Nizami GƏNCƏVİ İSKƏNDƏrnamə Şərəfnamə "Lİder nəŞRİyyat"
Yüklə 2,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dərviş sifətli dörd soltan
- Harut və Zöhrə
- Qonşunun malına uzatmasın əl
- Keçərsə körpüdən bu Gilan atım, İnanma Gilana bir də qayıdım. O zaman yaxşılığı ilə məşhur olan Gilan atı nəzərdə tutulur. Yəni
- Qəbrim şüşəsinə əl qoyan zaman, O pak gövhərimi heç olmasa an. Şüşə - burada təpəcik mənasındadır. Adotə görə, birinin qəbri üstünə
- Burada zülal suyu kimi təmiz, saf şərab deməklə Nizami güya cənnətdə olan kövsər suyunu nəzərdə tutur və onun bütün məzhəblərdə halal olduğunu söyləyir.
- Bərcistək oxum var, atmaram ancaq. Bərcis Müştəri ulduzunun farsca adıdır. Bu ulduz Qövs (Kaman)
- Hər çillə qırx gündür, xəlvəti mindir, Bu yerdən məclisə girmək çətindir. Çillə - burada zahidlərin cəmiyyətdən uzaqda keçirdikləri qırx gün
Ütarid ulduzu - köhnə astroloji təsəvvürə görə, göylərin katibi sayılır. Ümmi isə savadsız deməkdir. Yəni oxuyub-yazmaq bilməyən Məhəmməd öz gəlişi ilə Ütarid ulduzunu savadlandırdı, işıqlandırdı.
Ərş divangahım sürətlə keçdi, Dərcin də yolunu bir anda biçdi. Dərc - burada Məhəmməd peyğəmbərin güya meraq gecəsində keçdiyi göy pillələrindən birinin adıdır. Yəni Məhəmməd göyün təbəqələrim, o cümlədən dərc pilləsini keçib, yeddinci qata yüksəldi. 32
Ağızdan çıxmayan səsi eşitdi, Görünməz simam ziyarət etdi. Yəni Allahdan gələn səsi eşitdi və gözə görünməyən varlığım iman gözü ilə gördü. 33
Dörd gövhər satan var, dörd gövhər alan. Burada dörd yavər dedikdə, Məhəmməddən soma onun yolunu davam etdirmiş olan dörd xəlifə nəzərdə tutulur. Gövhər - burada islam dini deməkdir. Dörd gövhər satan və alan - yenə dörd xəlifəyə işarədir. 34
Dünyaya olmuş dörd təkbir oxuyan. Dərviş sifətli dörd soltan - yenə dörd xəlifəyə işarədir. Dörd təkbir - ölü üçün oxunan namazdır; burada üz çevirmək mənasındadır. Yəni o dörd xəlifə dünyadan üz çevirib, onun bütün vanna göz yummuşlar. 35
Bazarlar olmuşdu səs-küydən uzaq, Zınqırov səsindən dincəlmiş qulaq. Yəni bayır-bazar küydən, gurultudan boşalmış, hər tərəfə səssizlik çökmüşdü. Gecə qarovullan yatmış, zınqırovlann səsi kəsilmişdi (Şahlann qarovullan bellərinə zınqırov bağlardılar ki, onun səsindən yuxulan qaçsın, yatmasınlar). 36
Yəni Günəş də göyün dənizinə qərq olmuşdu. 37
Gah başım dizimin üstündə dalğın, Yer - başım altmda, göy - ayağımın. Yəni başım dizimin üstündə, fikrə dalmış halda xəyalat və ilham göylərində uçurdum. Deməli, yer başımın, göy isə ayaqlarımın altmda idi. 38
O mumla gözümdən çəkildi yuxum. Yəni Günəş mumu əridən kimi, mənim qızğın fıkirlərimlə coşğun ilhamım yuxumu əritmişdi, səhərə qədər yatmamışdım. 39
Müəzzin başlarkən birinci qunut Ki: "Subhanə həyyəlləzi layəmut"... 414 Yəni azançı əvvəl Allahın əmrlərinə tabelik duasım oxudu: "Həmişə diri və əbədi ölməz olan Allaha alqışlar olsun", dedi. 415 40
Başladı ürək, dil: "Şeir yaz" deyə, Harut, Zöhrə kimi cadugərliyə. Yəni Harut və Zöhrə bir-biri ilə eşqbazlıqda şirin, gözəl söhbətlər və sehrbazlıqlar etdikləri kimi, mənim də qəlbim, dilim bədii söz yaradıcılığında möcüzəli sənət əsərləri yaratmaqla məşğuldur. Harut və Marut dini xurafatda İki mələyin adıdır; Güya Babil qülləsində bir quyudan başıaşağı asılmışlar. Əfsanəyə görə, Harut Zöhrə adlı bir qadınla eşqbazlıqda ona sehr və əfsun öyrətmiş və güya bu qadın öyrəndiyi sehr ilə göyə qalxaraq orada Zöhrə ulduzuna çevrilmişdir. Zöhrə ulduzu İran mifologiyasında həm də göy çalğıçısı sayılır. Farsca ona Nahid deyilir. 41
Söyləsin xoşbəxtdir bu bağban kimsə. Burada barlı ağac Nizaminin əsərinə - "Şərəfhamə"yə işarədir. Kim meyvə dərsə, yeni kim "Şərəfnamə"ni oxusa... Bağban isə o meyvələri yetişdirən, yəni o sözləri yazan Nizamidir. 42
Qonşunun malına uzatmasın əl. Burada Nizaminin müasirləri olan bəzi xırda şairlərə işarə edilir. Qonşunun malına uzatmasın əl, yəni mənim əsərlərimi oğurlamasın. 43
Damcı oğrusundan qorxarım dəniz? Buludum yağdırar ondan çox, şəksiz. Yəni mənim təbim bir dənizdir: o, damcı oğurlayanlardan qorxmaz. Oğruların apardıqları damcılar əvəzinə ilhamımın buludu bir anda mənə ondan çox muzd verir. 44
Ay işığı qədər olsa yüz çıraq, Yenə Günəş ona vuracaqdır dağ. Burada günəş Nizami, çıraq isə dövrünün xırda şairləridir. 45
Dağlara buludlar ağ kafur saçdı, Ac torpaq ağzmı kafurçün açdı. Yəni dağdan kafur yağdıran bulud göründü - qocalıqdan başımda saçlarım kafur kimi ağardı və həyatım sona yetdi (müsəlmanlıqda ölünü basdırmazdan əvvəl yuyarkən üstünə kafur səpərlər). 46
Bu zaman bir bucaq xoşdur saraydan, Oyuncaq əlini uzadar dövran. Yəni qocalıqda yoxsulca bir küncdə yaşamaq sarayda kef çəkməkdən yaxşıdır, çünki bu zaman artıq dövran insam qocalığına görə ələ salar, ona istehza edər.
Məşriqdən ağardı daha dan yeri. Yəni saçlanm ağarmış, artıq qocalmışam. 417 48 Başına tac ilə kim vursa bəzək, Əmgəyi ağ deyil, müşk olsun gərək. Yəni taca layiq olan başa şirmayı kimi ağ saçlar deyil, müşk kimi qara saçlar lazımdır; demək, bunun üçün qoca deyil, cavan olmalıdır. 49 Keçərsə körpüdən bu Gilan atım, İnanma Gilana bir də qayıdım. O zaman yaxşılığı ilə məşhur olan Gilan atı nəzərdə tutulur. Yəni ömrümün Gilan atı həyat körpüsündən keçəndən sonra bir də dünyaya qayıtmayacağam, əbədiyyətə qanşmış olacağam. 50 Qəbrim şüşəsinə əl qoyan zaman, O pak gövhərimi heç olmasa an. Şüşə - burada təpəcik mənasındadır. Adotə görə, birinin qəbri üstünə gedənlər o qəbrin təpəciyinə əl basarlar. 51 Bir mey ki, suyu saf, axan gümüşdür, Onu hər dörd məzhəb halal görmüşdür. Burada zülal suyu kimi təmiz, saf şərab deməklə Nizami güya cənnətdə olan kövsər suyunu nəzərdə tutur və onun bütün məzhəblərdə halal olduğunu söyləyir. Dörd məzhəb - müsəlmanların iki böyük qismindən biri olan sünnilərin məzhəbləridir: hənəfilər, şafeilər, hənbəlilər və malikilər. Bərcistək oxum var, atmaram ancaq. Bərcis Müştəri ulduzunun farsca adıdır. Bu ulduz Qövs (Kaman) bürcündə olduğu üçün ondan ox atarmış. Nizami anlatmaq istəyir ki, düşmənlərlə və paxıllarla mübarizədə mənim də Müştəri ulduzu kimi silahım, sözdən, şeirdən oxlarım var, istəsəm vuraram. 53 Zöhrətək çəkiyə qoyaram dirhəm. Zöhrənin evi Tərəzi bürcüdür. Yəni mən də söz dirhəmini (gümüşü) Zöhrə kimi tərəzidə çəkərəm. 54 Hər çillə qırx gündür, xəlvəti mindir, Bu yerdən məclisə girmək çətindir. Çillə - burada zahidlərin cəmiyyətdən uzaqda keçirdikləri qırx gün deməkdir. Buna dərviş çilləsi deyilir. Yəni qırx çillədən və min cürə pəhriz, qənaət, ibadət işləri ilə məşğul olandan sonra, daha şahlann məclislərində iştirak etmək yaramaz. Demək, ömrümü azad, öz aləmimdə keçirdikdən sonra daha saraya girmək, saray şairi olmaq məndən uzaq olan işdir. Görsəydim özümdən gözəl bir gülşən, Al, san gülünü dərməzdimmi mən? Hazıram budumdan kabab yeməyə, 418 Yüklə 2,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|