Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

 
37 
mühüm strateji mövqeyə malik olan İran körfəzinə daxil olmaq və 
qədim  Ərəbistan torpaqlarını  ələ keçirmək üçün müxtəlif bəhanələr 
axtarırdı. Regionda getdikcə artmaqda olan quldurluq və qul alveri bu 
bəhanələrə səbəb oldu. «Quldurluğa və qul alverinə qarşı» şüar irəli 
sürən  İngiltərə müstəmləkəçiləri  İran körfəzi sahillərindəki  ərazilər 
uğrunda mübarizəyə başladılar. 
Ucuz hədiyyələrlə yerli şeyxlərin «könlünü alaraq» və 
«Bəhreynin təhlükəsizliyinin qayğısını  çəkmək barədə» vədlər 
verərək,  İngiltərə  İran körfəzində  gəmilərinin sərbəst hərəkət etmək 
hüququnu qazandı. 
Bəhreyn ilə  İngiltərə arasında ilk müqavilə 1820-ci ildə bağ-
lanmışdır. Bu müqavilə  Bəhreyni  İngiltərədən tam asılı  vəziyyətə 
salmışdır. Sonradan rəsmi London ilə  Bəhreyn arasında ingiltərənin 
xeyrinə bir-birinin ardınca bir neçə müqavilə imzalanır. 1900-cü ildə 
ingilis müstəmləkəçiləri ölkədəki bütün hakimiyyəti öz əllərinə 
keçirirlər. O vaxtdan etibarən bütün sorğu, məlumat kitablarında 
Bəhreyn rəsmi olaraq Böyük Britaniyanın protektoratı kimi qeydə 
alınmışdır. Belə  vəziyyət 1934-cü ilə  qədər davam etmişdir. O 
vaxtlar ölkəni Böyük Britaniyanın İran körfəzi regionundakı rezidenti 
idarə edirdi. 1971-ci ilin axırınadək Böyük Britaniyanın  İran 
körfəzindəki rezidentinin
*
 nümayəndəliyi Manamada yerləşmişdir. 
Beləliklə,  Ərəb  Şərqində özünün müstəmləkəçilik siyasətini həyata 
keçirmək üçün Bəhreyn, Böyük Britaniyanın strateji forpostuna
**
 
çevrilmişdir. 
Arxipelaqda, xüsusilə Mühərrək adasında Böyük Britaniyanın 
hərbi hava, Manama yaxınlığında isə hərbi dəniz bazaları yerləşirdi. 
Bəhreyndə  hərbi bazaların saxlanılması  hər il İngiltərə büdcəsinə 10 
mln. funt sterlinqə başa gəlirdi. Lakin İran körfəzi  əmirliklərində hasil 
edilən neft isə ingilis inhisarçılarına ildə 200 mln. funt sterlink təmiz 
gəlir gətirirdi. O vaxtlar ingilislərin bu regiondan çıxıb getməsi 
ağılasığmaz bir iş kimi görünürdü. Bununla belə 1960-cı illərin 
axırları üçün London rəsmiləri başa düşür ki, Bəhreynə müstəqillik 
verilməsindən heç cür qaçmaq mümkün olmayacaq. Bunu zaman özü 
tələb edirdi. 
                                      
*
 Rezident – diplomatik rütbə. 
**
 Forpost – Ön mövqe, ön istehkam. 
 
38
1971-ci ilin 14 avqustunda Bəhreyn özünü müstəqil dövlət elan 
etdi. Amma «gələcəyi nəzərə alan» peşəkar ingilis siyasətçiləri  İran 
körfəzində baş verən siyasi iqlimin dəyişməsindən faydalanmağa nail 
ola bilmişlər. Onlar Bəhreyn ilə «Dostluq barədə» müqavilə 
imzalamışlar. Bu müqavilədə dövlətlərarası «məsləhətlərin 
keçirilməsi», «ümumi mənfəət», regionda «sabit vəziyyətin 
saxlanılması» və s. məsələlər nəzərdə tutulmuşdur. 
Siyasətçilər yeni müqaviləni İngiltərənin Bəhreyndə öz keçmiş 
mövqeyini saxlamaq təşəbbüsü kimi qiymətləndirmişlər. Həqiqətən 
də uzaqgörən London diplomatiyası regionda apardığı siyasətdə bu 
dəfə də yanılmadı. Bəhreyn indi də Böyük Britaniya (həm də ABŞ) 
ilə sıx siyasi və iqtisadi əlaqələrə malikdir. 
Dövlət quruluşu. Bəhreyn konstitusiyalı monarxiyadır. 2001-
ci ildə keçirilmiş referendumda dövlətin yeni konstitusiyası  qəbul 
olunmuşdur. Bu konstitusiyaya görə 1975-ci ildə buraxılmış 
parlamentin (Milli Məclis) fəaliyyəti yenidən bərpa olunmuşdur. 
1782-ci ildən Bəhreyn  əl-Xəlifə sülaləsi tərəfindən idarə olunur. 
Qanunverici hakimiyyət  əmirə  və bir palatalı Milli Məclisə 
məxsusdur.  İcraedici hakimiyyət  əmirin qardaşının rəhbərlik etdiyi 
Nazirlər Şürasına məxsusdur. 
Ölkədə  Bəhreynin Xalq Cəbhəsi adlanan bir siyasi partiya 
fəaliyyət göstərir. Digər siyasi partiya və həmkarlar təşkilatının fəa-
liyyəti qadağan edilmişdir.  Ərəb  əmirliklərinin hamısında olduğu 
kimi, Bəhreyndə  də hakimiyyət bir sülalənin  əlindədir. Həmin 
sülaləyə məxsus olan ailələr çox dəbdəbəli həyat tərzi keçirirlər. 
Bəhreyn özünəməxsus xarici siyasət yeritməyə  təşəbbüs gös-
tərir. O, beynəlxalq münasibətlərdə güc işlətməmək barədə 
müqavilənin bağlanması, bütün dövlətlərlə dinc yanaşı yaşamaq və 
heç bir dövlətin daxili işlərinə qarışmamaq ideyasını müdafiə edir. 
Bəhreyn dövləti – BMT, Ərəb Dövlətləri Cəmiyyəti, İslam Konfransı 
Təşkilatının, başqa beynəlxalq və regional təşkilatların fəaliyyətində 
iştirak edir. Bəhreynin xarici siyasət mənafeyi  əsasən region 
dövlətləri çərçivəsində uzlaşır. O, öz siyasətini İran körfəzinin başqa 
Ərəb dövlətləri, ilk növbədə Səudiyyə Ərəbistanı ilə uzlaşdırır. Buna 
görə  də  Bəhreyn 1981-ci ildə  İran körfəzi  Ərəb dövlətlərinin 
Əməkdaşlıq  Şürası adlanan regional təşkilatın yaradılmasının fəal 
tərəfdarı olmuşdur. 
Bəhreynlə yanaşı bu təşkilata Qətər, BƏƏ, Küveyt, Oman və 

---

 
39 
Səudiyyə Ərəbistanı da daxil olmuşdur. Şuranın əsas məqsədi siyasi, 
iqtisadi və digər sahələrdə birgə fəaliyyəti tənzimləməkdir. 
Əməkdaşlıq  Şurası  çərçivəsində müxtəlif sahələrə də (sənaye, 
maliyyə, sığorta, ticarət, nəqliyyat, rabitə və s.) inteqrasiya üzrə birgə 
komissiyalar yaradılmışdır. Bəhreyn üçün regionla iqtisadi 
əməkdaşlıq, ölkənin gələcək sənayeləşdirilməsinə və inkişafına təsir 
edə bilən əsas vasitədir. Bəhreynin kiçik daxili bazarı, onun istehsal 
etdiyi metallurgiya və neft məhsullarını istehlak etmək qabiliyyətinə 
qadir deyildir. Əməkdaşlıq  Şurası  çərçivəsində inteqrasiya isə bu 
məhsulların satışını asanlaşdıra bilər.  Şura tərəfindən qəbul edilən 
öhdəçilikdən biri də neft sənayesi ilə bağlıdır. Bu öhdəçiliyə əsasən, 
Şuranın üzvü olan hər hansı ölkədə bu və ya digər səbəblər üzündən 
neft hasilatı dayandırılarsa, digər üzvlər ona köməklik 
göstərməlidirlər. Bu da tamamilə Bəhreynin xeyrinədir. 
Bəhreynin hakim dairələri  Şura çərçivəsində vahid 
infrastrukturun, ümumi bazarın, hərbi qüvvələrin uzlaşdırılmasının 
zəruri olduğunu bildirirlər. Həm də  mədəniyyət və  təhsil sahəsində 
sıx əməkdaşlığın yaradılması nəzərdə tutulur. 
Əməkdaşlıq  Şurasının digər üzvləri kimi Bəhreyn də  işğal 
edilmiş bütün Ərəb torpaqlarından  İsrail qoşunlarının tam 
çıxarılmasını, paytaxtı  əl-Qüds (Yerusəlim) olmaqla müstəqil 
Fələstin  Ərəb dövlətinin yaradılması  və  Fələstin xalqının yeganə 
qanunu nümayəndəsi Fələstin Azadlıq Təşkilatının hüququnun 
saxlanılmasını tələb edir. Əməkdaşlıq Şurasının fəaliyyəti Bəhreynin 
xarici siyasətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir və Bəhreyn bir qayda 
olaraq onun qərarlarına tabe olur. 
Son vaxtlar Bəhreyn – ABŞ münasibətləri güclənir. 1949-cu 
ildən etibarən Bəhreyn ABŞ-ın  İran körfəzi bölgəsində yerləşdirdiyi 
hərbi qüvvələrin labüdlüyünü qəbul edir. Birləşmiş Ştatların 5-ci hərbi 
dəniz donanmasının bir qisminin əsas baza kimi Bəhreyndə 
yerləşdirilməsinə icazə verilmişdir.  İraq – Küveyt müharibəsindən 
sonra 1990-cı ilin avqustunda Bəhreyn hökuməti amerkanlıların 
adalarda hərbi hava qüvvəllərinin bazalarını yaratmağa icazə verdi. 
Manama ilə Vaşinqton arasında birgə müdafiə barədə bağ-
lanmış sazişə əsasən hər ikisi birgə hərbi təlimlər keçirilməklə yanaşı 
regionda hərbi-siyasi vəziyyətin gərgin hallarında isə ABŞ-na icazə 
verilir ki, buraya əlavə silah və qoşun hissələri gətirsin. 
Bəhreyn dövləti ilə Azərbaycan Respublikası arasında dip-
 
40
lomatik münasibətlər 1996-cı ilin 6 noyabrında yaradılmışdır. Dövlətin 
milli bayramı onun müstəqillik günüdür (16 dekabr 1971). 
 
3. Əhalisi və şəhərləri. Paytaxtın qısa səciyyəsi 
 
Bəhreyində  əhalinin siyahıya alınması ilk dəfə 1941-ci ildə 
keçirilmişdir. Həmin vaxtla müqayisədə, ölkə əhalisinin sayı bir neçə 
dəfə artaraq 680 min nəfərə çatmışdır (2005). Əsrimizin ortalarına 
qədər ölkədə təbii artım aşağı idi. Sonrakı illərdə neft və digər sənaye 
sahələrinin inkişafı ilə  əlaqədar olaraq başqa ölkələrdən gələn 
mühacirlərin hesabına  əhalinin miqdarı xeyli artmışdır. Lakin digər 
Ərəb ölkələri ilə müqayisədə bu göstərici Bəhreyində  hələ  aşağıdır. 
Əhalinin təqribən 30 faizini yaşı 15-ə qədər olanlar, 68 faizini yaşı 15 
– 65 arasında olanlar, 3,2 faizini yaşı 65-i keçənlər təşkil edir. Milli 
tərkibinə görə  əhalinin 75 faizini ərəblər (yerlilər və mühacirlər), 
qalanını Pakistan, İran (10 faiz) və  İngiltərədən (8 faiz) gələnlər 
təşkil edir. 
İslam dini dövlət dinidir. Əhalinin 90 faizi müsəlmandır. Sünni 
və şiələrin sayı bərabərdir. Əhalinin qalan hissəsi digər dinlərə sitayiş 
edir. Şiə müsəlmanları arasında «Xomeyniçilər» də vardır. Onlar İran 
İslam  İnqilabını müdafiə edir. Bəhreyində  də  «İslam hökumətinin» 
yaradılmasını  tələb edənlər var. Bəziləri isə  Bəhreynin  İrana 
birləşdirilməsi  şüarı ilə  çıxış edirlər. Bütün bunlar Bəhreynin daxili 
siyasi həyatına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. 
Dövlət dili ərəb dilidir. 1971-ci ilədək rəsmi dövlət dili sayılan 
ingilis dili də geniş yayılmışdır. Bəhreyndə  əhalinin orta sıxlığı  hər 
kv. km-də 996 nəfərdir. Bu göstəriciyə görə  Ərəb ölkələri arasında 
birinci yeri tutur. Əhalinin 3/4 hissəsindən çoxu Bəhreyn adasının 
şimalında və Mühərrək adasının cənubunda cəmləşmişdir. Bəhreyn 
orta ömür müddəti kişilər üçün 71, qadınlar üçün isə 75 ildir. Hər min 
nəfərə doğulanların sayı 20,6, ölənlərin sayı isə 3,9 nəfərdir. Əhalinin 
87 faizi savadlıdır. Ölkədə iki universitet fəaliyyət göstərir. 
Bəhreyndə şəhər, kənd və kiçik balıqçı qəsəbələrinə bölünən yaşayış 
məntəqələri vardır. Şəhər əhalisinin xüsusi çəkisi 90 faizi keçmişdir. 
Nisbətən böyük şəhərləri Manama, Mühərrək, İssa və Sülməndir. 
Manama ölkənin ən böyük şəhəri və dəniz limanıdır. Şəhərdə 
təqribən 200 min əhali yaşayır (2005). Şəhərin cənubunda neft-emalı 
və neft-kimya zavodları salınmışdır. Manama ölkədə kustar 

---