke iye. Okean suwları-u’lken 

ximiyalıq resurslar deregi. Mısalı: siyrek ushırasatug’ın volfram elementinin’ du’nya 

okeanındag’ı ulıwma mug’darı 140 mln. tonnanı quraydı.  

Ha’zirgi waqıtta ten’iz suwlarınan bir qatar ximiyalıq elementler h’a’m qosındılar aladı: 

natriy xloridi h’a’m sulfatı, magniy duzları, metallı magniy, kaliy h’a’m brom duzları. Temir-

marganets konferentsiyalarınan elementlerdi alıw usılları islep shıg’arılg’an. Bular 24 % 

shamalas marganets, 14 % temir, 0,5 % mıs, 1,4 % nikel, 0,5 % kobalt mug’darına iye. Tınısh 

okeandag’ı rudalıq zapaslar adamnın’ o’sip baratırg’an za’ru’rliklerin mısta-6 mın’ jılg’a 

shekem, alyuminiyde -20 mın’ jılg’a shekem ta’miynleytug’ınlıg’ı esaplang’an. Zamanago’y 

texnologiyalar temir-marganets rudaların alıw  sutkasına 5000 tonnag’a shekem konkretsiya alıw 

mu’mkinshiligin beredi. Mısalı: suw o’simliklerinen 170 kg aslam kaliy, 9 kg shamalas fosfor, 3 

kg jaqın yodlang’an kaliy alıwg’a boladı. 

Keyingi on mın’ jıl dawamında biosferada ximiyalıq elementlerdin’ migratsiyasının’ 

texnika ta’siri menen baylanıslı jan’a formaları payda boldı h’a’m h’a’m rawajlandı. Teknikanın’ 

a’melge asırıp atırg’an geoximiyalıq masshtablar o’zinin’ masshtabları  boyınsha ta’biyg’ıylarg’a 

jaqınlasadı.  



 

 

 

 

Macrocyclops aibidus (jurine) 

 Urg’ashısı (samka) M. fuscus h’a’m M. distinctus qa qarag’anda denenin’ aldın’g’ı 

bo’limi sozılın’qırag’an h’a’m qa’wmetli onın’ uzınlıg’ının’ ortarag’ında jaylasqan tsefalotoraks 

uzınlıg’ına qatnası toraks onın’ uzınlıg’ına=1.8:1.Genital segmenti uzınshaq, aldı ken’irek, al artı 

tarayıp keledi. Receptaculum seminis aldı bo’limi kese ko’ldenen’ oval formada h’a’m artı qısqa 

bolıp jaylasqan, eki ken’ h’a’m qısqa jartı aylana qaltalardan turadı.Furkal shıbıqshaları ju’da’ 

to’men tarmaqlang’an, olardın’ uzınlıg’ı enine qarag’anda 2,5-3 esege artıq,onın’ ishki qabatları 

talshıqsız. Apikaldın’ shetki talshıg’ı  sırtqısı ishtegisinen jartısınday uzınıraq,bul sırtqı ortalıq 

talshıg’ınan jartısınday uzınıraq,al ayırım waqıtta qısqaraqta boladı, lateral talshıg’ı 



tarmaqlardın’ sırtqı shıg’arıw mu’yeshinen ju’da’ jaqın jaylasqan. Aldın’g’ı antennaları 

torakstın’ artqı aqırına shekem jetedi, 8,10 h’a’m 12,14-shi ag’zaları shipik qatarı menen,ol 

M.fuscus  qa qarag’anda ju’da’ mayda h’a’m ag’zalardın’ qarın u’stinde g’ana jaylasqan. 12 -shi 

ag’zanın’ senzor kolbası ju’da’ kushli rauajlang’an, o’zinin’ keyni menen 14-shi ag’zasına 

jetedi,usınday kolba 16-shı ag’zada ju’da’ juqa h’a’m qısqa. 15-shi h’a’m 17-shi ag’zaları 

quralları M.fuscus -tay, biraq 17-shi ag’zanın’ gialin plastinkası ju’da’ juqa tisleri menen yamasa 

tolıq shetkisi menen zorg’a bilinip turadı. Artqı antenaları M.fuscus qa qarag’anda aqırg’ısınan 

aldın’g’ı ag’zası distalg’a qarag’anda qısqaraq h’a’m artqısınan 3-shi ag’zası anag’urlım 

qısqaraq. Mandibulyar qarmalawshılarının’ eki talshıg’ı ju’da’ uzın, onın’ u’shinshi tu’ksheleri 

ju’da’ qısqa. Maksill h’a’m maksillyar ayaqları M.fuscus-tay, biraq olardın’ tu’kshelerinin’ 

qurallarının’ uzınlıg’ı menen ajıralıp turadı. Ju’ziwshi  ayaqları usı tu’rdegidey, biraq ayaqlardın’ 

baylanıstırıwshı plastinkalarında shipik tın’ IV jubında erkin qaptalları ju’da’ na’zik, al 

proksimal shipikleri ju’da’ juqa  talshıqlarg’a uqsag’an. Distal ag’zalarının’ apikal quralları 

endopodit ayaqlarının’ IV jubı M. distinctus -qa ju’da’ uqsas. 

 V juptın’ qurılısı h’a’m ayaq quralları M. fuscus cıyaqlı. Uzınlıg’ı 1,5-2,5 mm. A’dette 

ashıq ku’lren’, ayırım waqıtta qon’ır ren’de ayırım waqıtta urg’ashıları ren’siz bolıp keledi. 

Furkal shaqaları, abdomennin’ artqı bo’limi h’a’m aldın’g’ı antennaları gu’n’girt ko’k (qara-

ko’k, qara) ren’de. Ma’yek qaltashaları taralıp ketken, abdomenge jaqın jaylaspag’an, ju’da’ 

ko’p ma’yekke iye. (ayırım waqıtta h’a’r qaysısında 50 den zıyat).  

Erkegi M. fuscus erkegine  ju’da’ uqsas, uzınlıg’ı 1-1,3 mm. Spermatoforaları uzınshaq, al 

spermatozoidları ju’da’ u’lken (uzın urshıq tu’rinde), ko’rsetilgen tu’rge qarag’anda. 

Tarqalıwı. Bul ken’ ma’nidegi kosmopolit degen so’z. Burıng’ı SSSR da arktik atawlardı 

esaplamag’anda (tek g’ana Solovetskiy atawları ushın ko’rsetilgen) ken’ tarqalg’an, barlıq jerde 

h’a’m a’dettegidey tsiklopqa kiredi. Bir neshe ma’rtebe Evropa h’a’m Arqa Amerikanın’ joqarı 

tawdag’ı suw saqlag’ıshları ushın ko’rsetildi M. fuscus qa qarag’anda joqarılawg’a shıg’ıp 

baradı. (2600 m-ge shekem). 

Biologiyası. Ko’ldegi metoral makrofitli putaları ushın xarakterli h’a’m h’a’r qıylı mayda 

suw saqlag’ıshlar ushında xarakterli, ol shalshıq suw h’a’m kishigirim batpaqlıqlar ushında 

xarakterli. Tag’ı da tez-tez uwrap turatug’ın mayda (astatik) suw saqlag’ıshlarda da ushırasadı. 

Bir neshe ma’rtebe ag’ın suwlar ushında ko’rsetildi tiykarınan jag’ag’a jaqın makrofit 

putalıqlarda saqlanadı. Ko’llerde tek 60 m shuqırlarda ushırasadı. ko’birek 60 M. fuscus penen   

birlikte ushırasadı. pelagial ko’llerge bilqastan tu’sip qaladı, litoraldag’ı tolqın h’a’m samal 

menen shıg’adı. jer astı suw saqlag’ısh h’a’m qudıqlar ushın ko’rsetildi, biraq troglofil bolıp 

esaplanadı. Evritermikalıq,  ıssı suw saqlag’ıshlarında, (tu’slik oblastta tarqalg’an), sonday-aq 

suwıq bulaq suwlarında da jasaydı. Lowndesy boyınsha (1928) rN=4 

4 - 9. 8.  suwlarda 




a’piwayı bolıp qaladı. Neytral -az g’ana talqlı suwlarda da ushırasadı, biraq joqarı talqı suwlarda 

qolaylı jag’day tabadı. M. fuscus -qa qarama-qarsı bul ko’rilip atırg’an tu’r ko’plegen da’rejede 

evrigalinli. Ko’binshe M.albidus turaqlı suw saqlag’ıshlarda jıl boyı ushırasadı, politsiklli, u’sh 

jınısıy waqıtları-qısta (yanvar-fevral), jazda h’a’m gu’zde. 

M.albidus-tı  obligat oligosaprobag’a jatqarıw, a’lbette qa’te-ol 

  -mezsaprob jag’daylarda 

da jaqsı jasaydı. 

 

Paracyclops affinus (Sars)   (30 fig) 

Urg’ashısı. Denenin’ aldın’g’ı bo’limi arqa-qarın bag’darında tu’kli bolıp keledi, onın’ 

u’lken emes eni ortadan arqaraqta jatadı, artqı torakal segment mayda qılshalar gruppası menen 

jaylasqan. Genital segmenti ju’da’ ken’, onın’ ken’ligi onnan uzınıraq. Abdomeni qısqa, semiz 

artqa qısqarıp ketken, anal sızıg’ı mayda talshıqlardan turadı. Receptaculum seminis suwrette 

ko’rsetilgendey forması ken’, aldın’g’ı bo’limi artqısınan tarlaw. Furkal shıbıqshaları parallel 

jaylasqan, qısqa, olardın’ uzınlıg’ı onın’ ken’liginen 2/2 1/2 esege ko’p, arqa qatlamında, onın’ 

artqı bo’liminin’ qıya jaylasqan mayda shipikler bar, lateral qılshaları ju’da’ mayda, 

qaptallarında jaylaspag’an, al onın’ qasında arqa tarmaqları u’stinde, ishtegi shetki apikal 

qılshaları sırtqıg’a qarag’anda qısqaraq. (1/3 esege qısqa), ortan’g’ı apikal qılshaları geteronom 

quralları menen, shikisi sırtqısınan eki esege uzınıraq. Aldın’g’ı antennaları ju’da’ qısqa, 

tsefalotorakstın’ sırtqı qaptallarına jetpeydi, 11 ag’zalı. Artqı antennalarında eki dimtal ag’zaları 

uzınlıg’ı menen ten’dey. Ju’ziwshi ayaqlarının’ tikenli formulası 3

.

4

.



3

.

3 yamasa 3



.

3

.



3

.

3. Ju’ziwshi 



ayaqlarının’ birinshi jubı ekewinin’ bazal ag’zalarının’ artqı mu’yeshindegi qılshaları ju’da’ 

uzın. Ayag’ının’ IV jubının’ baylanıstırıwshı plastinkasının’ artı du’n’ki keledi, erkin qaptalları 

boyınsha mayda talshıqları bar, endopodit ag’zasının’ eki esege ko’p, onın’ ishki tikeni sırtqısına 

qarag’anda eki esege uzınıraq. 1-ag’zasının’ V jup ayaqları, artqı plastinkasının’ ken’eyip ketken 

tu’rinde, 3 pridatka menen quramalang’an, onın’ ishtegisi uzın tiken bolıp esaplanadı, al 

ortan’g’ısı-qısqa h’a’m juqa qılshalar. Uzınlıg’ı 0,6-0,9 mm. Ashıq qızıl-qon’ır ren’ge iye, furkal 

shıbıqshaları h’a’m artı ko’gis ren’de. Ma’yek qaltashaları abdomenge ju’da’ iri ma’yeklerden 

ibarat. 


Erkegi. Aldın’g’ı antennaları  qısqa h’a’m iri, ishki ta’repke iyilip ketken proksimal 

bo’liminde 6 uzın senzor tsilindiri bar. IV jup ayaqları uzın ishki tikenlerden h’a’m 2 qılshıqtan 

turadı, olardan sırtqısı qısqaraq, al sırtqısı tek tikenlerden az g’ana qısqaraq. Uzınlıg’ı -0,6-0,7 

mm. 


Tarqalıwı. Evropa, orta h’a’m tu’slik Aziya, Kanada, arqa, shıg’ıs h’a’m arqa Afrika, 

Madagaskar, Jan’a Tu’slik Uels. SNG da ju’da’ ken’ tarqalg’an, arqadan (Solovetsk atawları) 




Odessag’a shekem h’a’m Tashkentte, Kavkazda h’a’m Krımda bolıwdan itimal, Uzaq Shıg’ısta 

belgili. Tawlı oblastlarda ju’da’ az, en’ joqarıda jaylasıwı-ten’iz qa’ddinen 1600 m joqarıda. 

Biologiyası. Bentik formasında litoral ko’llerde h’a’m h’a’r qıylı tiptegi mayda turıp 

qalg’an suw saqlag’ıshlarda makrofit zonalarında jasaydı. Ko’llerde litoral teren’likke tu’speydi 

(sublitorali). A’ste ag’ıp turg’an suwlarda az ushırasadı, bunday jag’daylarda jag’ag’a jaqın 

zonalarda ushırastı. (makrofit putalıqlarında).        

 Troglaksen Krasnovodsk jaqın (van Dauwe, 1905) (20 m) teren’liktegi qudıqta barlıg’ı 

ko’rsetilgen. 

Evritermik tiykarınan joqarı temperaturag’a u’yretilgen bolıwı mu’mkin. rN=4 

7-9,2 -lı 



suwlarda ushırasadı. Duzlı suwlarda ushıraspaydı (Daday ko’rsetpelerinde 1893) Alfoldes natron 

suw saqlag’ıshlarında ushırasıwı mu’mkin emes. Ba’lkim, tiykarınan 

  -mezosaprob, ayrımları 

oligosaprob. Ko’beyiw tsikli jeterli da’rejede u’yrenilmegen. Ba’lkim ayrım suw saqlag’ıshlarda 

ditsiklli. E.Jraeter, Wolf h’a’m ayrım basqada avtorlar bul qısqıshbaqanın’ birden payda bolıp 

qalıwın atap o’tedi, onnan son’ ju’da’ qısqa jınısıy waqıt boladı h’a’m bir neshe ayg’a shekem 

joq bolıp ketedi. 

   


 

 

Cyclops strenuus Fisch . 

Urg’ashısı. Denesi ju’da’ semiz artqa ju’da’ az mug’darda tarayıp baradı, denesinin’ 

aldın’g’ı bo’limi ju’da’ ken’, onın’ uzınlıg’ının’ orta bo’limine tuwra keledi  (artqı torakal 

segmentin qosa esaplag’anda). Tsefalotoraksi keyingi 4-segmentine qarag’anda az g’ana uzınıraq 

yamasa keyingisinin’ ulıwma uzınlıg’ına ten’. 2 -h’a’m 3-shi torakal sigmentinin’ artqı 

mu’yeshleri birdey qurılısının’ tiplik formasında, tek artqısı h’a’lsizrek, olar 2-shi segmentte az 

g’ana rawajlang’an. Bul mu’yeshler 4-shi segmentte o’zgermeli maydandı h’a’m o’simte 

ko’rinisin du’zedi, ayrım waqıtta aldın’g’ı ta’repke iyilgen. Artqı torakal segment qaptallarda 

jaqsı ko’riniste ayrım waqıtta qısqarg’an o’simteler ko’rinedi.  

 Abdomen uzın bolıp keledi, onın’ uzınlıg’ı denesinin’ uzınlıg’ınan 1/6 ge uzınıraq, 

ortasha = 42(36-47). A’dette 40-tan ko’birek. Genital segmentinin’ aldın’g’ı ta’repi sa’l 

ken’eygen, artqı ta’repi tegis tarlaw.  Receptaculum seminis ken’ sopaqlaw, h’a’r waqıtta 

do’n’gelek ayrım ekzemplyarlarda aldın’g’ı bo’limi az g’ana ken’eygen. Furkal tarmaqları 

ko’zge ko’rinerlik da’rejede h’a’r ta’repke taralg’an, o’zgermeli uzınlıqqa iye, ortasha onın’ 

ken’ligi uzınlıg’ınan 16,0 (12,6-19,4) 

  -ti quraydı. Shetki apikal qılshalarınan ishtegisi 

salıstırma da’rejede qısqaraq, onın’ uzınlıg’ı denesinin’ uzınlıg’ınan  158(73-158) uzınıraq, 

ortasha apikal qılshaları salıstırmalı da’rejede qısqaraq, olardan ishkisi sırtqısınan az g’ana 

uzınıraq. Dorzal qılshaları  qısqa, materialı artqısı keyingi talshıqlarg’a jaqın jaylasqan, ishki 

qaptalları talshıqları ju’da’ jaqın, qasında jaylasqan. Aldın’g’ı antennaları 17 -ag’zalı 2-shi 



torakal segmenti ortasına jetedi. Terni  tipi boyınsha ju’ziwshi ayaqları quralı  V jup ayaqları 

qılshaları bazal ag’zası o’zgermeli uzınlıg’ınan, distal ag’zasının’ ortasındag’ı  qılshalarına  

jetedi, ishki qaptalları tikenleri iri, ku’shli, ag’zanın’ keyinen artqısı du’n’ki, ol distal qılshaları 

tiykarına jaqın, mayda bir neshe tikenler gruppasınan turadı. Uzınlıg’ı 1,45-2,32 mm. 1-

torakstın’ artqı bo’limi. 2-torakstın’ artqı segmenti. 

Genital segmenti h’a’m receptacu lum seminis; 3-v ayag’ı,  4-arqa ta’repindegi furka, 5-

ayaq ekzopoditi (birinshi ag’za ko’rsetilmegen). 

Ren’i o’zgermeli, ayrım waqıtta sarg’ısh, ashıq sarg’ısh h’a’m qızıl ren’de, qısqıshbaqalar 

az mug’darda ashıq bolıp keledi. Ma’yek qaltaları uzınshaq-sopaq, az mug’darda domalaq, 

abdomenge jaqın jaylasqan, ju’da’ ko’p mug’darda ko’p ma’yek qoyadı (ayrım waqıtta h’a’r 

qaysısı 100 ge jaqın). 

Erkegi. Urg’ashısına qarag’anda qa’wmetleri h’a’m jin’ishke, furkal tarmaqları  qısqaraq, 

aqırg’ısına qarag’anda, arqasının’ u’stinde uzınshaq jıyrıqlarsız boladı. VI jup ayaqları 2 

tikenekli uzın sırtqı qılshaları bar, sonın’ ishinde birewi ekinshisinen uzınıraq. Ju’ziwshi ayaqları 



Terni yamasa Bini tipi boyınsha qurallang’an. Spermatoforları onsha u’lken emes, genital 

segmentinde samkalar segment shetine  barmastan jaylasadı, uzınlıg’ı 1,1-1,6 mm. Tiykarg’ı 

indeksleri to’mende keltiriledi. 

 A’debiyatta «S. strenuus» atı menen bul formalar, h’a’mde usıg’an jaqın formalar 

ko’rinedi. Tipik forma dep bizler Ficher ta’repirnen 1851 -jılda jazılg’an,  Kozminsk menen 

birge, formanı qabıllaymız. Kozminskige qaramastan (1936), bizler Sars ta’repinen ko’rsetilgen 



C.strenuus qabıl etemiz, ol barlıq tiykarg’ı belgilerinde Fischer  diagnozında ko’rsetiledi.  

C.abyssorum-nan h’a’m basqada formalarının’ ayırmashılıqları to’mende keltiriledi. 

Tarqalıwı. Tipik forması. Evropa, Kishi Aziya, Arqa Afrika h’a’m Arqa Amerika bolıwı 

mu’mkin. Ko’plegen ko’rsetpeler SNG ushın tekseriwdji talap etedi. Keyingi rayonlardan 

ma’lim: Karelo-fin , Komi , Leningrad do’geregi; oblastlar Gorkiy, Yaroslavl, İvanovo, Moskva, 

Xarkov,Kiev, Dnepropetrovsk, Tu’slik Buga basseyni, Kavkaz (Maxaz-Kala a’tirapı), Qrım 

(Karadag) Novosibirsk atawları, Atbasar, Pamir a’tirapları, Yaqutstan ASSR-ının’ oraylıq 

bo’limi, Uzaq Shıg’ıs. 

Biologiyası. Mayda waqıtsha suw saqlag’ıshlar ushın xarakterli (shalshıq suwlar, batpaqlıq 

h’a’m sog’an uqsag’anlar) biraq ko’lmek suwlarda iri suw saqlag’ıshlarda da ushırasadı. Litoral 

ko’llerde az ushırasadı. 

Haqıyqıy plankton tsikloplarg’a jatadı ol, a’dette pelagial ko’llerde ushıraspaydı. Mayda 

shalshıq suwlarda ko’plep rawajlanadı. S. strenuus (typ) -tı  suwıq  suwlı kosmopolitke jatqarıw 

mu’mkin emes. Onın’ jazda mayda waqıtsha shalshıq suwlarg’a tu’siwi, termik emes, al basqa 

da jag’daylar menen baylanısqan, usınday suw saqlag’ıshlardın’ kewip ketiwi menen de 




baylanıslı. Qızıl shayan jazdın’ ku’nlerinde suw saqlag’ıshlarda joqarı temperaturadag’ı 

suwlarda da tabılg’an. Ko’rilip atırg’an tu’r muzlı relikt dep qarawda tiykarsız S.sternuus s. str. 

erigen kislorod joq bolg’anda da h’a’m serovodorod bolg’anda da uzaq waqıt jasawı mu’mkin, 

evrioksibiont formasında ken’ tu’rde jasaydı. Az duzlı neytral h’a’m az qıshqıl reaktsiyalarda 

pH=6-7 



5(8.0) bolg’an suwlarda ken’nen tarqalg’an. Lastochkin (1934) belgilengendey, distrof 



suw saqlag’ıshlarda ushırasadı, biraq rN=5.75-5.95-te emes. Ku’shli distroflang’an suw 

qurılmalarında rN 4 ten to’men bolg’an waqıtta S.strenuus bolmaydı (vas landei-ge qara) 

Kozinskiy ko’rsetkenindey (1938) S.strenuus s.str. xlorid bar jerge ken’nen qolaylasadı. Ol Sa 

din’ ko’p jerinde de jasawı mu’mkin. Pushkin qalasının’ qasındag’ı mayda suw saqlag’ıshlarında 

politipke jaqın SaO bolg’anda da jasaytug’ınlıg’ın ko’rdik. Sonın’ menen qatar ju’da’ jumsaq 

suwda SaO oligotipinde de bir neshe ma’rtebe tabılg’an. Ko’beyiw tsikli tolıq izertlenbegen. 

Ba’h’a’rde jazda kewip ketken suw saqlag’ıshlarda qızıl shayan monotsiklli h’a’m mayda joq 

bolıp ketedi. Jergilikli suw saqlag’ıshlarda jıl boyı ushırasadı, jazda az mug’darda, samkaları 

kishi razmerde, ba’h’a’rdegige qarag’anda. Tiykarınan 

  -mezosaprob biraq ayrım waqıtta    -

mezosaprob (joqarıg’a qara). 

 Cyclops sternuus-tın’ tipik forması to’mendegi tiykarg’ı indeksler menen xarakterlenedi. 

(samka) ulıwma denenin’ uzınlıg’ı-1890(1458-2322) tor. segm. eni 

 denesinin’ uzınlıg’ına 



qarag’anda =187(148-239). tor.segm 

 ke tsefolottın’ maks. enine qarag’anda (547) ishki apikal 



qılshlıqlar uzınlıg’ı 

 -ke qarag’anda denenin’ uzınlıg’ına =116(87-150), sırtqı apikal qılshıqları 



uzınlıg’ı 

-te sırtqı apikal qılshıqları uzınlıg’ınan =140(122-219) 10 -tablitsalar boyınsha tipik 



formanın’ ken’ o’lshemleri berilgen. 

Microcyclops bikolor.   Sars 

Urg’ashısının’ denesinin’ aldın’g’ı ta’repi ken’ tu’rde sopaq ,1-qansha jabısqan arqa quyrıq 

ta’repke qaray salıstırmalı  qısqa h’a’m semiz tsefolotoraksanın’ uzınlıg’ı 2shi h’a’m 5-shi 

sigmentler toraksa shamasında 1-2 ese uzınıraq arqa mu’yeshtegi torakal sigment teppe tenlikte 

domalaklangan arka sigment eki tarepleme (kirpik) sıyaklı arka sigment arka karay onsha ulken 

emes shar sıyaklı. Genital sigment uzınırak, onsha aldınga karay sozılmagan. Receptacilym 

seminis  ko’lemlik formasında ju’da’ ken’,onın’ aldın’g’ı bo’limi irirek arqa bo’limine 

salıstırg’anda artqı ta’repi qısqa qalta sıyaqlı furkalıq shaqaları onsha shaqalanbag’an parallel 

sıyaqlı,olardın’ uzınlıg’ı enin 4-5ese u’lkeytip turadı, apikal kirpikshe ishki ta’repinen 2 ese 

uzınıraq sırtına salıstırg’anda ortasha apikallıq kirpiksheler ju’da’ iri h’a’m qısqa laterallıq 

kirpikshe denenin’ sırtında jabısqan boladı.Aldın’g’ı antennı 11-bo’limli.2-shaqalı ayaqtın’ 5-6 

jupları tikenler formulasında,3-4ne salıstırg’anda distal ayaqtın’ uzınlıg’ı endopodit 4-jupları eki 

ese enin u’lkeytip ko’rsetedi. Bul ayaqtın’ apikallıq tikenegi ju’da’ jaqsı rauajlang’an iri sırtqı 

apikallıq tikenek ju’da’ kishkene boladı.5-jup ayaqları tsilindr sıyaqlı  qısqarg’an uzınlıg’ı 0,6-




0.8mm denesinin’ aldın’g’ı ta’repi arasında ren’siz onın’ arasında ko’gis tuqım qaltaları sopaq 

boladı. 


Erkegi. Furkasının’ shaqaları salıstırmalı  qısqa urg’ashısına salıstırg’anda,ishki apikal 

kirpiksheler salıstırmalı uzın ayaqtın’ ishki 6-jubı iri orta kirpikshe ju’da’ qısqa kishkene 

kirpikshe ko’riniste sırtqı kirpikshe ishkige salıstırg’anda uzınıraq boladı.Uzınlıg’ı 0.6-0.8mm.     

Tarqalıwı. Pu’tkil Evropa h’a’m Aziyanın’ arqa Amerika,Afrika ellerinde ju’da’ ken’ 

tarkalg’an.Tawlı jerlerde 2000 metr daryadan  joqarı  jerlerde  ushırasadı.  

Biologiyası.  Suw  saqlag’ıshlarda  tirishilik  etedi. Mokrofit  litoral  ko’l  zonalarında  da  

ushırasadi, biraq  subliteralda  ushıraspaydı. 

Daryalardın’  h’a’lsiz  ag’ıs  jerlerinde  ushırasadı. Jıllı    suwlı  ma’wsiminin’  jıllı  

waqıtlarında  ushırasadı. Joqarı  temperaturada  ko’beyedi.( suw temperaturası 34-37). 

Trogloksen  ushırasadı.RN=6.4-9.2      bolg’anda, ko’binese  neytral   h’a’lsiz  silti  suwlardı   

Bo’lim    .Plankton  organizmlerge  sıpatlama. 

 Plankton  suw  qalın’lıg’ında  erkin  jasawshı,h’a’reketleniw  organlarının’  sigment eki 



tarepleme (kirpik) sıyaklı, arka sigment arka karay onsha ulken emes shar sıyaklı.    

Yüklə 0,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   31




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə